Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

avvalo iste’molchi 
hamdir. Bu 
omilning roli esa hozirgi kunda, xalqning yashash sharoiti va turmush darajasini 
yaxshilash doirasida keskin oshib bormoqda. 
Ijtimoiy qiyinchiliklarga barham berish aholiga kerak bo‘lgan oziq-ovqat, 
kiyim-kechak va uning boshqa ehtiyojlarini qondiruvchi mahsulotlarni yetarli 
miqiyosda ishlab chiqarishni taqazo etadi. Shu sababli istemol omili oziq-ovqat 
korxonalarini o‘ziga “tortadi”, ya’ni bunday zavod va fabrikalar bevosita aholi 
yashovchi maskanlarda joylashtiriladi. Iste’mol omili faqat xalq ehtiyoji bilan 
belgilanmaydi. Ishlab chiqarishning o‘zining talabi, boshqa xil mahsulotlarning 
keng miqdorda sarflanishi, ularning transportda keltirishning noqulayligi ham 
bunday korxonalarni iste’mol rayonlarida qurilishini nazarda tutadi. Masalan, 
qishloq 
xo‘jaligi 
mashinasozligi 
o‘sha mintaqaning ishlab chiqarish 
ixtisoslashuviga muvofiq shu yerda rivojlanishi zarur.
Umuman, qaysi rayon nimaga ixtisoslashsa shunga mos mashinasozik 
tarmog‘i bu yerda yaxshi rivojlangan bo‘lishi qonuniy bir holdir. O‘zbekitonda- 
paxta teruvchi, Belorussiyada- kartoshka, Ukrainada- qand lavlagi, Gruziyada- 
choy teruvchi mashinalarni ishlab chiqarish bunga yaqqol misol bo‘la oladi. 
Shuningdek, boshqa sanoat va qishloq xo‘jaligi tarmoqlarini ham aholi yashab 
turgan joylarda joylashtirish maqsadga muvofiq.
Transport
ham juda muhim chunki u ishlab chiqarishning bevosita davom 
ettiruvchi tarmog‘i hisoblanadi. Transport shahobchalarisiz xom-ashyo ham 
keltirilmaydi, mahsulot ham iste’molchilarga yetkazilmaydi. Bir so‘z bilan 
aytganda hududiy mehnat taqsimoti rivojlanmaydi.
Shuning uchun tarnsportning ahamiyati barcha boshqa omillar bilan 
qo‘shilib, uyg‘unlashib ketadi va uni “sof” holda ajratib olish qiyin. Shu bilan 
birga transport masalasi iqtisodiy geografik o‘rin omili bilan ham chambarchas 
bog‘liq, zero bu o‘rin ob’ektning eng avvalo tashqi iqtisodiy munosabatlarini 
anglatadi.
Biz ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishga ta’sir qiluvchi omillarni 
ko‘rar ekanmiz,