Xorijiy mamlakatlar sug'urta bozori tarkibini o'rganishda hayot sug'urtasi bo'yicha ham tahlil qilishimiz lozim. Ushbu mamlakatlar ko'rsatkichlariga e'tibor qaratsak, Indoneziya va Malayziyaning 2009-2018 yillardagi ko'rsatkichlari boshqa mamlakatlardan keskin yuqori, Bahrayn va Iordaniya mamlakatlarida esa aksincha holatni kuzatishimiz mumkin (3.2-jadval).
Hayot sug'urtasi bo'yicha tushumlarning yillik o'rtacha o'zgarishi BAA (0.1809%) va Pokiston (0.2058%)da boshqa mamlakatlarga qaraganda yuqori foizga ega. Bahrayn (-0.0097) esa salbiy ko'rsatkich qayd etganligini ta' kidlab o'tish lozim.
3.3-jadval 2009-2018 yillarda xorijiy mamlakatlarda hayot sug'urtasidan boshqa sug'urta turlarining umumiy ko'rsatkichlari (mln. AQSh dollari)6
№
Mamlakatlar
2009 yilda jami tushum
2018 yilda jami tushum
2009-2018 yillarda yillik o'rtacha ko'rsatkichi
Yillik o'rtacha o'sishi, foizda (2009-2018)
1.
Bahrayn
381
582
513
0.0624
2.
Indoneziya
2444
4863
3936
0.1033
3.
Iordaniya
465
775
634
0.0757
4.
Malayziya
3636
5053
4873
0.0481
5.
Pokiston
523
713
657
0.0453
6.
Turkiya
6685
9035
9347
0.0440
7.
BAA
4565
9607
6832
0.1122
Tahlil qilinayotgan mamlakatlarda hayot sug'urtasidan boshqa turdagi sug'urta turlari bo'yicha turli ko'rsatkichlarga e'tibor qaratsak, 2018 yilda hayot sug'urtasidan boshqa turdagi sug'urtalar bo'yicha jami tushumlar solishtirilganda Turkiya (9035 mln. AQSh dollari) va BAA (9607 mln. AQSh dollari) mamlakatlarining ko'rsatkichlari eng yuqori ekanligini ta' kidlashimiz lozim (3.3-jadval). Qolaversa, hayot sug'urtasidan boshqa sug'urta turlarining yillik o'rtacha o'sish ko'rsatkichi bo'yicha BAA va Indoneziya davlatlari yuqori natijalarni qayd etgan.
Sug'urta kompaniyalarining moliyaviy barqarorligini ta' minlashda sug'urta risklarini ham tahlil qilish muhim hisoblanadi. Sug'urta kompaniyalari risklarni kapital bozorlariga yo'naltirganda sug'urta sanoati tobora ko'proq bank sektori bilan o'zaro bog'liq bo'lib boradi. Bozor riski yoki operasion risk kabi banklarning ta'siriga tushadigan aksariyat risklar sug'urta sohasida ham yuzaga keladi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, ushbu risklar bank sektoridagi risklardan farq qiladi va bular sug'urta sohasi uchun ham muhim. Bundan tashqari, sug'urta kompaniyalari faoliyati uchun xos bo'lgan va shuning uchun faqat sug'urta sohasiga taalluqli bo'lgan anderrayterlik riski ham mavjud7.
Sug'urta kompaniyalari investisiya faoliyati va sug'urtalanuvchilarning obuna faoliyatini hisobga olgan holda risklarni baholashlari kerak. Sug'urta kompaniyalari tomonidan risklarni boshqarishda sug'urta mukofotlari va zaxiralarini shakllantirish imkoniyatlarini hisobga olgan holda amalga oshirilishi lozim.
Sug'urta kompaniyasi sug'urta mukofotlarini qoplash uchun zarur bo'lgan sug'urta jamg'armasini yaratish uchun juda aniq hisob-kitob qilishlari zarur. Sug'urta kompaniyalarida daromadning shakllanishi yillik o'sishni ta'minlaydi, ammo bu bozorning haqiqiy imkoniyatlariga bog'liq. Bunda bir qator ta'sir etuvchi sabablar, xususan, aholi orasida sug'urta mahsulotlari to'g'risida ma'lumot etishmasligi, sotib olish qobiliyatining pasayishi, sug'urta mahsulotlarining jamiyatdagi roli sezilarli darajada emasligi va boshqalar sug'urta kompaniyalari nazorati ostida emasligini ta'kidlab o'tish lozim.
Obuna portfelining tarkibi sug'urta faoliyatining moliyaviy barqarorligi va kompaniya daromadini tahlil qilgan holda ishlab chiqilishi kerak. Shunday qilib, sug'urtalovchilar portfelning to'g'ri tuzilishiga va kompaniya ichidagi moliyaviy barqarorlikning kerakli darajasiga erishish uchun sug'urta mukofotlarini o'rnatishning va sug'urtalanuvchilarni jalb qilishning qulay usullarini topishlari lozim bo'ladi.
Bugungi kunda sug'urta kompaniyalarining moliyaviy barqarorligini ta'minlashda yana bir mexanizm sifatida Islom sug'urtasi – takaful ham qo'llanilmoqda. So'nggi o'n yilliklarda ko'plab musulmon mamlakatlaridagi sug'urta sanoati ushbu mamlakatlarda infratuzilma va iqtisodiy o'sishning asosiy foyda oluvchisi bo'lib, sug'urta mukofotlari hajmi sezilarli darajada o'sdi. Shunga qaramay, aksariyat musulmon mamlakatlarida sug'urta darajasi (sug'urta mukofotlarining YaIMga nisbati) pastligicha qolmoqda va bu, asosan, madaniy cheklovlar va daromadlarning notekis taqsimlanishi tufayli hayot sug'urtasining ancha pastligi bilan bog'liq. Shu sababli takaful ham sug'urta kompaniyalarining moliyaviy barqarorligini ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Takaful bozorining ulushi ikki mamlakatda 2017 yilda 10%dan ortiq natijaga erishdi (Bahrayn 26% va Malayziya 18.1%). Turkiya va Indoneziya davlatlarining takaful bo'yicha sug'urta bozoridagi ulushi eng past ko'rsatkichlarni qayd etdi (3.4-jadval).
Sug'urtalash uchun eng ko'p mablag'sarflanadigan mamlakatlar Birlashgan Arab Amirliklari, Bahrayn va Malayziya bo'lib, o'rtacha har bir aholisi uchun 2018-yilda o'rtacha 1305, 520 va 518 AQSh dollarini tashkil etdi.
