«iqtisodiyot» kafedrasi «Makroiqtisodiyot» fanidan Mavzu

Soliq-byudjet va pul - kredit siyosatlarini o‘zaro muvofiqlashtirish
Pul-kredit va soliq-byudjet siyosatlarini muvofiqlashtirish (koordinatsiya) inflyasion targetlashga samarali o‘tishning yana bir muhim bo‘g‘ini hisoblanadi.
Mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlari davlat tomonidan faol moliyalashtirilayotgan davrda byudjet operatsiyalari pul-kredit ko‘rsatkichlari shakllanishiga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatadi. Byudjet mablag‘lari oqimlarining keskin o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lgan “shok”lar sharoitida likvidlilik darajasini samarali tartibga solish uchun Markaziy bank zarur instrumentlarga ega bo‘lishi va Moliya vazirligi bilan o‘z xatti- harakatlarini muvofiqlashtirishi muhim hisoblanadi.
Shuningdek, Davlat byudjetining uzoq muddatli muvozanatini ta’minlash maqsadida byudjet tizimiga o‘rta muddatli istiqbolda xalqaro amaliyotda keng qo‘llaniladigan “byudjet qoidasi” va “byudjet konsolidatsiyasi” elementlarining joriy etilishi byudjetning ichki va tashqi omillarga ta’sirchanligini pasaytirishga va pul-kredit siyosati yuritish uchun qulay sharoitlarni yaratishga xizmat qiladi.

2. 
   Valyuta bozori va almashuv kursi tahlili
   

Jahon iqtisodiyoti va xalqaro moliya bozorlaridagi holat hamda nufuzli markaziy banklar tomonidan olib borilayotgan pul- kredit siyosatidagi noaniqliklar rivojlanayotgan davlatlarda samarali soliq-byudjet va pul-kredit siyosatini yuritishni murakkablashtirmoqda.
SHuningdek, dunyoning etakchi import va eksport qiluvchi mamlakatlari tashqi savdo aloqalaridagi keskinliklar hamda Rossiya va dunyoning bir qator neftь eksport qiluvchi davlatlarga AQSH hukumati tomonidan qo‘llanilgan iqtisodiy sanksiyalar rivojlanayotgan mamlakatlarga xalqaro investitsiya oqimlarining kechikishiga va pirovardida ular milliy valyutalarining qadrsizlanishiga olib kelmoqda.
Jumladan, joriy yil boshidan davom etib kelayotgan AQSH va Xitoy savdo munosabatlarining keskinlashuvi hamda 2018 yilning o‘zida AQSH Federal rezerv tizimi tomonidan qayta moliyalash stavkasining uch marotaba oshirilishi³ dunyoning boshqa markaziy banklarini o‘z pul-kredit siyosati yo‘nalishini qaytadan ko‘rib chiqishga undamoqda va bu ushbu markaziy banklar tomonidan neytral ahamiyatdagi pul-kredit siyosati olib borilishini qiyinlashtirmoqda. 2018-yilning 10 oyi yakunlari bo‘yicha AQSH dollar indeksi 5,4 foiz bandga ko‘tarildi va aksariyat valyutalarga nisbatan qadri oshdi (1-rasm).
Manba: Markaziy bank.
Jumladan, dollarning qiymati Buyuk Britaniya funtiga nisbatan 5,9 foizga, Xitoy yuaniga nisbatan 7,5 foizga, Rossiya rubliga nisbatan 16,2 foizga, Janubiy Afrika randisiga nisbatan
19,1 foizga va Argentina pesosiga nisbatan 96 foizga o‘sdi. Buni AQSHda investitsion faollikning tiklanishi va FRT tomonidan pul- kredit siyosatining normallashtirilishi hisobiga joriy yil yakunlari bo‘yicha so‘nggi 10 yil mobaynida kuzatilgan eng yuqori o‘sish ko‘rsatkichi bo‘lishi to‘g‘risidagi kutilmalar bilan izohlash mumkin.
Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, O‘zbekiston moliya bozori xalqaro moliya bozorlariga kuchli integratsiya qilinmagan bo‘lsa-da, tashqi savdo hamkor mamlakatlar milliy valyutalari kurslari orqali dollar indeksining o‘zgarishi milliy valyuta – so‘mning almashuv kursiga ma’lum muddat kechikish bilan ta’sir ko‘rsatadi.