Jahon siyosiy-mafkuraviy ta’limotlar fanining ob’ekti, perdmeti, maqsad va vazifalari. Reja

irodasiga karshidirlar». ¹ Pavel uzining ijtimoiy - siyosiy karashlarida xalkni xudoga eьtikod etish goyasi orkali xukumron kuchlar manfaatini ximoya kilib chikdi. Xalkni mamlakat xukumdorlari oldida buysundirish, mavjud tuzum tartiblariga karshi chikmaslik va xar kanday kiyinchilik insonga berilgan takdir ekanligini tan olishlarini targib etdi.
2 – masala. Mark Avreliy siyosiy qarashlari

Apostol Pavel kabi xristian taьlimotining targibotchilaridan Yana biri Avreliy Avgustin.

U milodning 354 yili Tagasta shaxri ( xozirgi Jazoir davlatidagi Sux- Aras) da tugulgan. Avgustin Karfagendagi notiklik maktabida uch yil taxsil oladi. 375 yildan bu erda notiklik saьatidan talabalarga dars Bera boshlaydi. 384 yilda Italiyaga keladi va Milan shaxridagi notiklik maktabida dars beradi. U bu erda xristianlik taьlimoti Bilan tanishadi va bu taьlimotni din isfatida kabul kiladi. 388 yilda Afrikaga kaytadi va kup utmay Gippon shaxrining episkopi Valeriy xomiyligida ruxoniylikni kabul kiladi. 395 yilda Valeriy vafotidan sung Gippondagi Episkoplik kafedrasiga kilib, umrining oxiri - 430 yilgacha shu erda yashab koldi.
U xristian taьlimotining targibotchisi va etuk faylasuf sifatida uzidan juda boy maьnaviy boylik koldiridi. Uning barcha yozgan asarlari 232 ta kitobga kiritilgan 90 ta traktatdan iborat bulib, ammo shundan atigi 10tasi bizgacha etib kelgan, xolos. Maщxur komusiy olim Isidor Sevilskiy bu xakda shunday degan edi : « Avgustin bilimi va tafakkuri jixatidan xammadan ustundir. Chunki xatto kechasiyu kunduzi xarakat kilgan takdirda xam xech Kim uningdek yozaolmaydi va ukiyolmaydi ».
Avgustinning ijtimoiy – siyosiy karashlari uning « Xudo shaxri xakida » (« O grade Bojem ») va « Erkin iroda » ( « O svobodnoy vole ») asarlarida uz ifodasini topgan. <sup>1


1. F. Muxiddinova « Siyosiy va xukukiy taьlimotlar tarixi» . T. 2003 y. 80 – bet.</sup>
Avgustin « Xudo shaxri xakida » asarida jamiyatda odamlar ikki toifa - ikki shaxar axliga bulinadi. Biri bu erda shu Dune tashvishlari Bilan band odamlar jamoasi, yaьni shu shaxarning asl vokealigining timsoli. Ikkinchisi esa shu vokealik vositasida kukdagi shaxar ( xudo ) irodasiga xizmat kiladi. Ular erdagi birinchi jamoa vakillari kabi gunoxga botgan emas. Uning fikricha , gunoxkor shaxarda inson insonning ustidan xukumron, ammo bu xukumronlik vaktincha - Isoning erga kayta kelishi - kiyomatgacha davom etadi. U insonning tarixini olti davrga buladi: gudaklik, bolalik, yoshlik, etuklik , keksalik va ruxning xudoni anglab etish davri. Shundan inson xudoni fakat etuklik va keksalik davrida anglab etadi, deydi faylasuf. Uning nazarida adolat bu xudoning anglab etishlik. Rim xech kachon tom maьnodagi davlat, rimliklar esa bir butun xalk bulaolmagan, chunki bu erda yagona xudo inkor etilar ekan, adolat xam bulmaydi. Mamlakatda kachonki adolat xukumron bulsa, bu davlat ideal davlat xisoblanadi. Ideal davlatning fukorolari yuksak axlokli va diniy majburiyatlarni doimo bajaruvchi kishilardan iborat buladi. Uning fikricha, agar mamlakatda yuksak axlok va din mavjud bulsa, boshkaruvning barcha shakli amalga oshishi mumkin. Adolatsiz xukumdor va adolatsiz xalkni u tiran deb ataydi. « Adolat tark etgan saltanatning karokchilar urdasidan farki koladimi ? » deydi Avgustin. Erdagi adolatni saklash uchun gunoxkorlarni jazoga tortmok zarurligi xakida fikr bildirib Avgustin shunday deydi: « Zulm inson tamonidan sodir etiladigan va boshidan kechiradigan xodisadir. Sodir etiladigani -gunox, boshidan kechiriladigani - jazo… Inson uzi istagan xolda zulmni sodir etadi, istamagan xolda boshidan kechiradi ».¹
Avgustin dindorlar odamlar urtasida doimo yagona ollox xakida targibot olib borishi , « erdagi dune bilan murosayu madora kilish » , bunda turli urf – odat , konun va muassasalarning xilma – xilligi muxim axamiyatga ega emas , degan goyani ilgari suradi.
Avreliy Avgustinning Rim tarixida xristian diniy taьlimoti targibotchisi sifatida xizmatlari bekiyosdir. U xristian taьlimotining falsafiy asoslarini taxlil kildi va xristian iloxiyatini tartiblashtirishga xarakat kildi. Rim katolik cherkovi uzining teokratik tasavvurlari va xokimiyatga bulgan daьvolarini asoslashda Avgustinning goyalaridan keng foydalandi. Cherkov oldidagi xizmatlari uchun unga « Cherkov otasi » va « Xazrati Avreliy» degan nomlar berildi. U xristian taьlimotining yirik vakili sifatida garbda mukaddas ( Blajennыy) degan nom oldi.