Ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

Иш шароити деганда, қачонки ўлчаш воситаларининг хатоликлари таъсир этувчи қийматларининг интерваллари меъёрланган бўлади. Ўлчаш воситаларини иш шароитидан фарқли шароитда ишлатилишига йўл қўйилмайди


Назорат саволлари

1. 
   Ўлчаш воситаси хатолигининг классификацияси?
   
2. 
   Ўлчаш асбобининг аниқлик класси нима?
   
3. 
   Мунтазам хатоликни бартараф қилишнинг қандай усулларини биласиз?
   
4. 
   Тасодифий хатолик деб нимага айтилади?
   

4-амалий машғулот
Ўлчаш воситалари хатоликларининг турлари.
Режа.
1. Ўлчаш воситаси хатолигининг классификацияси.
2. Мунтазам ва прогрессив хатоликлар.


2.Мунтазам ва прогрессив хатоликлар


Мунтазам хатоликнинг асосий ташкил этувчиси шундай бўлиши мумкинки, улар тузатишлар киритиш йўли билан деярли бутунлай тўғриланиши мумкин. Масалан, градуировкалаш хатолиги, яъни ўлчаш воситасининг шкаласида юзага келадиган ёки шкаланинг бир қанча силжишлари оқибатида пайдо бўладиган, бўлинманинг жойлашидаги хатолик.
Бир қатор ҳолатларда мунтазам хатоликларни, асосан ўзгармас мунтазам хатоликларни, яъни ўзини ҳеч қачон номоён қилмайдиган ва узоқ вақт тегилмасдан қоладиган мунтазам хатоликларни бартараф қилиш жуда қийин. Уларни бартараф қилиш йўллари нул асбобларини қиёслаш ва намунавий воситалар билан ўлчаш воситасини қайта аттестация қилиш орқали сезгирлигини текшириб амалга ошириш мумкин. Мунтазам хатоликларга шунингдек ўлчаш натижасига таъсир этувчи катталиклар (температура, босим, кучланиш ва ш.к.) оқибатида юзага келувчи қўшимча хатоликлар ҳам киради.
Бу хатоликларни таъсир этувчи функция вақтида доимий бўлганлиги учун қўшимча тўғриловчи ўзгарткич киритиш йўли билан қисқартириш мумкин. Бу ўзгарткич таъсир этувчи катталикни қабул қилади ва асосий ўзгарткич ўзгариши натижасида тузатма киритади.
Прогрессив хатоликлар – узлуксиз ўсувчан ёки кама­ювчан хатоликлар. Бу хатоликлар вақт мобойнида секин ўзгариб боради. Масалан, ўлчаш асбобининг бирон қисми­даги (масалан, резисторлар, конденсаторлар) контактни ёки бирон-бир деталини ейилишидан келиб чиқадиган хатоликлар. Бу хатоликларнинг қисқартириш, фақат вақтнинг айнан бир моментида тузатма киритиш йўли билан амалга ошириш мумкин. Сўнгра хатолик янгитдан бир маромда ўсиб бораверади. Бу хатолик – узлуксиз қайта тўғрилашни талаб қилади.