Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

n = 60f /P
bo‘ladi. Rotorning statordagi aylanuvchi magnit maydon chastotasiga teng 
bo‘lgan aylanish chastotasi sinxron chastota deb, bunday motor esa sinxron 
motor deb ataladi. sinxron motorning salt ish rejimida uning stator va rotor 
magnit maydonlarining o‘qlari orasidagi burchak 
θ
 = 0
yuklama rejimida esa 
θ
 
> 0
bo‘ladi (5.5.4-rasm, 
a
, 
b
). Motor yuklamasining ortib borishi bilan 
θ
ning 
qiymati ham ortib boradi. Ammo yuklamaning nominal va undan bir oz katta 
qiymatgacha o‘zgarishida ham motorning chastotasi o‘zgarmas sinxron 
qiymatga ega bo‘lib qolaveradi.

---

309 
Agar yuklama haddan tashqari katta bo‘lsa, u holda 
θ
 > 90
0
bo‘lib, elastik 
bog‘lanish go‘yo uziladi va motor sinxronlashtirilgan rejimda ishlay olmay, 
uning chastotasi sinxro qiymatdan pasaya boshlaydi. Bunday rejimda motorni 
ishlatish mumkin emas. [3,9] 
5.4.4-rasm. Sinxron mashinaning ishlash printsipi. 
Sinxron generatori stator chulg‘amining elektr yurituvchi kuchi. 
Stator 
chulg‘amining har bir o‘tkazgichida hosil bo‘lgan e.yu.k. ning o‘rtacha qiymati 
ham elektromagnit induksiya qonuniga binoan 
E 
= 
V
UR
l
V 
bo‘ladi, bunda l — 
stator chulg‘ami o‘tkazgichi uzunligi; m
, 
V 
— 
magnit kuch chiziqlarining 
harakat tezligi, m/s;
V
UR
– 
xavo bo‘shlig‘idagi magnit induksiyaning o‘rtacha 
qiymati, Tl. 
Chiziqli tezlik 
V 
ni aylanish chastotasi 
p 
bilan ifodalab hamda 
π
D=2
πτ
bo‘lgani uchun 
60
2
60
n
Dn






 
olinadi. Bundan 
f
pn

60
bo‘lgani uchun v
=
2f
τ
bo‘ladi. Demak, E
UR
= V
UR
l
V 
= V
UR
l2f
τ
, 
ammo VN = F bo‘lgani uchun 
E
UR
= 2f 
F bo‘ladi. 
O‘tkazgichdagi e.yu.k.ning ta’sir etuvchi qiymati E= 1,11E
UR
 
bo‘ladi. 
Bunda: 1,11 — sinusoidal e. yu. k. ning egri shaklliligi koeffitsienti. 

---

310 
Har bir o‘ram ikki o‘tkazgichdan iborat bo‘lgani uchun amdagi e.yu.k. qiymati 
quyidagicha aniqlanadi: 
E
UR
=2
·
1,11
·
2fF=4,44fF
(5.4.2)