Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

Asosiy tayanch tushunchalar 
Ixtisoslashuv – 
ishlab chiqarishning muayyan mahsulot ishlab chiqarish yoki 
xizmat ko‘rsatishga moslashuvidir. Ixtisoslashuv asosida mehnat taqsimoti 
turadi. 

---

Mehnat taqsimoti –
ijtimoiy mehnatning mustaqil vazifalarini bajaruvchi mehnat 
turlariga ajralish jarayonidan iborat. Mehnat taqsimoti yuz berganda bir mehnat 
turidan ikkinchisi, ikkinchsisidan uchunchisi va hokazo ajralib chiqadi va shu 
jarayoyon uzluksiz davom etaveradi. 
Hududiy mehnat taqsimoti –
muayyan mamlakat doirasida ayrim hududlar yoki 
mintaqalardagi mehnatning ixtisoslashuvi. Hur bir hudud doirasida ham ichki 
ixtisoslashuv yuz beradi. Masalan, agrar hududda donchilik, bog‘dorchilik, 
sabzavotchilik yoki chorvachilikka ixtisosloshgan kichik hududiy bo‘linmalar 
ham bo‘ladi. 
Xalqaro mehnat taqsimoti –
ijtimoiy mehnatning turli davlatlar yoki davlatlar 
guruhi o‘rtasida taqsimlanishi, ishlab chiqarishning baynalminal miqyosda 
ixtisoslashuvini 
bildiradi, 
davlatlararo 
iqtisodiy 
aloqalarni 
zaruratga 
aylantiradi. Xalqaro mehnat taqsimoti mehnat taqsimotining eng yuksak 
darajasi hisoblanadi. 
Moddiy ishlab chiqarish –
moddiy shakldagi mahsulotlarni, masalan, oziq-ovqat, 
kiyim-kechak, turar-joy va boshqalarni yaratish hamda ishlab chiqarish uchun 
zarur bo‘lgan xizmatlarni yaratish masalan, yuk tashish, yo‘l xizmati 
ko‘rsatish, ishlab chiqarish axborotini uzatish va hokazolar. Moddiy ishlab 
chiqarish birlamchi, unga qarab nomoddiy soha rivojlanadi. 
Nomoddiy ishlab chiqarish –
moddiy shaklga ega bo‘lmagan va aholi uchun 
zarur xizmatlarni ishlab chiqarish. Mazkur sohaga aholiga maishiy, madaniy, 
meditsina, sport-fizkultura xizmati ko‘rsatish, bilim berish kabilar kiradi. 
 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar 
 
1.
Ishlab chiqarish jarayoni qachon vujudga keladi? 
2.
Ishlab chiqarish omillari tarkiban nimalardan iborat? 
3.
YaMM qanday ishlab chiqariladi? 
4.
Mehnat taqsimoti nima va uning qanday turlari mavjud?