Ишлаб чиљариш омиллари бозори

13.23-rasm. Chekli oqlash normasi va ssuda foizi stavkasi dinamikasi.
Ssuda foizi stavkasi o’zgarmas bo’lib 10% ga teng bo’lgani uchun, uning chizig’i abtsissa o’qiga parallel joylashadi. Chekli oqlash normasi do’konlarning sotish quvvatiga qarab o’zgaradi, ya’ni sotish masshtabi oshishi bilan pasayib boradi.
Chekli oqlash normasi chizig’i investitsiyaga bo’lgan talab chizig’ini ifodalaydi. Talab chizig’idan ko’rish mumkinki, foiz stavkasi qancha yuqori bo’lsa, kapitalga bo’lgan talab shuncha kam va aksincha, foiz stavkasi qancha past bo’lsa, kapital mablag’ga bo’lgan talab shuncha yuqori bo’ladi. Foydani maksimallashtiradigan sotish hajmi bo’lganda 3000 kilogrammga teng bo’ladi.
Uzoq muddatli oraliqdagi investitsiya. Asosiy kapitalga qo’yilgan investitsiyalar asosan uzoq muddatli bo’ladi. Asosiy kapitalning xizmat qilish, ya’ni undan foydalanish muddati mavjud bo’lib, u chegaralangan bo’ladi. Asosiy kapital xizmat ko’rsatish muddati davomida firma uchun daromad keltiradi.
Uzoq muddatli oraliqdagi kapital qo’yilmadan olinadigan foydani hisoblash uchun asosiy kapitalning xizmat ko’rsatish muddatini va undan foydalanish davomida har yilda olinadigan daromadni bilish kerak bo’ladi.
Faraz qilaylik, - investitsiyani chekli qiymati, -xizmat ko’rsatish yilida asosiy kapitaldan olinadigan chekli (qo’shimcha) daromad. U holda birinchi yil uchun kapitalning chekli oqlash normasini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
Demak, bugungi bir so’mlik kapitalning qiymati yilning oxiriga kelib so’mga teng bo’ladi, agar u bir yil davomida so’mlik foyda keltirsa.
Agar chekli kapital qiymati 1000 so’m va chekli kapitalning bir yildan keyin umumiy foydaga qo’shadigan chekli hissasi 1300 so’m bo’lsa, chekli oqlash normasi quyidagiga teng.
(1) formuladan foydalanib yozamiz:
Bugungi bir so’mlik kapital qiymati yil oxirida so’mga teng bo’ladi.
Agar ssuda foizi stavkasi bo’lsa, sof oqlash normasi bo’ladi.
Agarda so’m va berilgan bo’lsa, ni topish mumkin bo’ladi.
Ikkinchi yil uchun esa
yoki
Bir yillik investitsiyaning qiymati yilning oxiriga kelib quyidagini tashkil qiladi, (1) dan foydalanib quyidagini yozamiz:
Ikkinchi yil uchun esa
Ixtiyoriy yil uchun kapitalning qiymati quyidagicha aniqlanadi: