Ojizlar davlat turli oqim mafku- mafkurasi va yonalish- rasi edi. ga aylandi. lar vujud- ga keldi. Pavel Xristianlik ta’limoti ilk targ’ibotchilari:Avreliy Avgustin
xudoga e’tiqod; hukumdorga bo’sunish ; Pavelning tartiblarga qarshi chiqmaslik; g’oyalari:har qanday qiyinchilik taqdi- dan ekanligi. Ikki shahar ahli; Avreliy Avgustin insoniyat tarixini g’oyalari: 6 davrga bo’ladi; adolatli davlat- idial davlat “ Cherkov otasi “ U “ Hazrati Avreliy “ katolik Xristian ta’limotidagipavaslovie oqimlar: rotestantizm
Qadimgi Rim Patritseylar aholisi: Plibeylar Ijtimoi huquq; 12 jadval qonun. Xalq trubinlarini majmui saylash; g’oyalari: ikki konsulning biri plibey bo’lishi. kerak; Plibeylar himoyasi; Aka – uka Grakx ijtimoi tenglik; ijtimoi-siyosiy iqtisodiy g’oyalar; g’oyalari: Davlat ishlarida senat, konserva - tiv kuchlarning ta’sirini kamay - tirish. M.T.Setseron Qadimgi Rim G. Yu. Sesar mafkurachilari: Gay Krisak Sallyustiy
Y. Sesar- davlat arbobi, sarkarda, notiq. Imperiani saq- Ijtimoi – siyosiy g’oyalari: lab qolish; quldorlik tuzimi ta- rafdori; Aristokratik boshqaruvhi yoqlaydi/
G. Yu. Setseron- notiq, davlat arbobi, “Davlat to g’risida “ Asarlari: “Qonunlar to’g’risida “
g’oyasi: davlat odamlarning huquqiy manfaatlar asosidagi o’zaro kelishuvidir. Mavzuga doir tayanch iboralar: Qadimgi Rim, xristianlik taьlimoti, Iso Xristos shaxsi, xristian diniy taьlimotidagi yo’nalishlar va mazxablar, xristian taьlimotidagi siyosiy g’oyalar, katolik, pravaslov, protestantizm, montanizm, arromonlik, nistorian,duolizm, pavlikan, bagomiya, monolistlar.
Mavzu yuzasidan savollar: 1. Xristian diniy taьlimoti av unda olg’a surilgan siysiy g’oyalar.
2. xristianlik taьlimoti va uning yo’nalishlari haqida nima bilasiz?
3. Xristianlik taьlimotida Martin Lyuter farashlariva uning ijtimoiy – siyosiy g’oyalari.
4. “Hazrati Avreliy “ nomiga sazovor bo’lgan kishi kim va uning qanday siyosiy qarashlarini bilasiz?
Adabiyotlar ro’yxati: 1. Falsafa komusiy lugat. T. « Shark ». 2004 y.
2. Rim falsafasi . T. 2004 y.
3. Urta asrlar tarixi. T. 1989 y.
4.. Xakikat manzaralari 96 mumtoz faylasuf. T . 2007 yil.
5. Falsafa komusiy lugat. T. « Shark ». 2004 y.
6. F. Muxiddinova « Siyosiy va xukukiy taьlimotlar tarixi» . T. 2003 y.
4– mavzu: Yaqin va o’rta sharq mamlakatlarida siyosiy mafkuralar. Reja:
1. Yakin va urta sharkda kuldorlik davlatlari, feldal munosabatlarning karor topishi va feodalizm mafkurasining shakllanishi.
2. Eronda zardushtiylik taьlimotining xukumron mafkuraga aylanishi.
3. Mitraizm. Moniylik taьlimoti. Mazdakiylar mafkurasi.
1- masala. Yakin va urta sharkda kuldorlik davlatlari, feldal munosabatlarning karor topishi va feodalizm mafkurasining shakllanishi. Yakin va urta shark mamlakatlariga bugungi Suriya, Livan, Falastin va Isroil xamda Eron, Turkiya, Irok va Avgonistonni kiritishimiz mumkin.
Kadimgi Yakin shark xududida urta er dengizi soxili buylab felistim – dengiz xalklari, Falastin va Sinay yarim orollarida semit va amoriylar yashagan. Mil . av. III -II ming yillikda Old Osiyoda Falastin, Fenikiya va Suriya davlatlari bulgan. Bu davlatlar uzok vakt Misr va Xett davlatlarining tortishuvli eri bulib kelgan. Misr – Mesopotamiya savdo yuli Neneviya, Bobil, Damashk, Kudus, Megiddo va Memfis shaxarlarini birlashtirgan bulib, asosiy tarmogi Falastindan utgan.
Suriya mil av. III – II ming yilliklarda shaxar – davlati sifatida savdo yulida taщkil topdi. Shaxar axolisining asosiy mashguloti savdo, dasht xalklarida esa chorva va tuyakashlik edi. Suriyaning usha davrda eng kuzga kuringan shaxarlari Damashk, Xalap ( Xalpa ), Katna, Kerxamesh bulgan.
Mil. av. XVIII asrda amoriy xukumdori sumipak Katna va Kerxamesh orasida Yaxmad davlatiga asos soladi. Ammo bu davlat xamad Bilan bulgan jangda engilib, barxam topadi.
Finikiya janubiy Suriyaning sharkiy urta er dengizi soxillarida joylashgan. Bu erda mil. av . III – II ming yilliklarda Tir, Sidon, Abzu, Arbad, Ugarit shaxar – davlatlari tashkil topadi. Shaxar – davlatlarning axolisining mashgulotlari savdo va xunarmandchilik edi. Axolii orasida moxir dengizchilar xam bulgan. Mil av. X asrda finikiyaliklar Gibraltar bugozidan utib, Atlantika ummoniga xam suzib chikishgan.
