Ishtixon tumani misolida 2 mundarija

---

1 

 

 

 

Mavzu: 

«

 

Uzum yetishtirishda agrobiznesni tashkil etish va 

rivojlantirish 

»

 (Ishtixon tumani misolida) 

 

 

---

2 

MUNDARIJA 

 

KIRISH ...................................................................................................................... 3

 

1. MAVZUNI NAZARIY ASOSLASH VA ADABIYOTLAR SHARHI. ............. 5

 

2. QISHLOQ XO’JALIGIDA RESURSLAR SALOHIYATI VA ULARDAN 

OQILONA FOYDALANISH ................................................................................... 9

 

2.1. Yer-suv resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi .................................. 9

 

2.2. Mehnat resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi ................................. 10

 

2.3. Moddiy resurslar va ulardan foydalanish samaradorligi .................................. 12

 

2. UZUM YETISHTIRISHDA AGROBIZNESNI TASHKIL ETISHNING 

HOZIRGI HOLATI. ................................................................................................ 13

 

2.1. Uzum yetishtirishda agrobiznesni tashkil etish ................................................ 13

 

3.2. Uzum ishlab chiqarishda texnologik jarayonlarni tashkil etish ....................... 14

 

3.3. Uzumni qayta ishlashni tashkil etish ................................................................ 18

 

3.4. Uzumni sotishni tashkil etish ........................................................................... 19

 

3. UZUM YETISHTIRISHNI TASHKIL ETISH .................................................. 21

 

3.1. Tannarx va uni pasaytirish imkoniyatlari ......................................................... 21

 

4.2. Sotish baholari va uni oshirish imkoniyatlari .................................................. 22

 

4.3. Foyda summasi  va uzumchilikda uni ko’paytirish imkoniyatlari. .................. 23

 

XULOSA VA TAKLIFLAR ................................................................................... 27

 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ............................................ 30

 

 

 

 

---

3 

KIRISH 

 

Mamlakatimizda  uzumchilikni  xuddi  shunday  tarmoq  sifatida  baholash 

mumkin.  Chunki  uzumchilik  mamlakatimiz  qishloq  xo’jaligini  yetakchi  tarmog’i 

bo’libgina  qolmay,  balki  iqtisodiyotimizning  barqarorligini  ta’minlashga 

ko’maklashuvchi omil ham hisoblanadi.  

  Uzumchilikning asosiy mahsuloti turli xil (xo’raki, kishmish va sharopbop) 

uzumlar  tarkibida  inson  organizmi  uchun  o’ta  foydali  shakar  (asosan  glyukoza), 

organik kislotalar, teri oshlovchi bo’yoqlar, fermentlar, vitaminlar, mineral tuzlar va 

boshqa xushbuy moddalarga boy. 

Turli xil uzumlardan ilmiy asoslangan me’yorlarda (80-90 kg) yil davomida 

istemol qilish katta kaloriyali (go’sht, yog’ va boshqa) mahsulotlarning hazm bo’lish 

darajasini yaxshilaydi, inson salomatligini mustahkamlaydi, umrini xam uzaytiradi. 

Uzum  mahsulotlarning  xalq  xo’jaligidagi  ahamiyati  xo’raki,  mayizbop  va 

sharopbop navlari bo’yicha alohida – alohida tahlil etiladi va baholanadi. 

Turli xil uzum navlarining biokimyoviy tarkibi keskin farq qiladi. Masalan, 

shakarlilik  darajasi  xo’raki  navlarda  20-25  %  gacha,  mayizboplarda  30-35  %, 

vinoboplarda 15-18 %gacha bo’ladi. Ular to’liq pishganda yig’ib olinsa shakarlilik 

darajasi yanada oshadi. 

  Xo’raki uzumlarning asosiy qismini aholi yoz va kuz oylarida istemol  qiladi, 

bir qismini maxsus omborxonalarda saqlab kelasi yil  hosili pishganga qadar ham 

foydalanadi. 

  Kishmishbop hamda qisman xo’raki nav uzum quritiladi, mayiz va kishmish 

tayyorlanadi, yil davomida aholi tomonidan istemol qilinadi. 

Sharopbop,  qisman  xo’raki  va  kishmish  navlarini  oziq-ovqat  sanoat 

tarmoqlari  qayta  ishlab  sharoplar,  shampan  vinolar,  konyaklar,  murabbo,  shinni, 

sharbat, kompot, mayonez va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaradi. Qayta ishlangan 

uzum mahsuloti qoldiqlaridan moy ishlab chiqiladi, chorvachilik omuxta yemlariga 

qo’shiladi. Toklarning barglari va navlari chorvachilikda ozuqa, shoxlari va poyalari 

yoqilg’i sifatida ishlatiladi. 

