Ишлаб чиљариш омиллари бозори

12.6-rasm. Naflik funktsiyasini maksimallashtirish.
Rasmdan ko’rish mumkinki, masalaning echimi muvozanat nuqta orqali aniqlash mumkin. Naflik funktsiyasining befarqlik chizig’i byudjet chizig’ini nuqtada kesib o’tadi. Optimal echimga ko’ra, dam olish vaqti soatga teng, ish vaqti . Ishchining bir soatlik ish haqi so’mga teng bo’lsa, uning umumiy daromadi quyidagicha topiladi:
. (8)
U holda byudjet chizig’i yotiqligi ish haqiga teng bo’ladi.
. (9)
I shchi naflik funktsiyasini maksimallashtiradi, agar bo’sh vaqt bilan daromadni chekli almashtirish normasi ish haqi ga teng bo’lsa, . Faraz qilaylik, ish haqi stavkasi dan ga oshdi. Byudjet chizig’i holatidan holatga siljiydi (12.7-rasm).


12.7-rasm. O’rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0t₀, 0t₁,
0t₂ lar bo’sh vaqt, t₀N, t₁N va t₁N lar ish vaqti.
Agar biz budjet chizig’iga parallel bo’lgan va befarqlik chizig’i bilan kesishadigan byudjet chizig’ini o’tkazsak, daromad va o’rnini bosish samarasini aniqlashimiz mumkin.
O’rnini bosish samarasi bo’sh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining ortishi natijasida daromadning o’sishi bilan ifodalanadi, ya’ni, ma’lum miqdordagi bo’sh vaqt ish vaqti bilan almashtiriladi. 12.7-rasmda bu dan ga siljishini ifodalaydi, ya’ni, ish vaqti dan gacha oshadi. Lekin, daromadning ortishi bilan birga dam olishning - shaxsning ma’naviy o’sishi uchun kerak bo’ladigan bo’sh vaqtning ham qimmati oshadi. Daromad samarasi (bo’sh vaqtning ortishi) teskari yo’nalishda bo’lib, u oraliq bilan ifodalanadi . Natijaviy o’zgarish oraliqqa teng.
Ish haqining bunday o’sishida o’rnini bosish samarasi daromad samarasidan yuqori bo’ladi. Bundan shu kelib chiqadiki, birinchidan, ish haqining o’sishi, ish vaqtini ortishiga olib keladi; ikkinchidan, individual shaxsning mehnat taklifi musbat yotiqlikka ega (12.8-rasm).