Ijtimoiy va iqtisodiy fanlar

Miqyos ta`siri nazariyasi
. 80-yillarning boshlarida P. Kryugman, K. 
Lankaster va ayrim boshqa iqtisodchilar klassik nazariyaga muqobil ravishda, 

---

miqyos 
ta`siriga 
asoslangan 
xalqaro 
savdo 
nazariyasini 
taklif 
etdilar. 
“Mikroiqtisodiyot” 
kursidan 
yaxshi 
ma`lum 
bo`lgan 
miqyos 
ta`siri 
tushunchasining mohiyati shundan iboratki, aniq bir yaratilgan texnologiya va 
ishlab chiqarishni tashkil etishda mahsulot chiqarish xajmi o`sgan sari uzoq 
muddatli o`rtacha xarajatlar qisqaradi, ya`ni ommaviy ishlab chiqarish natijasida 
iqtisodi qilish holati yuzaga keladi.
Mazkur nazariya mualliflarining nuqtai nazariga ko`ra ko`pgina mamlakatlar 
(xususan sanoati rivojlangan) asosiy ishlab chiqarish omillari bilan bir biriga yaqin 
bo`lgan nisbatda ta`minlanganlar. Ushbu sharoitda ular uchun miqyos ta`siriga ega 
tarmoqlarga ixtisoslashgan holda o`zaro savdo aloqalarini yo`lga qo`yish manfaatli 
hisoblanadi.
Bunday ixtisoslashish ishlab chiqarish xajmining oshishiga, mahsulotni eng 
kam xarajatlar bilan ishlab chiqarishga va natijada uning narxi past bo`lishiga 
imkon beradi. Ommaviy ishlab chiqarish ta`siri amalga oshishi uchun etarli 
darajada keng bozor talab etiladi.
Xalqaro savdo esa bunda xal qiluvchi rolni o`ynaydi. CHunki u mahsulot 
sotiluvchi bozorlarni kengayishiga imkon yaratadi. Boshqa so`zlar bilan aytganda, 
xalqaro savdo yagona integratsiyalashgan bozorni vujudga keltiradi va bu esa o`z 
navbatida aloxida olingan mamlkat bozoridan ko`ra iste`molchilarga ko`proq 
miqdordagi mahsulotni arzonroq narxda taklif qilish imkoniyatini tug’diradi. Biroq 
shular bilan bir qatorda miqyos ta`sirining amalga oshirilishi sof raqobat 
muhitining buzulishiga olib kelishi mumkin.