Ijtimoiyish

Balog'atga yetmagan onalarning bola tug'ishi alohida suhbat

 

mavzuyL

Fiziologiya nuqtayi nazaridan ham  bu hoi ju d a  erta q iz bolaning 

hali  shakllanib  ulgurmagan  tanasi  hom iladorlik  yukini  zo ‘rg‘a 

ko‘taradi,  ijtimoiy  nuqtayi  nazardan  esa  ona  boMgan  qizcha  ulkan 

murakkabliklarni  boshdan  kechiradi:  uning  m avqeyi  к о ‘plab 

m uamm olarni  vujudga  keltiradi.  Ota-onalar,  atrofdagilar,  maktab

220

---

ko'pincha  ju d a  shafqatsiz  m unosabat  bildiradi,  hatto  haydab 

yuboradi.  Ayni  paytda,  ijtimoiy  va  axloqiy  vaziyat  bundan  buyon 

balog'atga  yetm aganlarning  fohishaligini  ham,  tasodifiy  jinsiy 

aloqalarining  ham  ko‘plab  boMishiga  olib  keladi.  M aktab  uchun 

ham,  oilaning  maslahatchisi  boMgan  ijtimoiy  xizm atchi  uchun  ham 

tibbiy-ijtimoiy  bilimlarni  keng tarqatish,  kontratsepsiyaning  hozirgi 

xavfsiz  vositalarini  har  tomonlama  targMb  qilish  birinchi  darajali 

ahamiyatga m olik hodisa deb hisoblanishi lozim.

Oilaviy  nizolar  va  oiladagi  zo ‘rlashlar,  hissiy  kelishmov- 

chiliklar,  oilaviy  rollarning  nomutanosibligi  va  oiladagi  majbu- 

riyatlarning  adolatsiz  taqsimlanishi,  ichkilikbozlik  va  ko‘pgina 

boshqa  m uam m olar  —  bulam ing  barini  hal  qilish  ijtimoiy 

xizmatchining  vazifasidir.  Shuni  yodda  tutish  zarurki,  mijozlarning 

oilaviy  muammolarini  ijtimoiy  xizmatchi  hal  qilib  bermaydi,  balki 

oilaning  o ‘zi  ijtimoiy  xizmatchi  ko‘magida  o ‘zining  muammolarini 

anglab etadi va ulam i hal qilish uchun o 'z id a kuch topadi.

Kontakt  o'niatish

; 

Ko‘makka  muxtoj 

bolalam i 

axloqiy 

tarbiyalashning birinchi sharti ular bilan kontakt o 6rnatishdan  iborat. 

Bunda  ota-onaning  v a  pedagogning  o ‘z   o ‘rni  bor.  Biz  ana  shu 

jarayonning pedagogik asoslarini ko‘rib chiqmoqchimiz.

Pedagogika  jam iyatda 

insonning 

rivojlanishida 

obyektiv 

qonuniyatlarini 

o ‘rganadigan, 

inson 

xulq-atvorini 

tushuntirib 

beradigan  va  m azkur qonunlarni  inson  hayoti  va  faoliyatining  iurli 

sharoitlarida qoMlash  bo‘yicha tavsiyalar tak lif qiladigan  fandir. Shu 

m a’noda  koMnakka  muhtoj  bolalar  bilan  va  umuman  yoshlar  bilan 

ishlashda  pedagoglam ing  roli  beqiyosdir.  Ishlab  chiqarish  faoli­

yatida, oilaviy va intim hayotda ham yuz beradigan barcha hodisalar 

pedagogika  nuqtayi  nazaridan  qarab  chiqilishi  mumkin,  chunki  u 

inson xulq-atvorini belgilaydigan ruhiy murvatlarni o ‘rganadigan  va 

unga tegishli kalit topadigan  fan ham aynan pedagogikadir. Odamlar 

bir-birlari  bilan  m uloqotga  kirishar  ekanlar  va  bir-birlariga  ta’sir 

o ctkazar  ekanlar,  barcha  uchun  umumiy  boMgan  qonunlarga 

bo‘ysunadi.  Mishel  M onten  ta’biri  bilan  aytganda,  im perator  va 

etikdo'zning  ruhi  bir  xil  andoza  asosida  bichilgan.  Shu  jum ladan, 

ko‘makka muhtoj bolalarga ham bu birdek taalluqlidir.

Shunday  qilib,  pedagogika  dunyoga  qarashning  bir  turi, 

pedagogik  tafakkur  esa  asta-sekin  egallanadigan  v a  o'rganish

221

---

m um kin  bo‘lgan  alohida  v a  o ‘ziga  xos  tafakkurdir.  Pedagogika 

shunday  bir  sehrli  kalitki,  uning  yordam ida  insonlar  olamidagi 

barcha qulflar ochilishi  mumkin.

