Iv-bob. Detallarga isahlov berishdagi aniqlik aniqlik tushunchasi

Ikkinchisiga texnologik tizimiga bog’liq bo’lmagan omillarlar: zagotovkalarning nusxalanishi xatoliklari; zagotovkalarning ichki kuchlanishidan kelib chiquvchi xatoliklar, ish bajaruvchining xatolari.
Ishlab chiqarish sharoitlarida detallarning erishish mumkin bo‘lgan aniqligi juda ko‘p omillargan boliq bo’lganligi uchun, detallarga ishlov berish odatda, olish mumkin bo’lgan aniqlik bo’yicha emas, balki iqtisodiy erishish mumkin bo‘lgan aniqlik bo’yicha tayyorlanadi.
Iqtisodiy aniqlik deganda normal ishlab chiqarish sharoitida, texnologik soz stanok, kesuvchi asbob va moslamalardan hamda normal malakali ishchi kuchidan foydalanib, mexanik ishlov berishni normal vaqt sarfida va minimal tannarxi bo’yicha olinadigan detallar aniqligi tushuniladi.
Erishish mumkin bo’lgan aniqlik deganda alohida yaratilgan ishlab chiqarish sharoitida, yuqori malakali ishchi kuchidan foydalanib, vaqt sarfi va mexanik ishlov berish tannarxini ortib ketishini hisobga olmagan holda erishiladigan detal aniqligi tushuniladi.
Ishlov berish aniqligi to’g’risidagi ma’lumotlarni tahlil qilish uchun ishlov berish aniqligi koeffitsenti deb nomlangan koeffitsent kiritiladi

Bunda, A_o’rt – o’rtacha aniqlik kvaliteti, bo’lib quyidagi formula bilan aniqlanadi.

bu erda, 1-19 – aniqlik kvalitetlari nomerlari; n_1i, n_2i, n_3i… n₁₉, ni – 1…19 aniqlik kvalitetlaridagi yuzalar soni. Normativlarga ko’ra K_ia=0,3 deb yuritiladi.

1. 
   Dastgohning noaniqligi
   

Dastgohlarning yuklanmagan holatidagi aniqligi geometrik aniqligi deb ataladi va u stanokningg asosiy detal va uzellarini tayyorlash va yig‘ish aniqligidan bog‘liq bo‘ladi. Bu detallarni tayyorlashda yo‘l quyilgan o‘lcham, shakl va ularnig o‘zaro joylashishidagi xatoliklari ba’zida stanokning geometrik xatoligi deb yuritiladi.
Bu xatoliklarning miqdori stanoklarning yuklanmagan holatida, uning qismlarini harakatlanamaydigan holatida va qo‘lda sekin haratlantirib tekshirish yo‘li bilan aniqlanadi. Tekshirish indikatorli moslama, o‘lchash priborlari, aniq leneykalar, urovenlar va boshqa vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Dastgohlarni aniqlik normalari va tekshirish usullari standartda reglamentlangan. Dastgohlar 5 xil aniqlikda ishlab chiqariladi. N-normal, P-oshirilgan, V-yuqori, A –o‘ta yuqori, S-master (pretsizion) stanoklar. Har xil stanoklarning aniqligini belgilovchi parametrlariga ma’lum ruxsat etiladigan chetga chiqishlar belgilangan. Masalan, normal aniqlikdagi tokarlik va frezalash dastgohlari shpendelini yuklanmagan holatida shpendel uchidagi tepishi 0,01-0,015 mm gacha ruxsat etiladi. Tokarlik va bo‘ylama randalash stanoklari yo‘naltiruvchilarining to‘g‘ri chiziqlilik va parallelligi bo‘yicha xatoligi 1000 mm ga 0,02 mm dan ortiq bo‘lmasligi kerak, butun uzunligiga esa 0,05-0,08 mm dan ortiq bo‘lmasligi kerak. Normal aniqlikdagi stanoklarda detallar tayyorlashning IT7-IT9 aniqlik kvaletetiga erishish mumkin. Undan yuqori aniqlikdagi dastgohlarda detallarni tayyorlash xatoligi bir qancha kamayadi, lekin ularni tayyorlash jarayonidagi mehnattalablik va keskin ortadi.