Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

mela-nin 

---

289 
stimullovchi gormon 
saqlaydi. Gipofizning orqa bo’lagida lipidlar ajralishini kuchaytiruvchi 
lipotropin gormoni 
ham bor. Ba’zi mualliflar oraliq bo’lim parenximasida yulduzsimon 
hujayralarni ham farqlaydilar. Bu hujayralar adrenokortiko-trop (AQGG) gormonini ishlab 
chiqarishi mumkin. Oxirgi tadqiqotlar melanin stimullovchi gormon, lipotropin hamda adre-
nokortikotrop gormonlar bosh miyada, bosh miya tcerebral peptid-lardan hosil bo’ladi degan 
fikrlarni yuzaga keltiradi. Oraliq bo’lakdan gipofizning orqa bo’limiga ayniqsa, neyrogipofiz bi-
lan chegaradosh zonaga ko’pgina nerv tolalari kiradi. Bu tolalar-ning oxirgi tarmoqlari orasida 
sinapslarni uchratish mumkin. Urta bo’limning funktcional ahamiyati sodda hayvonlarda yaxshi 
o’rganilgan bo’lib, bu qismning melanin stimullovchi gormoni sod-da hayvonlarning tana 
rangini boshqarib turishi aniqlangan. 
Adenogipofizning tuberal qismi. Bu adenogipofizning yuqo-rida joylashgan gipofiz oyoqchasiga 
tegib yotuvchi qismidir. YUqo-ri tarafdan tuberal qism medial eminentciya bilan chegaradosh. 
Bu qism tcitoplazmasi bazofil bo’yaluvchi kubsimon hujayralar-ning epiteliy tortmalaridan 
iborat. Bu qism gipofizning ol-dingi bo’lagiga davom etadi. 
Gipofizning orqa bo’lagi. Gipofizning orqa bo’lagi alohida mustaqil bez bo’lmay, 
neyrogormonlar vaqtincha akkumulyatciya qi-linadigan a’zo hisoblanadi. Orqa bo’lak - 
neyrogipofiz, gipo-•fiz-gipotalamus trakti tarkibidagi (supraoptik va paraven-trikulyar 
neyrosekret hujayralar) aksonlarning so’nggi tarmoq 
J72-pacM. Gipofpz melanotrop hujayrasining elektron mikrofotografiyasi. 
xl0.000. I-yagrs; 2 - pilastkkaimsion kopleks; 3 - migoxendriya; 4 - sekretor don«ch»lar. 
(terminaliy) lari tugaydigan tuzilma hisoblanib, neyrogliya hujayralari va qon kapillyarlaridan 
tashkil topgan. 
Ba’zi terminal aksonlar kengayib, neyrosekretga to’lib tura-di. Bu tuzilmalar Gerring tanachasi 
nomi bilan yuritiladn. Ney-rogipofizda ko’pgina neyrogliya hujayralari (pituitcitlar) va qon 
tomirlar joylashadi. Demak, neyrosekretor hujayralarning aksoni va ularning qon kapillyarlariga 
zich joylashgan so’nggi tarmog’i (terminali) hamda alohida glial hujayralar - pitu-itcitlar gipofiz 
orqa bo’lagining asosiy tuzilmasi hisoblanadn. Orqa bo’lakning neyrosekretor tolalari ko’pincha 
mielin parda tutmaydi. Terminal aksonlar kengaymalar hosil qilib, bir-bi-riga zich yotsa-da, ular 
orasida qon kapillyarlari, pituitcitlar va gliya hujayralarining o’simtalari joylashadi. 
Neyrosekretor hujayralarning aksonlari ko’pgina neyrofibrillalar, mitoxon-driyalar va kam 
miqdorda neyrosekretor donalar tutadi. Akson tarmog’ining so’ngida, aksoplazmada 
neyrofibrillalar kamayib, sekretor donalar miqdori oshib ketadi. 
Terminal akson qon kapillyarlari bilan akso-vazal sinaps hosil qiladi. Ba’zi akson terminaliylari 
o’ta kengayib, bir He-Ma mikron kattalikka ega bo’ladi. SHu kengaymalar neyrogipofiz 
gormonlarining deposi hisoblanib, yuqorida aytib o’tilganidek, Gerring tanachalari nomi bilan 

---

290 
yuritiladi. Gipofiz orqa bo’la-gida neyrosekret tutgan nerv tolalaridan tashqari, qon kapil-lyarlari 
yonida, shunday nerv tolalari borki, ular neyrosekret donalar tutmay, mayda simpatik 
pufakchalarga ega bo’ladi. Bu tolalar xolenergik hamda adrenergik nerv oxirlaridir. Nervto-lalari 
orasida o’simtalari bir-biri bilan qo’shilib ketgan glial hujayralar - pituitcitlar yotadi. 
Neyrosekret tolalar va ular terminaliylari, ko’pincha shu pituitcitlar tanasi hamda o’simta-lariga 
botib joylashadi va ular bilan zich kontakt hosil qila-di. Markaziy nerv sistemasining 
neyrogliyalari kabi neyrogipo-fizda ham uch xil neyrogliya: astro-, oligo- va mikronituitcitlar 
tafovut qilinadi. Neyrogipofizning sinusoid kapillyarlari zich to’r hosil qiladi. Ularning 
endoteliysi yassi bo’lib, ko’p fene-stralarga ega va bu tomir neyro-vaskulyar kontaktlar tutadi. 
Gipofiz orqa bo’lagining aksonlarining qon tomirlari bilan kontakti, ya’ni neyro-vaskulyar 
sinapslar hosil qilish bilan yakunlanishi, gipotalamus va markaziy nerv sistemasi uchun xos 
bo’lgan struktur va funktcional tuzilma hisoblanadi. 
Gipofiz orqa bo’lagida yig’iluvchi' gormonlar