Ijtimoiy  ish  sohasida  pedagogika  o ‘zak  vazifasini  -   ijtimoiy 

ishning  faoliyat  negizini  tashkil  qiladi,  chunki  axborot  vazifalari, 

jam iyat,  guruhlardagi  m unosabatlar,  ijtimoiylashuv,  shaxsning 

o 'z ig a  

o ‘zi 

yordam 

ko‘rsatishga 

tayyorligini 

rivojlantirish 

to ‘g ‘risidagi  bilim larning  shakllanishi  asosan,  pedagogik  usul  va 

vositalar  yordam ida  hal  qilinadi.  Shu  m unosabat  bilan  ijtimoiy 

ishning  pedagogik  asoslari  ijtimoiy  ishning  tam oyillari,  mazmuni, 

usullari,  yoMlari  va  vositalari  to ‘g ‘risidagi  pedagogik  nazariyaning 

elem entlarini qam rab olishi  lozim.  Ijtimoiy ish  tarkibida psixologiya 

bilan  birgalikda  pedagogika  ham  tushuntirish  funksiyasini  bajaradi. 

Ijtim oiy  vazifalarning  hal  qilinishi  ko‘p  jihatdan  odamlarning 

tarbiyalanganlik  darajasiga  bogTiq  boMadi,  shuning  uchun  ham 

pedagogik  bashorat  funksiyasini  ham  bajaradi.  Shaxsning  ijtimoiy 

ish  subyektlari  va  obyektlari  rivojlanishidagi  usullar,  yoMlar  va 

vositalarni aniqlashda pedagogika yetakchi rol o ‘ynaydi.

Ijtimoiy  ishni odam lar m adaniyatni o ‘rganadigan,  ijtimoiy xulq- 

atvor  ko‘nikmalarini  egallaydigan,  m oddiy  va  ijtimoiy  munosa- 

batlarga  qo‘shi!adigan  o ‘quv  jarayoni  sifatida  tasavvur  qilishi 

m um kin. Shaxs v a jam oaning ijtimoiy shakllanishi tasodifiy jarayon 

sifatida izohlansa ham,  ilmiy asoslangan  ijtimoiy  ish unga maqsadga 

y o ‘naltirilganlik baxsh etadi.

Ijtimoiy  taMim  faqatgina  o'quv-m ehnat  faoliyati  differensiatsi­

yalashgan  va  individuallashgan  sharoitlardagina  samarali  boMishi 

m um kin.  Ijtimoiy  xizmatchi  instruktaj  o ‘tkazar  ekan,  texnologik 

hujjatlam i  o'rganishni  tashkil  qilar  ekan,  m ijozning  faol  boMishiga 

erishish uchun, uning mustaqil I igini rag‘batlahtirish uchun  intiladi.

Ijroni  nazorat  qilish  va  tekshirish  bilan  birga  qo‘shilgan 

odam larga  ishonchning  pedagogik  takt  bilan  am alga  oshirilishi 

ijtimoiy  ishdagi  insonparvarlik  tam oyilining  ifodasi  hisoblanadi. 

M utaxassislar  doimo  ijobiy  tajribaga  tayanishga,  personalni 

tarbiyalashda  optim istik  gipotezadan  kelib  chiqishga  intilishadi. 

Tarbiyaviy  ish  sharoiti  qanchalik  m urakkab  boMmasin,  har  doim 

ijtimoiylashuv,  o‘zini-o‘zi  tarbiyalash,  qayta  tarbiyalash  va  o ‘zini

222

---

nuiholaza  qilish  shakllanishiga  yordam   ko'rsatadigan  odamlar, 

omillar, alohida insoniy sifatlar topiladi.

Ijtimoiy 

ishdagi 

muhim 

pedagogik 

elem entlardan 

biri 

hamkorlikka tayyor boMgan,  yordam qabul  qila oladigan va ко‘r sat a 

oladigan  odamning dunyoqarashini  belgilaydigan  gum anistik qadri- 

yallarni  shakllantirishdir.  Pedagogika  ijtimoiy  faollikka  y o ‘nalish 

beradi.  Bunda  ijtimoiy ish odam larning ongliligi darajasidan  moMjal 

oladi.  Chuqur,  har  tom onlam a  ijtimoiy  bilim lar  voqelikda  yoM 

topish,  o'zining  ehtiyojlari  va  qobiliyatlarini  unga  moslashtirish 

imkonini beradi.

Ijtimoiy  ishning zaruriy  pedagogik  elem entlaridan  biri  ijtimoiy 

harakatlar,  ko‘nikma  va  m alakalar  shakllantirish  boMib,  odamlar 

ularning  yordamida  o ‘zlariga  o'zlari  yordam  ko‘rsatish  usullarini 

egallaydilar.

Ijtimoiy  ish  oxir-oqibat  shaxsni  o ‘zini-o‘zi  tarbiyalashga  olib 

kelishi,  hayotning  maqsadi  v a  m azm unini  aniqlashga  ko‘mak- 

lashishi,  samarali  ijtimoiy  xulq-atvorga  erishish,  uzluksiz  ta’lim 

tizim iga qo‘shilish vositalarini egallashida yordam  berishi  lozim.