|
MAHSULOTNING AYLANISH SIKLI
1. Mahsulotning hayot aylanish bosqichlari va sifat menejmenti tizimi. Sifat halqasi va uning asosiy vazifalari.
2. Mahsulotning hayot aylanish bosqichlari, ularni baholash.
Mahsulotning hayot aylanish bosqichlari va sifat menejmenti tizimi. Sifat halqasi va uning asosiy vazifalari.
Birinchi marta mahsulotning hayot aylanish bosqichlari 20-asr oxirida mahsulot sifatini boshqarishning integratsiyalashgan tizimlarida (MSIBT) aniqlangan.
Shu bilan birga, mahsulot sifatini boshqarishning integratsiyalashgan tizimi talablariga muvofiq ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sifat darajasi asos sifatida qabul qilindi.
Mahsulot sifati darajasi - bu baholanayotgan mahsulotning sifat ko'rsatkichlari qiymatlarini tegishli ko'rsatkichlarning asosiy qiymatlari bilan taqqoslashga asoslangan nisbiy xususiyatdir.
Mahsulot sifati darajasini baholash zarurati quyidagi hollarda paydo bo'ladi: yangi mahsulotni loyihalashda, mahsulot turi bo'yicha eng yaxshi variantlarni tanlashda, yakuniy mahsulot sifati haqidagi ma'lumotlarni tahlil qilishda va hokazo.
Mahsulot sifati darajasining uch turi mavjud: texnik, texnik-iqtisodiy, normativ.
Sifatning texnik darajasi baholanayotgan mahsulotlarning texnik mukammalligini tavsiflovchi ko'rsatkichlar qiymatlarini mos keladigan asosiy qiymatlar bilan solishtirishga asoslangan sifatning nisbiy qiymati bilan tavsiflanadi.
Sifatning texnik darajasini aniqlash, masalan, mahalliy va xorijiy namunalarni taqqoslashda cheklangan, chunki ikkinchisining iqtisodiy ko'rsatkichlari odatda noma'lum.
Sifatning texnik-iqtisodiy darajasini aniqlashda texnik ko'rsatkichlar bilan bir qatorda sifatning iqtisodiy ko'rsatkichlari ham hisobga olinadi.
Texnik-iqtisodiy daraja muayyan mahsulot ishlab chiqarishning iqtisodiy maqsadga muvofiqligini tavsiflaydi.
Sifatning me'yoriy darajasi chegaraviy qiymatlar bilan cheklangan hududda joylashgan sifat ko'rsatkichlarining raqamli qiymatlari bilan tavsiflanadi.
Normativ darajani baholash natijalari mahsulot sifatini baholashga huquqiy yondashuvda qo'llaniladi (masalan, etkazib beruvchi va iste'molchi o'rtasida mahsulot sifati bo'yicha nizo bo'lsa).
Mahsulot sifati darajasini baholash ISO xalqaro standartlari sifat menejmenti tizimlarida ishtirok etgan mahsulotning hayot aylanish bosqichlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Bular uch bosqich: mahsulotni ishlab chiqish, uni ishlab chiqarish va sotish.
Ishlab chiqish bosqichida sifatning texnik darajasini baholash quyidagi operatsiyalarni o'z ichiga oladi:
- mahsulot sinfi va turini belgilash;
- undan foydalanish shartlarini belgilash;
- iste'molchi talablarini belgilash (shu jumladan tashqi bozor);
- texnik daraja ko'rsatkichlari nomenklaturasini tanlash va asoslash
- tijorat maqsadida ishlab chiqilgan namunalarning eng yaxshi analoglarini aniqlash
- asosiy namunani tanlash, yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun eng yaxshi texnik echimlarni tanlash;
- me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish (retseptlar, texnologik ko'rsatmalar, texnik shartlar yoki O'zDst, ishlab chiqarishni mikrobiologik va texnokimyoviy nazorat qilish bo'yicha ko'rsatmalar va boshqalar).
Ishlab chiqish bosqichi mahsulot ishlab chiqarish bilan birga keladigan tegishli me'yoriy hujjatlar tasdiqlangandan keyin yakunlanadi.
Ishlab chiqarish bosqichida mahsulot sifati darajasini baholash quyidagilarni o'z ichiga oladi: mahsulot ishlab chiqarish hajmi va davriyligini, sinov nazorati natijalariga ko'ra sifat nazorati usullari va vositalarini belgilash, sifat ko'rsatkichlarining haqiqiy qiymatlarini aniqlash nazorat va sinov natijalari, baholash natijalarini olish va qaror qabul qilish.
Ushbu bosqichda ilgari (birinchi bosqichda) belgilangan tartibda ishlab chiqilgan va tasdiqlangan me'yoriy hujjatlarning barcha talablari qat'iy bajariladi.
Realizatsiya bosqichida sifat darajasini baholash quyidagilardan iborat:
mahsulot ishlab chiqarishning haqiqiy darajasining nominalga muvofiqligini tekshirish va mahsulotni saqlash va tashish paytida sifatning boshlang'ich darajasini saqlash shartlarini belgilash va kuzatish bo'yicha tegishli qaror qabul qilishda;
mahsulot sifatining haqiqiy darajasi to'g'risida ma'lumot to'plash, ishlab chiqarishning texnik-iqtisodiy asoslari va hajmini belgilash. Bu erda muhim ahamiyatga ega muvofiqlik sertifikati.
Texnologik asbob-uskunalar uchun mahsulot sifatini baholashda amalga oshiriladigan ekspluatatsiya (iste'mol) bosqichida quyidagilar hisobga olinadi: mahsulotlarni iste'mol qilish shartlarini belgilash, ishlayotgan mahsulot sifati to'g'risida ma'lumot to'plash va olish usullari, ish natijalariga asoslangan sifat ko'rsatkichlarining haqiqiy qiymatlari, uskunaning ishlashidan umumiy foydali ta'sirni aniqlash va uni ishlab chiqish, ishlab chiqarish va ishlatish uchun umumiy xarajatlarni hisoblash, xorijiy firmalarning da'volarini statistik baholash; uskunaning ishlashida sifat darajasini har tomonlama baholash, baholash natijalarini olish va boshqaruv qarorlarini qabul qilish.
Mahsulotning hayot aylanish bosqichlari sifat menejmenti tizimida quyidagi vazifalardan iborat bo'lgan sifat tsiklidan foydalangan holda amalga oshiriladi.
1. Marketing, qidiruv va bozorni o'rganish.
2. Texnik talablarni loyihalash va ishlab chiqish, mahsulot retseptlarini ishlab chiqish.
3. Logistika yordami (MTS), xom ashyo, yordamchi materiallarni sotib olish.
4. Ishlab chiqarish jarayonlarini tayyorlash va ishlab chiqish.
5. Mahsulotlarni ishlab chiqarish.
6. Nazorat qilish, tekshirish.
7. Qadoqlash va saqlash.
8. Realizatsiya.
9. Uskunalarni o'rnatish.
10. Ekspluatsiya (texnologik jihozlar uchun).
11. Texnik xizmat ko'rsatishda texnik yordam.
12. Foydalanishdan keyin utilizatsiya qilish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
