Иқтисодий сиёсатга кириш

1.3. Бозор иқтисодиётини тартибга солиш бўйича давлат бошқарув органларининг вазифалари ва дастаклари.
Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солишга қаратилган иқтисодий сиёсатни амалга ошириш юзасидан ҳокимият органлари ўз зиммасига аниқ вазифаларни олади. Уларга қуйидагилар киради:
- иқтисодий ўсиш ва иқтисодий ривожланиш;
- тўлиқ ва самарали бандлик;
- иқтисодий самарадорликка эришишни кўзлаш;
- нархнинг барқарор даражаси;
- иқтисодий эркинлик;
- даромадларнинг одилона тақсимланиши;
Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш мақсадларининг мураккаблиги ва ўзаро боғлиқлиги, уларнинг ўзаро боғлиқлигини инобатга олган ҳолда ишлаб чиқишга мажбур қилади (1.3.1-расм).
1 .3.1-расм. Давлат бошқарув органларининг миллий иқтисодиётни тартибга солиш бўйича вазифалари
Иқтисодиётни тартибга солиш бўйича давлат органлари олдида турган мақсадлар кўп, лекин уларнинг ичида энг муҳимлари қуйидагилардан иборат:
- иқтисодий ўсишни таъминлаш;
- меҳнатга лаёқатли аҳоли иш билан бандлигининг юқори даражасини таъминлаш;
- нархлар барқарорлиги ҳамда пул муомаласи барқарорлигини таъминлаш;
- ташқи иқтисодий мувозанатни сақлаш.¹⁰
Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солишга қаратилган иқтисодий сиёсатни амалга ошириш юзасидан ҳокимият органлари ўз зиммасига аниқ вазифаларни олади. Уларга қуйидагилар киради:
- иқтисодий ўсиш ва иқтисодий ривожланиш;
- тўлиқ ва самарали бандлик;
- иқтисодий самарадорликка еришишни кўзлаш;
- нархнинг барқарор даражаси;
- иқтисодий еркинлик;
- даромадларнинг одилона тақсимланиши;
- мамлакат ташқи савдо балансининг мутаносиблигини таъминлаш¹¹ (1.3.1-расм).
Иқтисодиётни тартибга солиш бўйича давлат органлари олдида турган мақсадлар кўп, лекин уларнинг ичида енг муҳимлари қуйидагилардан иборат:
- иқтисодий ўсишни таъминлаш;
- меҳнатга лаёқатли аҳоли иш билан бандлигининг юқори даражасини таъминлаш;
- нархлар барқарорлиги ҳамда пул муомаласи барқарорлигини таъминлаш;
- ташқи иқтисодий мувозанатни сақлаш.¹²
Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солишнинг умумий бош мақсади иқтисодий ва ижтимоий барқарорликка еришиш, мавжуд тузумни мустаҳкамлаш ва такомиллаштириш, ўзгариб бораётган шароитга адаптасия қилиш, мослашиш ҳисобланади. Демак, мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш ва иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш ҳозирги замон иқтисодий тизимларининг характерли, асосий белгиси ҳисобланади. Шу боисдан кўплаб мамлакатларда, шу жумладан, ривожланган мамлакатларда ҳам давлатнинг иқтисодиёт соҳаларига аралашуви кучаймоқда.
Иқтисодиётга давлат томонидан таъсир етиш обектлари- бозор механизми таъминлай олмайдиган ёки қониқарсиз даражада таъминлайдиган ижтимоий такрор ишлаб чиқариш соҳасида юз берадиган жараёнлар, муносабатлар, шароитлардир. Давлат таъсир етадиган ва тартиблайдиган обектларга уларнинг даражалари нуқтаи назаридан қуйидагилар киради (1.3.2.-расм):