Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н



Download 14,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet183/242
Sana10.01.2023
Hajmi14,09 Mb.
#898650
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   242
Bog'liq
4f230d5d-c020-43aa-93a1-a38ff9c5d413

Liberinlar 
- adenogipofiz hujayralari faoliya-tini stimullaydi va gormonlar ajralishini 
kuchaytiradi. 
Sta-tinlar 
liberinlardan farqli ravishda adenogipofiz hujayra-larining faoliyatini 
susaytiradi va gormon chiqishini kamayti-radi yoki to’xtatadi. Bu gormonlar periventrikulyar 
yadrolarda, tipotalamusning preoptik zonasida, hamda supraxiazmatik yadro-larda hosil bo’ladi. 
Gipotalamus yadrolari neyrosekretor hujayralarning o’si!^lari tuberoinfundibulyar tutam holida 
me-dial eminentciya tomon yo’naladi va bu sohada bnrlamchi kapil-lyarlar to’ri bnlan akso-vazal 
sinapslar hosil qiladi (162-rasm). 
Adenogipsfizar gormonlar va ularning ta’sir qilish joyi; STG - organizm turli a’zolari, xususan 
skelet o’sishini tezlashtiradi; AKTG -bo’yrak ustn po’st-loq moddasnning tutamli va to’rsimon 
zonalari ishini kuchaytiradi; LG-ovulya-tciyani, sariq tana hosil bo’lishini va unda progesteron 
ishlanishini stnmullaydi. ErkaklarDa urug’donda testosteron ishlanishini stimullaydi; FSG - 
ayollar tuxum-donida follikullar o’sishini va ularda estrogen hosil bo’lishini, erkaklar urug’do-
nida spermatogenezni stimullaydi; TTG-qalqonsimon beyada tireoid gormoni ishlab 
chiqarilishini va umuman sekretciyasini tezlashtiradi; LTG - sut bezlarida sut ho- 
sil bo’lishini tezlashtiradi. 
Gipofiz orqa bo’lagida to’planuvchi gormonlar; OKS -bachadon qisqarnshinn va sut bezlaridan 
sut ajralishin yuzaga keltiradi; ADG - buyrakda birlamchi siydik-dan suvni qay- ta so’rilishini 
kuchaytiradi (diurezni kamaytiradi) va shu vaqtda arteriyalardagi qon bosimini ko’taradi. 
SHu yo’sinda neyrosekretor hujayralarida hosil bo’lgan neyrogor-monlar qonga tushadi va 
adenogipofiz ishini boshqaradi. SHun-day qilib, gipotalamusning adenogipofizga ta’siri asosan 
gumoral yo’l bilan ifodalanadi. YUqorida aytib o’tilganidek,. gipofizning orqa qismida ajralgan 
gormonlar oldingi gipota-lamus yadrolari hujayralarining mahsulotidir. 
brqa gipotalamus mamillyar va premamillyar yadrolar-dan iborat. Odamda mamillyar yadro juft 
bo’lib, lateral va me-dial qismlardan iborat. Lateral qismda nerv hujayralari yi-rikroq bo’lsa-da, 
umuman, mamillyar yadroda neyronlar unchalik katta emas. Gipotalamusning o’rta va orqa 
bo’limlari orasida orqa gipotalamik yadro bo’lib, u odamlarda yaxshigina rivojlan-gan. Bu yadro 
mayda va yirik, oval hujayralardan iborat. Yirik neyronlar mamillyar yadroga tomon yo’nalgan 


