Mahsulotlarning hayot aylanish bosqichlari, ularni baholash
Mahsulotning hayotiy sikli - bu tovarni sotishni rivojlantirish va foyda olish jarayoni bo'lib, to'rtta asosiy bosqich (bosqich): joriy etish, Rivojlanish, etuklik va Retsessiyadan iborat.
Joriy etish - mahsulotning bozorda paydo bo'lishi va sotish hajmining bosqichma-bosqich o'sishi. Bu bosqichda korxona joriy etish bilan bog'liq yuqori xarajatlar tufayli ushbu mahsulotni sotishdan deyarli foyda olmaydi (yoki zarar ko'radi).
O'sish - bu mahsulotning bozorda tez tan olinishi va uni amalga oshirish rentabelligining sezilarli darajada oshishi.
Yetuklik - bu sotuvlar o'sish sur'atining asta-sekin sekinlashishi, chunki mahsulot ko'pchilik xaridorlarning e'tirofiga sazovor bo'lgan.
Retsessiya - bu sotish va foydaning keskin pasayishi.
Har bir bosqich qayerda boshlanishi va tugashini aniqlash juda qiyin. Odatda, savdo hajmining o'sish yoki pasayish sur'ati yaqqol ko'zga tashlanadigan vaqt boshlanishi hisoblanadi.
Keling, taqdim etilgan bosqichlarni va tegishli marketing strategiyalarini batafsil ko'rib chiqaylik.
Joriy etish bosqichi. Bu savdo hajmining sekin o'sishi bilan tavsiflanadi.
Joriy etish bosqichida korxona yangi mahsulotning cheklangan miqdordagi turlarini ishlab chiqaradi, chunki bozor hali idrok etishga tayyor emas, u o'z kuchini mahsulotni sotib olishga tayyor bo'lgan xaridorlarga yo'naltiradi.
Narxlar odatda yuqori darajada bo'ladi: birinchidan, mahsulot ishlab chiqarish hajmi kichik bo'lganligi sababli xarajatlar yuqori bo'ladi, ikkinchidan, ishlab chiqarishning texnik muammolari hali to'liq hal etilmagan; uchinchidan, reklama va savdoni rag'batlantirish bo'yicha tadbirlarning xarajatlari yuqori bo’ladi bu bosqichda.
Savdoni rag'batlantirish bo'yicha tadbirlarni amalga oshirish bilan bog'liq yuqori xarajatlar ushbu bosqich uchun xarakterlidir, bu savdo hajmining kichikligi sababli, asosan potentsial iste'molchilarni yangi mahsulot haqida xabardor qilish uchun sotishni rag'batlantirishning yuqori darajasiga ehtiyoj borligi bilan bog’liq.
Bozorga yangi mahsulot bilan kirishda korxona quyidagi marketing strategiyalaridan foydalanishi mumkin.
Yangi mahsulot bozorga kirganida intensiv marketing strategiyasi sotishni rag'batlantirish xarajatlarining yuqori darajasida yuqori narxni belgilashni o'z ichiga oladi. Tovar birligiga maksimal mumkin bo'lgan foyda olish uchun korxona yuqori narx belgilaydi. Shu bilan birga, u iste'molchini yangi mahsulotning afzalliklariga ishontirish uchun savdoni rag'batlantirishga katta mablag' sarflaydi.
Bu holda xarajatlarning yuqori darajasi bozorga tez kirib borishini ta'minlashi kerak. Ushbu strategiya quyidagi sharoitlarda o'zini oqlaydi:
- potentsial xaridorlarning ko'pchiligi mahsulot haqida bilishmaydi;
- mahsulot haqida ma'lumotga ega bo'lganlar uni sotib olishga va uning uchun yuqori narx to'lashga tayyor;
- korxona raqobat va oqimlar imkoniyatini ko'rib chiqadi
-xaridorlar bilan muloqot qilish.
Yangi mahsulot bozoriga tanlab kirish strategiyasi reklama xarajatlarining past darajasida yuqori narxni ta'minlaydi. Sotilgan mahsulot birligidan maksimal foyda olish uchun yuqori narx belgilanadi. Arzon narxlardagi reklama maqsadi marketing xarajatlarini kamaytirishdir. Ushbu strategiya foydani maksimal darajada oshirish uchun mo'ljallangan.
Uni quyidagi hollarda qo'llash tavsiya etiladi:
-bozor imkoniyatlari cheklanganda;
- ko'pchilik potentsial xaridorlar mahsulot haqida bilishganda;
- tovar sotib olmoqchi bo'lganlar buning uchun yuqori narx to'lashga tayyor bo’lganda;
- Raqobat deyarli yo'q bo’lganda.
Keng kirib borish strategiyasi yangi tovarni sotishni rag'batlantirish uchun yuqori xarajatlar darajasida past narxni belgilash bilan tavsiflanadi. Bu bozorga tezroq kirib borish va maksimal bozor ulushini egallashga olib kelishi mumkin.Ushbu strategiyani qo'llash quyidagi sharoitlarda eng katta samarani beradi:
- bozor sig'imi etarlicha kata bo’lganda;
- potentsial xaridorlar mahsulot haqida nisbatan kam ma'lumotga ega bo’lganda;
- Aksariyat xaridorlar mahsulot uchun yuqori narx to'lashga tayyor bo’lmaganda;
- bozorda raqobatchilarning tovarlari mavjud bo’lganda;
- ishlab chiqarish ko'lamining ortishi va uning takomillashuvi bilan mahsulot birligiga to'g'ri keladigan tannarx kamayganda.
Passiv marketing strategiyasi sotishni rag'batlantirish uchun ahamiyatsiz xarajatlarga ega bo'lgan tovarlar uchun past narxni belgilashni o'z ichiga oladi. Narxlarning past darajasi yangi mahsulotning bozor tomonidan tez tan olinishini rag'batlantiradi va sotishni rag'batlantirish xarajatlarining past darajasi yuqori daromadni ta'minlaydi.
Ushbu strategiya talabni rag'batlantirish choralariga qaraganda narxning elastikligiga ko'proq bog'liq degan taxminga asoslanadi.
U quyidagi shartlarda o'zini oqlaydi:
- bozor katta imkoniyatlarga ega bo’lganda;
- xaridorlar tovarni yaxshi bilishlarida;
- xaridorlar tovarlarni faqat nisbatan kam bo'lmagan narxlarda sotib olaganlarida;
