|
Rostlash
xarakteristikasi.
YUklama
bilan
ishlayot gan
generatordagi
)
(
я
к
I
f
i
bog‘lanish rostlash xarakteristikasi deb ataladi. Bunda
yuklama toki /
ya
ning o‘zgarishiga qaramay, generator kuchlanishi o‘zgarmas,
ya’ni
const
U
U
н
va
const
n
bo‘lib qolishi kerak. [3,8]
5.4.3. Cinxron generatorlarning tarmok bilan parallel ishlashi.
Elektr stansiyalarida, odatda, bir necha generatorlar o‘rnatiladi. Bu
generatorlar o‘z energiyalarini umumiy shinaga uzatib, o‘zaro parallel ishlaydi.
YUklama talabiga binoan parallel ishlovchi generatorlarning soni o‘zgarib turadi
311
va natijada har bir generatorni to‘la quvvat bilan ishlatish imkoni olinadi.
Bundam tashqari, elektr stansiyalari ham o‘z energiyalarini bitta umumiy
energetik sistemaga berib, o‘zaro parallel ishlashga ulanadi.
Bunda elektr stansiyalarning foydali ish koeffitsienti ancha yuqori
bo‘lib, ularda o‘rnatilgan mashina va uskunalardan yaxshiroq foydalaniladi va
har extimoldan asrash (extiyotlash) uchun kerak bo‘lgan generatorlar soni
kamayadi.
Sinxron generatorlarni parallel ishlashga ulash uchun quyidagi shartlarga
rioya qilish kerak:
1)
ishlab turgan va parallel ishga ulanuvchi generator kuchlanishlarining
qiymati o‘zaro teng, ya’ni U
I
=U
II
fazalari esa 180°ga farq qilishi lozim;
2)
generatorlar chastotasi o‘zaro teng, ya’ni f
I
=f
II
va ularning fazalari bir
xil ketma-ketlikka ega, ya’ni
A
1
V
1
S
1
va
A
2
V
2
S
2
bo‘lishi lozim.
Agar U
I
> U
II
bo‘lib, boshqa shartlar bajarilgan bo‘lsa, u xolda generator
chulg‘amlarida potensial farqi
Δ
U paydo bo‘lganligi sababli tenglashtiruvchi I
t
toki xosil bo‘ladi. Bunda chulg‘amning aktiv qarshiligi juda kichik kiymatga
egaligi uchun uni xisobga olinmaydi. SHu sababli I
t
tokini
Δ
U vektoridan 90°
ga keyinda keluvchi deb qabul qilinadi. Bunda tenglashtiruvchi tok ikkala
generator uchun ham reaktiv tok bo‘lib, kuchlanishi katta generatorda I
T
—
induktiv, kuchlanishi kichikda esa, I
T
–sig‘im xarakterida buladi. Tenglashtiruvchi
tokdan F
yad
undan esa
E
yad1
x.osil bo‘lib, kuchlanishi ortiq. bo‘lgan birinchi
generatorning U
1
kuchlanishi Ugacha kamayadi. Ikkinchi generatorda esa, I
t
cig‘im toki bo‘lib, undan generatorni magnitlantiruvchi yakor reaksiyasi, so‘ngra
E
yadII
xosil bo‘ladi va natijada generatorning U
2
kuchlanishi U gacha ko‘payadi.
Tenglashtiruvchi tok I
T
tufayli generator chulg‘amlaridan nominal yuklama
tokini o‘tkazish imkoni bo‘lmay, natijada ular quvvatidan to‘la foydalanilmaydi.
Ammo, tenglashtiruvchi tok reaktiv bo‘lgani uchun undan generatorlarni
aylantiruvchi birlamchi motor momentiga teskari bo‘lgan moment xosil
bo‘lmaydi.
5.5.5-rasm,
a
da kuchlanishlari o‘zaro teng bo‘lmagan, ya’ni U
I
> U
II
bo‘lgan generatorlarning parallel ishlashidagi vektor diagrammasi ko‘rsatilgan.
312
Agar generator kuchlanishlari faza buyicha 180° dan kichikroq burchakka
farq qilsa, u holda ham
Δ
U sababli generator chulg‘gamlaridan tenglashtiruvchi I
T
toki o‘tadi
.
Bu tok ham
Δ
U fazasiga nisbatan 90° ga keyinda keluvchi bo‘ladi.
Agar tenglashtiruvchi tok vektori deyarli U
II
vektori tomon yo‘nalgan bo‘lsa, I
T
toki
ikkinchi generatorga aktiv tok xisoblanadi. Ikkinchi generator chulg‘amida I
T
toki paydo bo‘lishi bilan u shu onda yuklama oladi va natijada generator
rotorini aylantiruvchi birlamchi motor valida uning momentiga teskari bo‘lgan
moment xosil bo‘ladi.
5.4.5 – rasm. Parallel ishlashga ulangan generatorning vektor diagrammalari: a –
kuchlanishlari o‘zaro teng bo‘lmagan, ya’ni U
1
> U
11
bo’lganligi; b –
kuchlanishlari bir-biriga nisbatan 180
0
burchakdan kichikroq burchakka farq
qilgandagi; v – chastotalari o’zaro teng bo’lmagan, yani f
1
≠
f
11
bo’lgandagi
vector diagrammalar.
Tenglashtiruvchi tok birinchi generator chulg‘amidan o‘tishi bilan generator
rotorining aylanishi tomon yo‘nalgan elektromagnit momenti xosil bo‘ladi.
Birinchi generator rotori o‘zining aylanishi tomon, ikkinchisiniki esa, o‘zining
aylanishiga teskari tomon bo‘yicha ma’lum burchaklarga buriladi va natijada
θ
burchagi nolga, U
I
va U
II
kuchlanish fazalarining farqi esa 180° ga teng bo‘lib
qoladi.
Generator kuchlanishlarining fazalari 180° ga nisbatan kattaroq burchak
θ
ga farq qilsa, u xolda parallel ishlashga ulanishda xosil bo‘luvchi keskin
313
mexanik kuchlar sababli generator va birlamchi motorlar ishdan chiqishi
mumkin. 5.5.5-rasm,
b
da U
I
va U
II
kuchlanishlar fazasining farqi 180° ga teng
bo‘lmagan holga tegishli vektor diagramma ko‘rsatilgan. Agar parallel ishlashga
ulanuvchi generatorlarning chastotasi o‘zaro teng bo‘lmasa, u holda yuqoridagi
singari hodisa sodir bo‘ladi. Bunda
Δ
U va
θ
qiymati uzluksiz ravishda, ya’ni
Δ
U
qiymati noldan to 2U
f
gacha,
θ
esa noldan to 180° gacha o‘zgarib turadi
(5.5.5-rasm,
v).
5.4.5-rasm,
v
da f
I
va f
II
chastotalari teng bo‘lmagan xolga tegishli
kuchlanishlarning vektor diagrammasi ko‘rsatilgan. [1,3]
Do'stlaringiz bilan baham: |