282 
tutamga ega bo’lgani-dan bu oraliq yadro mamilo infundibulyar yadro deyiladi. 
GIPOTALAMUSNING GIPOFIZGA VA PERIFERIK ENDOKRIN BEZLARGATA’SIRI 
Gipotalamusning periferik endokrin bezlarga ta’siri ikki yo’l bilan (neyrogormonlar va nerv 
orqali) amalga oshiriladi. 
1. Gipotalamusning ma’lum neyrogormonlari (liberin va sta-tinlar) portal sistema orqali 
gipofizning oldingi va o’rta bo’-lagi hujayralari ishini boshqaradi, ya’ni bu hujayralar gormon 
ishlashini kuchaytiradi yoki susaytiradi. Stimulyatciyaga uchragan hujayralar esa turli ma’lum 
periferik endokrin bezlarga ta’-sir qiluvchi gormonlar ishlab chiqarib, shu bezlarning ishini 
kuchaytiradi (162-rasmga q.). Statinlar ta’sirida ishi susaygan hujayralar esa periferik endokrin 
bezlarga ta’sir qnluvchi gormonlarni kam ishlab chiqaradi ski umuman ishlab chiqarmay-di. Bu 
esa shu bezlar ishini susaytiradi. Gipotalamusning peri-ferik bezlarga gipofiz orqali ta’siri 
transadenogipofizar 
ta’sir deb yuritiladi. 
2. Gipotalamus simpatik yoki parasimpatik nervlar orqali-to’g’ridan-to’g’ri periferik bezlarga 
ta’sir qilishi mumkin. Bu ta’sir 
paraadenogipofizar ta’sir 
deb yuritiladi. SHuni qayd qilish 
kerakki, gipotalamus periferik endokrin bezlarga ta’sir kilibgina qolmay, periferik endokrin 
bezlar gipotalamusga ham ta’sir o’tkazishi mumkin. Masalan, periferik bezlarda ish-lab 
chiqarilgan gormonlarning miqdori oshib ketsa, u gipotala-musga ta’sir qilib, tegishli liberinlar 
ishlab chiqarishini su-saytiradi va statinlar hosil bo’lishini kuchaytiradi. 
Gipotalamusga bosh miyaning oliy qismlari, xususan, limbik sistema, bodomsimon yadrolar, 
gippokamp va epifiz ta’sir qi-ladi. Gipotalamusda neyrogormonlar ishlashida bosh miyaning 
ma’lum hujayralarida ishlanuvchi endorfinlar va enkefalin-lar muhim o’rin tutadi. 
GIPOFIZ (HYPOPHYSIS) 
Gipofiz boshning turk egari chuqurchasida joylashgan kichik, toq organ. U oraliq miyaning 
voronkasi bilan gipofiz oyoqchasi orqali bog’langan. Gipofizning og’irligi 0,34-0,65 g, Uning 
og’irligi jinsiy balog’atga etish, homiladorlik davri va shu ka-bi jarayonlarda o’zgarib turib, 
boshqa endokrin bezlarning funk-tcional holatiga bog’liq bo’ladi. Gipofiz anatomik jihatdan 
murakkab a’zo bo’lib, sut emizuvchilarda tuzilishi va faoliyatiga ko’ra keskin farqlanuvchi 4 
qismdan: 1) bez tuzilishiga ega bo’l-gan va a’zoning 3/4 qismini tashkil etuvchi oldingi bo’lak; 
2) sut emizuvchilarda unchalik rivojlanmay, sodda hayvonlarda anchagi-na katta bo’lgan o’rta 
(oraliq) bo’lak; 3) oldingi bo’lakning da-vomi hisoblanib, bez tuzilishiga ega bo’lgan tuberal 
(do’mbok) bo’lak; 4) miyaning davomi bo’lgan va neyrogipofiz yoki nerv qism deb ataluvchi 
orqa bo’laklardan iborat. 
Gipofizning oldingi bo’lagi, do’mboq qism va oraliq bo’lak bez epiteliysidan iboratligidan 
adenogipofiz nomini olgan. Neyrogipofiz (orqa bo’lak) miya oyoqchasi yoki voronkasi bilan tu-
tashib ketg’an bo’ladi. YOsh o’tishi bilan gnpofiz kichiklashib bo-radn. Gipofizning taxminan 
70% ini oldingi bo’lak, 20% ini orqa bo’lak, 10% ini oraliq bo’lak tashkil qiladi. 
Gipofizning funktciyasi. Uning oldingi bo’lagida quyidagi gormonlar ishlab chiqariladi: 1) 

Download 14,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish