Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

n
p
=0,95n
chastota hosil bo‘ladi.
5.5.1.a-rasm. Sinxron motorlarni asinxron usulda ishga tushirish. 
5.5.1.b. Sinxron dvigatelni ishga tushirish sxemasi. 
Sinxron motori rotorining 
n
p
chastotasi asinxron, ya’ni sinxronmas 
chastota deb ataladi. Asinxron chastota bilan aylanayotgan rotorning 
qo‘zg‘atuvchi chulg‘amini razryad qarshiligidan ajratib, unga o‘zgarmas tok 
berilsa, u holda stator va rotor magnit maydon qarama-qarshi qutblarining 

---

315 
o‘zaro tortishish kuchi ortib, rotor sinxron chastota bilan aylana boshlaydi. 
Sinxron motorni asinxron usul bilan ishga tushirishda uning qo‘zg‘atuvchi 
chulg‘amida katta E.Yu.K. hosil bo‘ladi. Chulg‘am izolyasiyasiga bu E.Yu.K. 
dan bo‘lgan xavfni yo‘qotish uchun razryad qarshiligi 
R
razr
qo‘zg‘atuvchi 
chulg‘am qarshiligidan taxminan 10 marta katta qilib olinadi. 
Sinxron motorning ishga tushirish toki 
I
ish.t.
= (3÷8) I
n
bo‘lib, ishga 
tushirish momenti esa
M
ish.t.
= (0,5÷2)M
n
bo‘ladi. Yuqori chastotali motorda 
I
ish.t.
 
ning qiymati past chastotali motordagiga nisbatan katta bo‘ladi. Katta 
quvvatli sinxron motorlarni ishga tushirishda, elektr tarmog‘idagi kuchlanish 
ortiqcha pasayib ketmasligi hamda stator chulg‘amiga ta’sir etadigan dinamik 
kuchlarni kamaytirish uchun, odatda, ularni reaktor yoki avtotransformator 
orqali ulanadi. Natijada, stator chulg‘amiga beriladigan kuchlanish nominalga 
nisbatan pasayib, ishga tushirish tokining qiymati ham birmuncha pasaytiriladi. 
Elektr mashina tayyorlanadigan zavodlarning ko‘rsatmasi bo‘yicha 3000V 
kuchlanishli sinxron motorlarni elektr tarmog‘iga bevosita ulab ishga tushirish 
uchun, (5.5.2-rasm) ularning rotoridagi har bir magnit qutbga to‘g‘ri keladigan 
motor quvvati quyidagidan katta bo‘lmasligi lozim ya’ni: 
 
kVt (5.5.1)
bunda 
p
– qutblar soni.
6000 Voltli motorni bevosita ishga tushirishda esa 
 
kVt 
bo‘lishi lozim. Elektr tarmog‘iga bevosita ulab ishga tushirish mumkin 
bo‘lmagan motorlar uchun, katalogda, ularning statoriga berilishi mumkin 
bo‘lgan 
maksimal 
kuchlanish 
qiymati