Jahon adabiyoti” fanidan yakuniy nazorat savollari “Belgamish” dostoni

Simurg‘ va Zol” dostonida inson taqdiri masalasi.

JAVOBI Semurg' Va Zol dostonida tush mativi Inson taqdiriga Zolni qaynasi hokimning xotini omonlik tilab keladi ismi o'sha joyi yaxshi ochib berilgan ayni bosh obraz muhimligi boshqa insonlarning va butun xalqning umri bilan teng ekanligi ochib berilgan Eslab qoling butun xalq taqdiri bir insoning taqdiri bn ochib beriladi

193. 
     “Simurg‘ va Zol” dostonida tush motivi.
     

JAVOBI Tush mativi aynan afsona va rivoyatlardan ya'ni folkordan birinchi marta Firdavsiy shohnomasida o‘rin oladi bunga sabab aynan antik davr yunon va sharq adabiyotidagi tush hodisalari miflarda uchrashi sabab bo‘lgan. Zardushtiylik dini ham aynan tush mativi adabiyotga kirib kelishida muhim rol o‘ynagan. Tush inson tafakkuridan tashqari bir kuch sifatida bayon etiladi ayrim qarashlarda taqdir kaliti ham deyish munkin

194. 
     “Romeo va Juletta”, “Layli va Majnun” asarlarining qiyosiy tahlili.
     

Navoiy va Shekspir asarlarini qiyoslarkanmiz, muhabbat mavzusiga e’tibor qaratamiz. Alisher Navoiy asarini («Layli va Majnun») Shekspirning(«Romeo va Julyeta») asari bilan qiyoslash jahon adabiyoti kontekstida o‘rganish yo‘lida bir urinishdir. Ikkala san’atkor ishq mavzusida fojiali sevgi tarixini syujetga asosiy manba qilib olishdi. Navoiy ishq mavzusiga «Mahbub ul-qulub» asarida ta’rif beradi. «Layli va Majnun» dostonida ishq masalasiga oid nazariy mulohazalar bayoniga bag‘ishlangan baytlarni keltiradi.Navoiy fikricha, ishq ham «kimiyo», «ham oyinayi jahonnamodir». Ishq insonga yaqinlashsa, gavdasin tuproqdan o‘zga narsa bo‘lmagan insonning tanini oltinga aylantiradi va o‘tda kuydirib, tamoman eritadi. Bu kuyishdan uning vujudi va ruhi oltindek pok bo‘ladi, ya’ni kimyolanish jarayonida uning vujudi o‘zidagi qusurlardan qutulib va fazilatlar kasb etib, kamolotga erishadi. Shekspir asarida ham ishq mavzusi ko‘p qirrali yoritiladi. Shoir personajlari bu haqda turli sharoitlarda turlicha fikr yuritadilar. Shekspirda sevgi haqida birinchi xizmatkorlar gapirishadi, ular uchun sevgi qizlar bilan ko‘ngilxushlik; Asarda Benvolio va Merkutsio ishq haqida so‘zlashar ekan, bu hissiyotlar haqida xizmatkorlarning sodda gaplaridan farqli ravishda fikr yuritishadi. Mutafakkir shoir ishqning ta’rifida davom etar ekan, poetik mahorat bilan uning sitamkorligini, o‘tday kuydirishini, bu o‘t oshiqni ko‘z yoshdan jamg‘arilgan dengizga g‘arq etishini bayon etadi. Sharq va G‘arbda ishq konsepsiyasiga bo‘lgan munosabatlar yaqinligini va muhabbat muammosining badiiy yechimidagi g‘oyaviy o‘xshashlikni V.M.Jirmunskiy ham takidlaydi. Ziddiyat qahramonlarning hissiyotlari asosida tug‘ilmaydi. Fojia adovat va dushmanlik dunyosi bilan qahramonlarning ajoyib tuyg‘usi to‘qnashuvidan yuzaga keladi Ikkala asarda ham qahramonlar xatti-harakatlarini yo‘naltiruvchi 5 ta asosiyIlk 1.uchrashuv. 2. Dil izhori. 3. Ayriliq. 4. Istamagan kishi bilan nikohga majburlash. 5. Xotima. Navoiyda ham, Shekspirda ham muhabbat an’anaviy munosabatlar me’yorini buzadi. Birinchi holatda ijtimoiy tengsizlik, Laylining otasi «devona» Qaysga qizini berishdan or qiladi. Ikkinchi holatda azaliy oilaviy nizo to‘siq bo‘ladi. Ikkala asarda ham sevishganlar halok bo‘ladilar. Romeoning o‘limi Julyettaning, Laylining o‘limi (jisman) Majnunning jisman o‘limiga olib keladi.Navoiy va Shekspir ilgari surgan g‘oyalar mushtarakligi sabablari adabiy aloqa va uslublar ta’siriga emas, balki asarlar yaratilgan davr muammolari, kayfiyati va ularni badiiy aks
ettirishdagi yozuvchi iste’dodi, tafakkuri imkoniyatlariga borib taqaladi. Navoiy va Shekspir gumanizmini harakatga keltiruvchi barcha tamoyillarini o‘z ijodiy, ilmiy, ijtimoiy faoliyatlarida bevosita ifoda ettirishga harakat qilganlar. Bu ularning davlat boshlig‘i, milliy til mavqeini ko‘tarish va taraqqiyotiga asos solish, shaxs erki va insoniy muhabbat xususidagi mushtarak qarashlarida yaqqol namoyon bo‘ladi. Qahramon­lar dunyodagi eng qudratli ma’naviy kuch deb muhabbatni bilishadi. Uning ilohiy qudratiga tayanib yashaydilar. Shu ishonch ularni inson sifatida tengsiz yuksakliklarga - hayot, davr, olam va odam mohiyatining tub ildizlarini belgilaydigan g‘oyaviy kengliklarga olib chiqadi.

195. 
     “