Iqtisodiyort fakultiteti makroiqtisodiyot

mavzular taklifi
- fuqarolar, uy xo'jaliklari; 

davlat
- mehnat qonunchiligi va regulyatsiyasining manbai 
sifatida mehnat munosabatlari Bir qator masalalarda (masalan, 
minimal ish haqi miqdorini yaratish eng kam ish haqidir). 
Mehnat bozori funktsiyalari: 

mehnatni etkazib berish va etkazib berishni muvozanatlash; 

mehnat munosabatlari ishtirokchilarining iqtisodiy manfaatlarini 
muvofiqlashtirish; 

mehnatning maqbul narxini tartibga solish; 

mehnatni rag'batlantirish; 

hududlar va tarmoqlardagi mehnatni mutanosib ravishda taqsimlashni 
ta'minlash; 

ishchi kuchi zaxiralarini davolash sohasidagi shakllanishi; 

freymlarning maqbul tuzilishini shakllantirish (kasblar nuqtai 
nazaridan); 

xodimlarning shaxsiy mehnat salohiyatini amalga oshirish uchun 
sharoit yaratish. 
Mehnat bozori juda murakkab va dinamik tizimdir. Olimlar, mehnat 
bozorining turli modellarini tushunish va o'rganish uchun ishlab chiqilgan va ishlab 
chiqilgan. 
Mehnat bozori modellari: 

raqobatbardosh mehnat bozori; 

monopik mehnat bozori; 

kasaba uyushmalari ishtirokidagi mehnat bozori; 

ikki tomonlama monopoliya mehnat bozori. 
Aholining ishga bo‘lgan talabining demografik omili. Aholining qayta 
tiklanishi, ya’ni takror ishlab chiqarilishidan ibarat demografik jarayonlar uning ish 

---

17 
o‘rinlariga bo‘lgan talabini shakllantirishning bamisoli tabiiy negizini tashkil etadi. 
Mazkur jihatni tadqiq qilishda aholining yosh-jins tuzilishi markaziy o‘rin 
egallaydi, u mehnatni taklif qilishdagi miqdor va sifat o‘zgarishlarining negizidir. 
Aholining ayrim yosh-jins guruhlarining etarli darajada barqaror kasb-tarmoq 
yo‘nalishlari va afzal ko‘radigan tomonlari bor. Erkaklar xususan, yoshroq 
vaqtlarida moliya, savdosotiq, sanoat sohalarida ishlashga ko‘proq moyil 
bo‘ladilar. Ayollar ko‘proq kundalik uy-ro‘zg‘or ishlarining davomi bo‘lgan 
xizmat ko‘rsatish sohasi, savdo va umumiy ovqatlanish, ta’lim tizimi va sog‘liqni 
saqlash sohalarida ishlashga intiladilar.
Taraqqiyotning hozirgi bosqichida ishchi kuchini taklif qilish aholining 
mehnat faolligiga hal qiluvchi darajada bog‘liqdir. Umuman olganda, 
O‘zbekistonda ishchi kuchini taklif qilish ancha yuqori bo‘lib, iqtisodiy jihatdan 
faol aholining ulushi (ish bilan band va ish qidirayotgan aholi) mehnat resurslari 
umumiy sonining 71,0 %ga etadi. Ish bilan bandlik va mehnat bozorining ahvolini 
yanada isloh qilish nuqtai nazaridan ijtimoiy faol aholi tarkibining taxminan 47,0 
%ni ayollar, 14,0 %ni 25 yoshgacha bo‘lgan yoshlar va 14,0 %ni pensiya olish 
arafasidagi va pensiya yoshidagi kishilar tashkil etishini hisobga olish muhimdir.
Bu guruhlar iqtisodiy jihatdan faol aholining shunday qismini tashkil etadiki, 
u muayyan iqtisodiy vaziyat ta’siri ostida mamlakat iqtisodiyotida ishtirok etishini 
o‘zgartirishi mumkin. Bu iqtisodiy jihatdan faol aholi chetki ikki guruhining 
mutlaq 58 ko‘pchilik qismini ishsizlar tashkil etadi.
Iqtisodiy jihatdan faol aholining 55,0 %ga yaqinini 30-49 yoshgacha bo‘lgan 
kishilar tashkil etadi, ularning ko‘pchiligi yuksak darajada ishchanligi, kasb 
mahorati, barqaror kasbiy va hayotiy qiziqishlari bilan ajralib turadi. Iqtisodiy 
jihatdan faol aholining yosh-jins tarkibi yaqin 2-3 yil ichida yaqin o‘tmishda ota-
bobolarimiz, buvi-momolarimiz orasida hunarmandlik va kasanachilik mehnati 
keng tarqalgan bo‘lib, ular o‘z kasbkorlarining haqiqiy ustalari va chevarlari 
bo‘lganlar. Bu bilan aholi o‘rtasida milliy an’analarimiz asosida o‘ziga xos ish 

---

18 
bilan bandlik tizimi vujudga kelgan. Ishsizlikka barham berish va barqaror 
daromad olish yo‘llari qidirilgan.
Kasanachilik mehnati turlari qatoriga shiddat bilan kirib kelayotgan qayta 
ishlash va elektron sanoati, telekommunikatsiya, servis hamda xizmat ko‘rsatish 
tarmoqlari yumushlari ham hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida, shubhasiz, sanoat 
korxonalari ishlab chiqarish faoliyati samaradorligini oshirishda muhim o‘rin tutib, 
iqtisodiyot rivojiga salmoqli ulush qo‘shmoqda. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish 
uchun kichik tadbirkorlik va xususiy korxonalarning o‘rni beqiyosdir.