Falastin Urta er dengizining janubiy – sharkiy soxillarida Finikiyadan Sinay yarim oroligacha bulgan erda xoylashgan. Misrda falastinlarni xananeylar deyishgan. Bu erlarda kadimda amoriy. semit, xanan, xananey, pelestin va lulibey , yaxudiy kabilalari yashagan. Yaxudiylar Falastinni Gilgamesh deb atashgan. Mil av. III – II ming yilliklarda bu erda Gazo, Laxish, Kuddus, Megiddo shaxar – davlatlari tashkil topgan. Ular ariklarga ega mk\udofaa devorlari bilan uralgan.
Mil. av. XVIII – XVI asrlarda falastinliklar xetlarga, Tutmos III – Misr podsholigiga karam buladilar. Misrliklar yaxudiylarni kullikka olib ketadilar. Ularni Muso alayxissalom ozod etib, Garbiy Iordan xududiga olib keladi. Yaxudiylar mil. av. XII – XI Sian tepaligida kunim topadilar va o’ kabila ittifokini tuzishadi.
Ular uzok vakt felishin kabilalari Bilan urushib keladi. Shu janglarda Dovud alayissalom uzini kursatib. Kabila boshligi saulning nazariga tushadi.
Ugillar vafotidan sung Saul taxtni Dovudga vasiyat kilib koldirdi. Dovud Sinaygacha bulgan erlarni uz kul ostiga birlashtirdi va Isroil – Yaxudiya davlatiga asos soldi. Dovudning ugli Sulaymon ( mil.av. 965 – 935 y.) uning siyosatini davom ettirdi. Otasi asos solgan Isroil davlatini mustaxkamlashga intildi. Sulaymonning ugli Ravon davrida esa mamlakat ancha zaiflashadi.
Isroil davlati ketma – ket chet boskinchilari xujumiga uchraydi. Mil. av. 722 yil Ossuriya, mil.av. 594 – 586 yillar Bobil tamonidan bosib olingan bulsa, 538 yil Eronga karam bulib koladi. Ular uzok yillar davomida uz ozodliklari uchun kurash olib borishga majbur buladilar.
Yakin shark mamlakatlariinng dastlabki mafkuralarini diniy – mifalogik karashlar tashkil etgan. Diiniy – mifalogik karashlar moxiyatini olam va borlikni kup xudolar boshkarishiga asoslangan goyalar tashkil etgan.
Mil. av. XVIII asrda yaxudiylar urtasida yakkaxudolikka asoslangan yaxudiylik diniy taьlimoti vujudga keldi. Bu taьlimot uzaro kelishaolmay yashayotgan kabilalarni birlashtirish maksadida maydonga keldi va Isroil – Yaxudiy davlatini tuzishda mafkuraviy omil bulib xizmat kildi. Taьlimotning paydo bulishi va mintaka buylab yoyilishida Yaxudo kabilasi faol ishtirok etdi. Shu tarika bu erdagi kabilalarning xammasi Yaxudo kabilasining xudosi Yaxveni uzlarining yagona xudosi sifatida tan olishdi.
Yaxudiylik taьlimotining shakllanish jarayoni bir necha boskichlarni uz ichiga oladi:
- mil. av. 621 yilda Yaxudiy podshosi Iosiy utkazgan diniy isloxat.
- mil. av. 558 yilda bobil podsholigining Iyerusalimni bosib olishi va Iyerusalim ibodatxonasini vayron kilinishi xamda yaxudiylarni Bobilga asir kilib olib ketilishi.
- Mil. av. 538 yilda Bobildagi asirlarning Eron tamonidan ozod etilishi va uz vatanlariga kaytarilishi.
Uz vatanlariga kaytib kelgan yaxudiylar Iyerusalim ibodatxonasini kayta tiklaydilar va shu davrdan boshlab yaxudiy diniy taьlimoti kattiy ravishda taьlimot sifatida tarakkiyot davrini boshlaydi.
Yaxudiylar tarixiy tarakkiyot davomida mudom uz ozodliklari uchun kurashib keldi. Ozodlik, tenglik va adolat, mustakillik yaxudiylik mafkurasining asosiy goyasi bulib kelgan. Mil. av. 63 yilda Rim imperiyasining Isroilni bosib olishi esa ularning bu goyalarini yanada kuchayishiga olib keldi. Yaxudiylar uz mustakilligi yulida birlashib kurashdilar, ammo ularning kuzgalonlari kudratli Rim kushinlari tamonidan shafkatsizlarcha bostirildi va yaxudiylarninng Falastin erlaridan xaydab chikarilishi bilan yakun topdi.
Yaxudiylar kaerda bulmasin, uz milliy goyalariga sodik kolib yashashga intilib yashadilar, xalk sifatida uz milliy xususiyatlarini, guru rva mintilitetini saklab kolishga intilgan xalkdir. Bunga sabab yaxudiylik taьlimot mafkurasi bu xalkning milliy xususiyatlarini saklab kolishga karatilgan goyalardan iborat ekanligidadir.
Taьlimot goyalari yaxudiylarning boshka din xudolariga siginish, uzga millat bilan nikoxga kirishni katiyan mann etadi. Boshka dinni yuk kili shva yaxudiylik dunyoda yagona diniy taьlimot sifatida kolishni targib etadi. Ozodlikka erishgan yaxudiylar bir kun kelib albatta uz davlatini, kudratli va dunyoga xukumron bulguvchi davlatini kurishi kerak, degan buyuk davlatchilikka xos goyalar taьlimot mafkurasining asosini tashkil etadi.
