Ijtimoiyish



Download 10,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/74
Sana02.01.2022
Hajmi10,86 Mb.
#311427
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   74
Bog'liq
Ijtimoiy ish etikasi

2 3 ^ ' '   ‘


anglaydigan  klinikadagi  ijtimoiy  xizmatchi  diniy  sabablarga  ko‘ra 

hayotini  saqlab  qolishi  mumkin  boMgan 

qon  quyishga  qarshi Irk 

ko4rsatayotgan  mijozning  o ‘zi  hal  qilishi  huquqi  bilan  to ‘qnashishi 

m umkin.  H ar bir alohida  holatda  ijtimoiy  xizmatchi  m ijoz oldidagi, 

ish  beruvchi  oldidagi,  kasbi  oldidagi,  jam iy at  oldidagi  majburi- 

yatlarini  taroziga  solib  ko‘rishi,  shundan  keyingina  qaror  qabul 

qilishi  lozim.

Ijtimoiy  ishning  ba’zi  usullari,  m asalan,  «sotsiodrama»  va 

«psixodram a»  singarilar  nizolarga  toMib-toshib  yotadi,  chunki 

ularning  m ohiyati  hayotdagi  nizoli  vaziyatlarni  «stixiyali»  tashkii 

etilgan sahnalarda o 6ynashdan iborat.

H ar  qanday  nizo  muayyan  tuzilma,  soha  va  dinam ikaga  ega. 

Nizoli  vaziyatning  tuzilmasi  ishtirokchilarning  ichki  va  tashqi 

m avqelariga,  ularning  o 'zaro   ta ’siri  va  nizo  obyektiga  bogMiq. 

Ishtirokchilarning  ichki  mavqeyida  m aqsadlar,  m anfaatlar  va 

m otivlar  ajratib  ko‘rsatiladi;  bu  mavqe  nizoli  vaziyatga  bevosita 

ta’sir  o ctkazadi,  biroq  u  «kadr  ortida»  boMadi,  ko4pincha  u  nizo 

jarayonida  tilga  olinmaydi.  Tashqi  m avqe  esa  nizoga  kirishgan- 

laming  nutqida,  fikrlarida,  nuqtayi  nazarlarida,  istaklarida  namoyon 

boMadi.  N izo  sohasi  ishga  yoki  shaxsiyatga  aloqador  boMishi 

mumkin.  N izoning  xizm at  sohasidan  chetga  chiqishi  va  shaxsiyatli 

nizoga  aylanishining  oldini  olishga  intilish  lozim.  N izoning  tadriji 

uch  bosqichdan  tashkii  topadi:  o ‘sish;  namoyon  boMish;  pasayish. 

Nizoni  hal  qilishning  eng  qulay  payti  paydo  boMish  bosqichidir. 

Nizoni  «blokirovka»  qilishning  eng  samarali  usuli  uni  kom mu- 

nikativ asnodan  predmetii-faoliyat asnosiga ko‘chirishdir.

Ijtim oiy  nizolar  shunday  sifat  va  m iqdor  ko‘rsatkichlariga 

erishdiki,  endi  ijtimoiy  portlash  va jam iyatim izning  vayron  boMish 

ehtimoli  vujudga  keldi.  Shuning  uchun  ijtim oiy  ish  muammolarini 

konfliktologik tahlil qilish dolzarb v a ju d a  muhimdir.

Bahslashuvda  ko‘pincha  haqiqatni  ifodalayotgan  odam  emas, 

balki  raqibi  nutqini  tez va aniq  tahlil  qila oladigan,  unga mutanosib 

v a sam arali tarzda o ‘z nutqini tuza oladigan odam g ‘olib chiqadi.

M uloqot  strategiyasi  o 6z   ichiga  quyidagilam i  (O.Ya.  Goyx- 

m anga ko6ra) qam rab oladi:

—  um um iy vaziyatni anglash;

236



—  unda  m aqsadga  yo‘naltirilgan  ta’sir  oMkazish  vazifalari  va 

asosiy g^oyalarini aniqlab olish;

— qo6yilgan  vazifalarni  bajarish  uchun  vaziyat  rivojlanishini 

rejalashtirish va tashkil etish.

M uloqot strategiyasi  nutq  taktikasida, y a’ni  muayyan  vaziyatda 

belgilangan  m aqsadlarga erishish  imkonini  beradigan  nutq  priyom- 

laridan  foydalanish  orqali  erishiladi.  M asalan,  avvaldan  ishonish 

ma’nosini deyarli  30 xil  usulda ifodalash mumkin:  «taxm in qilish», 

«yum shatish»,  «bo‘rttirish»,  «siljitish»,  «aybni  boshqa  bir  kishiga 

tocnkash», «takrorlash», «misol keltirish» va boshqalar.

N utq  taktikasiga  quyidagilam i  ham  kiritish  mumkin:  kutilma- 

ganlik,  ig‘vogarlik,  obrocga  murojaat  qilish,  prognozlash,  norasmiy 

elem entlar  kiritish,  yum or  va  boshqalar.  Ijtim oiy  xodim  uchun 

m uayyan  vaziyatga  hammadan  kocra  mosroq  keladigan  nutq 

taktikalarini tanlay bilish ko4nikm asi ju d a muhim.

