Ислом динининг вужудга келиши, унинг моҳияти ва тарқалиши

 
эътиборга эга 
бўлган Сомон ибн Худод бошчилигидаги сомонийлар сулоласининг ҳам роли катта бўлди. 
Маъмун сомонийларнинг хизмати эвазига
 
Мовароуннаҳрнинг йирик шаҳарлари бўлмиш- Фарғона, 
Самарқанд, Шош, Уструшанада ҳукмронлик қилишни уларнинг вакилларига берганлигини биз 
юқорида айтган эдик.
Шуни алоҳида қайд этиш зарурки, сомонийлар дастлаб тоҳирийларга қарам бўлиб, улар 
орқали ҳалифаликка маълум миқдорда ўлпонлар тўлаб турганлар. Айни вақтда сомонийлар 
тоҳириЙларга тобеликдан қутилиш тараддудини ҳам кўриб борганлар. Шу мақсадда улар ўз 
ҳудудларини доимий равишда кенгайтириб бориш чораларини кўрганлар. Буни Самарқандда 
ҳукмронлик қилган Нуҳнинг 842 йилда вафотидан сўнпНаср ибн Аҳмаднинг Самарқандга ноиб 
этиб кўтарилиши, бироз вактдан кейин Яҳѐ Сомоний вафот этгач (856 йил), Шом ҳамда 
Устуршана ерларининг ҳам унинг қўл остига ўтишида яққол кўриш мумкин. 
865 йилда Наср ибн Аҳмаднинг отаси Аҳмад ибн Асад вафот этди. Шундан кейин Наср 
бутун Моварауннаҳрнинг ягона ҳукмдорига айланди.Бунинг тасдиғини 875 йилда Наср ибн 
Аҳмадни Моварауннаҳр амири этиб тайинланганлиги тўғрисидаги ҳалифанинг махсус
 
ҳукмини, 
Самарқандга юборилганда ҳам кўриш мумкин. 
Шу даврдан бошлаб Наср ибн Аҳмад ўзининг номи билан мустакил- пул-кумуш танга 
(дирҳам)ни зарб этади, бу тузилган мустакил давлатнинг рамзи эди. 
Наср Туркистон шаҳри устига юриш килиб, уни ўз таъсирига олди, 874 йилда Бухорода 
тоҳирийларга қарши кўтарилган кўзғолондан фойдаланиб, уни ҳам ўз давлатига қўшиб олди ва 
Бухорони идора этишни ўз укаси Исмоилга топширди.
 
Бироқ, ака-укалар Наср ва Исмоил 
ўртасида тахт учун кураш бошланиб, Исмоил Сомоний ғалабага эришди ва 873-907 йилларда 
Сомонийлар давлатини бошқарди. 
Исмоил Сомоний ўз даврининг энг ақлли, уддабурон ҳукмдорларидан эди. Шу боис у 893 
ва 900 йилларда дастлаб ўз давлатига шимол томондан хавф солиб турган Тароз шаҳри 
ҳукмдорларини, сўнгра Амр ибн Лайс устидан ғалабага эришиб, Хуросон ерларини ҳам