Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

Suv va iqlim
sharoiti ham ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda katta 
ahamiyatga ega. Suv mabalari ayniqsa kimyo, yog‘och-sellyuloza, metallurgiya 
zavodlarining faoliyatiga sezilarli ta’sir qiladi. Jumladan, cho‘yan erituvchi 
pechlarni sovutish uchun ham suv kerak.
Suv va iqlim sharoitlari boshqa sanoat korxonalarini qurishda ham e’tiborga 
olinadi. Bu omilning ahamiyati qishloq xo‘jaligi uchun katta. Chunonchi, O‘rta 
Osiyo, xususan O‘zbekiston Respublikasida an’anviy dexqonchilik uning issiq va 
quruq iqlimiy sharoitida faqat sun’iy sug‘orish asosida olib boriladi. 
Paxta, meva, sabzavot, uzum va boshqa qishloq xo‘jaligi ekinlariga suv 
hamda issiq iqlim (ma’lum miqdordagi vegetatsiya haroratining miqdori) juda 
zarur. Shu bilan birga bizning sharoitda sanoat korxonalarini ochiq usulda qurish, 
suv va boshqa alkogolsiz ichimliklar, ip-gazlama ishlab chiqarishga o‘xshash 
tarmoqlarni rivoshlantirish ko‘proq talab etiladi. 
Sotsial-iqtisodiy omillar ichida eng muhimi aholi va mehnat resurslaridir. 
Albatta, har bir ishlab chiqarish jarayoni ishchi kuchisiz sodir bo‘lmaydi. Bu 

---

o‘rinda ikki holni qayd qilish lozim: birinchidan, shunday korxonalar borki, ularga 
son jihatdan ko‘p ishchi kerak. Masalan, tikuv fabrikasi, konserva ishlab chiqarish, 
paxta yetishtirish va uni qayta ishlash va h.k. Ayni bir paytda boshqa bir 
korxonalarga mehnat resurslarining miqdori ko‘p bo‘lishi shart emas, ularga “oz va 
soz” malakali ishchi kuchi talab qilinadi. Mazkur korxona va tarmoqlar (radio va 
priborsozlik, aniq mashinasozlik va shunga o‘xshash) malakali ishchi kuchi 
mavjud bo‘lgan shaharlarda, ilmiy texnik markazlarda joylashtiriladi. 
Darhaqiqat O‘zbekistonda mahalliy aholi tabiiy ko‘payishining yuqoriligi va 
uning migratsion harakatini faolsizligi mehnat zahiralarini ko‘plab shakllanishiga 
olib keladi. Shu sababli bizda mehnatga layoqatli aholi soni juda ko‘p. Ularning 
miqdori qishloq joylarda va sust rivojlangan kichik shaharlarda juda yuqori.
Binobarin, bunday joylarda ish o‘rinlarini kengaytarish, yangi sanoat va boshqa 
korxonalar, madaniy-maishiy muassasalarni qurish zarur. 
Aholi faqat ishchi kuchi emas, balki u eng