Integratsiyalashgan pedagogikasi

Maktab, pedagog va o ‘quvchilar iaoJiyatining quyidagi dara­
jalari m a iu m :
yetarli emas, jid d iy (o g ‘ir, mushkul,) yomon ahvol,
tushunarli.
Oxirgisini ta’minlash uchun o ‘quv-tarbiya jarayonini muvofiq­
lashtirishning quyidagi uslublari qoilaniladi:
1. Umumiy talaba sifatida kompleks yondashish, rejalashti­
rish, amahy faohyat choralarini tatbiq etish.
2. Pedagogika tizimi xususiyatlarini hisobga olgan holda.
3. Predmetlararo yo‘nalishlarni bir-biriga muvofiqlashtirishda 
asosiylarini aniqlash yordamida o ‘quv-ta’lim jarayoni m azm uni­
ning qulay variantini tanlash, ratsional m azm un tuzilishini qurish.
4. Q o‘yilgan masalalami o ‘z vaqtida muvaffaqiyath bajarish im­
konini beruvchi o‘quv-tarbiya jarayoni, uslub va shakllarini tanlash.
5. Yaxshi tayyorlangan, bo‘sh o'zlashtirilgan va boshqa hamma 
ta ’hm oluvchilarga differensial va individual yondashishni amalga 
oshirish.
6. 0 ‘quv-tarbiya faoliyatida boshqarish va o ‘zini boshqarish- 
ning ratsional birga olib borilishi, uning borishini tezkor to ‘g ‘ri- 
lash va tuzatish.
7. 0 ‘quv-tarbiya jarayoni natijalari va ularga o ‘m atilgan qulay 
ko‘rsatkichlar bo ‘yicha erishish uchun vaqt va m ahsulot uchun 
sarflangan harakatlar nisbati tahlil qihnadi.
Agar o ‘quv-tarbiya jarayonini qulaylashtirish b o ‘yicha asosiy 
pedagogik harakatlam i qisqacha yakun qilib olsak, unda quyida- 
gilarga ega boiamiz:
• masalalami aniqlash va umumlashtirish;
• generalizatsiya;
• predm etlar va yo‘nalishlararo muvofiqhk;
• ulami solishtirib, baholash asosida muqobillarini tanlab olish;
• gumanizatsiya (insonparvarlashtirish);
• m uhim sharoitlar yaratish;
• boshqarish va o'zini o ‘zi boshqarishni birgalikda olib borish;
• jarayonni o ‘z vaqtida tuzatib, tartibga solib turish;
• uning natijalarini belgilangan ko‘rsatkichlar bo‘yicha baholash;
• yanada murakkab muammolarga o ‘tish;
• innovatsion jarayonning muntazamhgi va asta-sekinligi.
Qadimgilik atamasiga ega yangihk yoki an iq ro g i, eskilik qat­
lami va yangilik qatlam idan iborat yangihk — birlashib, ilgarigi 
bilishni to id irad i va ravshanlantiradi.
31

---

Har qanday vositaning yangiligi shaxsiy kabi vaqt tushuncha- 
sida nisbiy turadi. Biror o ‘qituvchi uchun yangi b o ig a n narsa ik­
kinchi o ‘qitirvchi uchun yangi boim aydi. Yangilik har doim aniq 
tarixiy ifodaga ega b oiadi: Aniq vaqtda yaratihb, aniq tarixiy bos­
qichda m asalalam i yechib, yangilik qisqa vaqt ichida ko‘pchilik 
mulki, odatiy ko‘pchilik umumiy tajribasi b o iib qolishi yoki eskirib 
keyingi vaqt yanglish, rivojlanishga to ‘siq b o iib qolishi mumkin. 
Masalan, Y. A. Komenskiyning sinf b o iib dars o'tish ta iim tizimi.
Xususiy yangilik
— nisbatan yangilik turlaridan biri. Xususiy 
yangilik mahsulot elem entlaridan biri kundahk zamonaviylash- 
tirilishi tartibida yangidan ish boshlashni anglatadi. Jism qanday- 
dir bir jihatdan yangilanadi. Xususiy yangiliklar to ‘planib borishi 
uning t o i a o ‘zgarishga m utlaq yangilik va radikal yangilik kiri- 
tishsiz olib kelishi mumkin.
Shartli yangilik ilgari b o igan elementlaming g‘ayri oddiy bir­
lashuvi natijasida hosil b o iad i. Bu o ‘z-o ‘zidan yangilik emas, lekin 
bu qoilanishida murakkab va ilg‘or, qayta tuzilishiga olib keladi. 
Bundan tashqari, subyektiv yangilik k o ‘rsatiladi, bunda ushbu 
subyekt uchun obyekt yangi b o ia d i, predm et va hodisalar bir 
odam uchun um um an yangi b o iish i, ushbu jamiyat uchun yangi 
ko‘rsatkich va boshqa jamiyat uchun yangi boim asligi mumkin.
Yangilikning muhim tom oni, u ushbu obyektning ilgarigisidan 
nimasi bilan farq qilishini ko‘rsatib beradi. Masalan, taklif etila- 
yotgan o ‘qitish metodikasi ilgarigi m aium otlariga ko‘ra, quyidagi 
qismlarga ajratiladi. M aiu m b o ig an in i boshqa ko‘rinishda ko‘rish 
(keltirish), ya’ni amalda yangihk emas.
1. Shartni ilgari m a’lum b o ig a n i sezilmas o ‘zgarishlar bilan 
qaytarish.
2. Ilgari m a’lum boiganga aniqlik kiritish.
3. Ilgari m a’lum boiganini m uhim elementlar bilan toidirish.
4. Sifath yangi obyekt yaratish.