Ijtim oiy  xizm atchining  faoliyatida  verbal  v a  noverbal  vositalar 

yordam ida  am alga  oshiriladigan,  rasmiy-xizmat  doirasida  am alga 

oshiriladigan,  bevosita  m uloqot  shakli  boMgan  suhbatga  katta  o ‘rin 

ajratiladi.  Xizm at  yuzasidan  o4kaziladigan  suhbatlar  quyidagi 

xususiyatlarga ega:

— ham korlarning  o 6z   mavqelarini  an iq 'v a  ishonarli  qilib  bayon 

qila  olish  layoqatlari  va  m uloqot  maqsadlarini  hisobga  olgan  holda 

muzokara predm etiga tanlab yondashish;

— sherikning  so‘zlariga m unosabat bildirishning  tezligi;  sherik- 

lar fikri v a takliflariga tanqidiy baho berish;

— subyektiv  va  obyektiv  omillarni  hisobga  olish  va baholashga 

tahliliy yondashuv;

— m azkur  muammo  bo‘yicha  mavjud  nuqtayi  nazarlarni  tan­

qidiy tahlil  qilish orqali o ‘zining ahamiyatini  bilish  va sheriklarning 

malakalarini oshirish:

— m uam m oni  hal  qilishga  aloqadorligi  va  m as’ulligini  his 

qilish.


X izm at  yuzasidan  suhbatlam i  oMkazish  bo‘yicha  quyidagi 

tavsiyalar beriladi:

—  suhbat  rejasini  oldindan  yozib  olish,  eng  muhim  iboralarni 

tanlash;


237


-   suhbatdoshga  suhbat  davom ida  vaqti-vaqti  bilan  ta ’sir 

o ‘tkazish  tam oyilidan  foydalanish:  noxush  mom entiam i  yoqimlilari 

bilan  alm ashtirib  turish,  suhbatning  boshida  va  oxirida  ijobiy 

narsalar to‘g ‘risida gapirish;

-  suhbatdoshning asosiy  motivlarini  doim o  yodda tutish:  uning 

kutishlari,  shu  suhbat  natijasida  u  qo‘Iga  kiritmoqchi  boMayotgan 

afzalliklar,  uning  mavqelari,  o ‘zini  namoyon  qilish  istagi,  adolat 

tuyg‘usi, o ‘zini hurmat qilishi;

-   suhbatga  aloqasi  boMmagan  chet  kishilam ing  hozir  boMi- 

shidan qochish;

-   har  qanday  vaziyatda  xushm uom ala  boMish,  yuksak  didni 

nam oyish qilish;

-  suhbatdoshning ijobiy javob berishiga ko‘maklashish;

-   suhbatdosh  <

savollam i chetiab oMishga intilish;

-  agar  suhbatdosh  sizning  fikringizga  qo‘shilmasa,  uni  batafsil 

bayon qiling;

-  suhbat  m avzuyidan  chetga  chiqm aslikka  harakat  qilish,  yoM- 

yoMakay  chekinishlardan  qochish,  fikrni  ishonarli  qilib  koMarinki 

kayfiyatda ifodalash.

Shuni  ham  esda  tutish  zarurki,  suhbatdoshning  so'zlarini 

beodoblik  bilan  boMinganda,  uning  o ‘z   fikrini  bayon  qilishiga 

asossiz  yoM  qo‘yilm aganda,  uning  dalillarini  e ’tiborga  olm aganda 

yoki  m azax  qilganda,  dalillar  buzib  koM’satilganda,  asossiz  shubha- 

lar  bayon  qilinganda  va  h.  k.  suhbatning  risoladagiday  oMishiga 

xalaqit beradi.

M uzokaralar  olib  borishning  quyidagicha  soddalashtirilgan 

sxemasi  tak lif qilinadi:  salom lashish  va  m uzokaralar  mavzuyining 

debochasi:  mavzu  tavsifi  va m uzokaralar yuritish  bo‘yicha takliflar; 

tom onlam ing  o ‘z  mavqelarini  bayon  qilishi;  m unozara  yuritish; 

m uam m oni hal qilish; yakuniy hujjat tayyorlash va yakunlash.

M uzokaralar muvaffaqiyatli  rivojlanishi  uchun, ular boshlanishi 

bilanoq suhbatdosh  bilan  um um iy nuqtalam i topishga  intilish  zarur. 

M unozara  m avzuning  eng  muhim  jihatlaridan  boshlash  va  asosiy 

m asalalar  bo'yicha  umumiy xulosaga  intilish  v a shundan  keyingina 

tafsilotlarga  oMish  ta k lif  qilinadi.  M uzokaralar  boshlanishida 

m avzuning  munozaraga  sabab  boMmaydigan  aniq  jihatlari  ko‘rib

238



chiqiladi,  bu  esa  munozarani  rivojlantirish  uchun  asos  yaratishga 

xizm at qiladi.  Shundan  keyin nisbatan osonroq hal qilinishi mumkin 

boMgan jihatlarni  ko‘rib chiqishga o‘ti!adi. U ndan keyin esa batafsil 

m uhokam a  talab  qiladigan  asosiy  masalalami  ko‘rib  chiqishga 

oMiladi.  A gar  bu  m asalalam i  ko‘rib  chiqishga  m uhokama  boshi- 

dayoq  kirishilsa,  unda  m uzokaralar  mutlaqo  barbod  boMishi  m um ­

kin.  A gar  qarashlardagi  tafovutlar jid d iy   boMsa,  ularga  urg‘u  ber- 

maslik  lozim,  aks  holda  bu  m uzokaralarning  rivojlanishiga  xalaqit 

beradi.


Download 10,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish