Ikkinchi bob

Ushbu faslda ilmiy kuzatishlar natijalari quyidagicha umumlashtirildi:
1. “Hayrat ul-abror” dostoni tahliliga ko‘ra, Alisher Navoiy nutqda so‘zlarni o‘z o‘rnida qo‘llay olishga alohida ahamiyat qaratgan. Uningcha, fikr ta’sirli bo‘lishi, go‘zalligini oshirish uchun tilning lug‘at boyligidan unumli foydalanish kerak. Bu boylikdan foydalana olmaslik nutqning qashshoqlashishiga olib keladi.
2. Alisher Navoiy “Hayrat ul-abror” dostonining ba’zi o‘rinlarida go‘yo mavzuga aloqador bo‘lmagan so‘zlarni ishlatganday bo‘ladi. Bu bir qarashda o‘sha so‘zni noto‘g‘ri qo‘llangan degan tasavvur hosil qiladi. Aslida bu qo‘llangan so‘zlar ikkinchi ma’noda qo‘llanib she’riy san’atlarni hosil qilgan. Shoir she’riy san’atlar orqali qo‘llanayotgan so‘zning yangi qirralarini kashf qilishga harakat qilgan.
1.2. Alisher Navoiyning “Til va nutq birliklari” haqidagi qarashlari
Til va nutqning mazmun va mohiyati, kommunikativ xususiyatlari yuzasidan Alisher Navoiy bildirgan ilmiy mulohazalar sof lingvistika, lingvostilistika, lingvopoetika, til falsafasi, nutqiy etika va estetika, umumiy tilshunoslik, til tarixi va qiyosiy tilshunoslik, tarixiy matnshunoslik fanlari nuqtayi nazaridan tadqiq qilishni talab qiladi.
Navoiyning yozishicha, inson tili fikrlash, tafakkur bilan bog‘liqdir. Buni Navoiyning quyidagi satrlaridan anglash mumkin:

1. 
   Tilni odam, jamoa xalq hosil qiladi, yuzaga keltiradi:
   

Ma’dani inson guhari so‘z durur,
Gulshani odam samari so‘z durur.
(H. A. 240-b).

2. 
   Tilning yuzaga chiqishi, uning mazmuni shunchaki oddiy jarayon emas, uni inson tafakkuri, fikrlashi, ehtiyoji hosil qiladi. “Til muncha sharaf bila nutqning olatidur va ham nutqdurki, agar nopisand zohir bo‘lsa, tilning ofatidur” (M. Q. 94-b). Navoiyning tilidagi lug‘aviy birligi bo‘lgan so‘z va uning ma’no va vazifalari haqidagi fikrlari o‘rganilgan. Shoir so‘zni juda ko‘p o‘rinda serma’no leksema, badiiy vosita, axloqiy, estetik kategoriya sifatida qo‘llaydi.