Uzumchilikning yuqori xalq xo’jalik ahamiyatidan yana biri shundaki, ular 

50-60 yillargacha hosil beradi. Ildizlari tuproqqa chuqur joylashadi, qurg’oqchilikka 

birmuncha chidamli, tuproq unumdorligi nisbatan past, notekis yerlarda ham hosil 

beradi va h.k. 

Hozirgi Oʻzbekiston uzumchiligida 120 ming ga tokzor mavjud. Uning 70% 

dan koʻprogʻi Samarqand, Surxondaryo, Toshkent, Xorazm,  Buxoro viloyatlarida 

joylashgan.  Hosil  beradiganlari  98,8  ming  ga,  oʻrtacha  hosildorligi  63,1  s/g. 

Respublikada uzumchilik maydonlarini kengaytirish, hosildorligini oshirish, jahon 

bozori talablariga moye  mahsulotlar yetishtirishga eʼtibor berilmokda. uzumchilik 

yoʻnalishida  juda  koʻp  fermer  xoʻjaliklari  faoliyat  koʻrsatadi.  Bu  yoʻnalishda 

"Oʻzmevasabzavotuzumsanoat" xolding kompaniyasi, "Mevasabzavot" uyushmasi 

kabi soha tashkilotlari katta ishlarni amalga oshirmokdalar. 

O’zbekiston  mustaqilligini  iqtisodiy  jihatdan  mustahkamlash  ko’p  jihatdan 

qishloq  xo’jaligining,  ayniqsa,  uzumchilikning  samarali  rivojlanishi  bilan 

---

4 

bog’liqdir.  Chunki  iqtisodiy  nazariya  fani  asoslaganidek,  har  qanday  sharoitda 

mamlakat iqtisodiyotida o’ziga xos o’rin tutadigan, ya’ni tashqi iqtisodiy aloqalarda 

(eksportda),  ishlab  chiqarishda  yetakchi  o’rinni  egallaydigan,  ish  kuchini  asosiy 

qismini  o’ziga  jalb  etadigan,  hattoki,  mamlakatlar  o’rtasida  muhim  resurslarni 

davlatlararo ta’minoti asosida olish uchun lozim bo’lgan hollarda  tazyiq o’tkazish 

mexanizmi sifatida xam qo’llay olishga yaraydigan sohalarni rivojlantirish va shu 

sohada ichki raqobat tizimini shakllantirish asosida yuqori samaradorlikka erishish 

yo’llarini  topish  va  undan  foydalanish  har  qanday  mamlakat  iqtisodiyoti  uchun 

muhimdir. 

Turli xil uzumlardan ilmiy asoslangan me’yorlarda (80-90 kg) yil davomida 

istemol qilish katta kaloriyali (go’sht, yog’ va boshqa) mahsulotlarning hazm bo’lish 

darajasini yaxshilaydi, inson salomatligini mustahkamlaydi, umrini xam uzaytiradi. 

Uzum  mahsulotlarning  xalq  xo’jaligidagi  ahamiyati  xo’raki,  mayizbop  va 

sharopbop navlari bo’yicha alohida – alohida tahlil etiladi va baholanadi. 

Turli xil uzum navlarining biokimyoviy tarkibi keskin farq qiladi. Masalan, 

shakarlilik  darajasi  xo’raki  navlarda  20-25  %  gacha,  mayizboplarda  30-35  %, 

vinoboplarda 15-18 %gacha bo’ladi. Ular to’liq pishganda yig’ib olinsa shakarlilik 

darajasi yanada oshadi. 

Kurs  ishning  maqsadi  uzumchilik  mahsulotlari  yetishtirish  holati,  tuman 

aholisi oziq-ovqat me’yorlaridagi nisbati va ularning eksport salohiyatini o’rganish 

orqali  qishloq  aholishining  moddiy  farovonligini  ta’minlashda  xizmat  qiladigan 

aholi daromadlarini oshirish imkoniyatlarini o’rganish va  samaradorligini oshirish 

imkoniyatlaridan  foydalanishga  doir  amaliy  taklif  va  tavsiyalar  ishlab  chiqishdan 

hisoblanadi.  

Qo’yilgan maqsadni amalga oshirish uchun quyidagi vazifalarni yechish lozim: 



 mavzuni nazariy asoslarini o’rganish va asosiy adabiyotlarga sharh berish; 



 

qishloq  xo’jaligida  mavjud  resurslar  saloiyati  va  ulardan  foydalanishni 

baholash; 



 

Uzumchilik  samaradorligi  va  uni  oshirish  yo’llarining  hozirgi  holatini  tahlil 

qilish; 



 Uzumchilik samaradorligi va uni oshirishga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish 

va ulardan foydalanishga doir amaliy tavsiyalar ishlab chiqish; 



 uzumchilik tarmog’ida ishlab chiqarish borasidagi o’zgarishlarni baholash. 

 

 

 

---

5