Mavzu: Sinxron mashinaning qo’llanilish sohasi,vazifalari va ishlash usuli

Mavzu:Sinxron mashinaning qo’llanilish sohasi,vazifalari va ishlash usuli

Reja 1.Sinxron mashinalar haqida umumiy ma’lumot
2. Sinxron Gidrogeneratorning qo’llanilishi
3.Sinxron kompensator va uning qo’llanilishi.

A Statorda hosil bo’lgan aylanma magnit maydonning aylanish chastotasi bilan bir xil chastotada aylanadigan mashinaga sinxron mashina (SM) deyiladi. Sinxron mashinalar motor, generator va kompensator rejimlarida ishlatilishi mumkin. Elektr stansiyalarda o‘zgaruvchan tok energiyasini sinxron generatorlar (turbogeneratorlar, gidrogeneratorlar) ishlab chiqaradi.

Sinxron mashina ham ikki qismdan ,ya'ni qo'zg'almas
Qismi-stator va aylanuvchi qismi rotordan iborat.Sinxron
Mashinaning bir va uch fazali chulg’amdan iborat bo’lishi mumkin.Mashinaning rotori magnit qutublari o’rnatiladi.
Sinxronlash mashinasi (generator) ning tuzilishi
Aldin Aytib o’tganimizdek, sinxron mashinalarning yakori
qo'zg'almas yoki aylanuvchan bo'lishi mumkin.Mashinaning statorida ishlov hosil bo'ladigan elektr blue iste'silencelarga energiya energiyasi
oson bo'lishi uchun katta quvvatli sinxron generatorlar qo'zg'al- mas yakorli qilib tayorlanadi . Odatta qo’zg’atish Chulg’amining quvvati mashinaning Yakoridan Olinadigan Quvvatga nisbatan ancha kichkina (0,3 ... 2%) bo'ladi. Bu sharoitda qo'zg'atish chulgamiga ikkita halqa va cho’tka orkali o'zgarmas tok berish uncha qiyinlik tug'dirmaidi. Quvvati uncha katta bulmagan sinxron mashinalar qo'zg'almas qilinishi mumkin. Qoʻzgalmas (a) va aylanuvchan yakorli (b) sinxron mashinani loyihalash sxemasi keltirilgan. Sinxron machinelarda stator pwlat o'zagi kalinligi 0,35 ... 0,5 mm (katta mashinalarda 1 - 1,5 mm) bulgan va mahsus pulatdan tayor-

langan ayrim plastinkadan yig’iladi.Yakorning
yani stator chulg’amlari mis simlardan tayyor-
lanadi .Chulg’amlarning bosh uchlari C1 ,C2,C3 va
va oxirilari C4, C5 ,C6 harflar bilan belgiladi .

Sixron generatorlarning turlari

Oldin Aytib o’tganimizdek, sinxron generator elektromagnit induksiya qonuni asosida ishlaydi. Ishlashi uchun generator uning qo'gatish chulgami o'zgarmas tok manbaiga ulanadi, qo'zg'a-
tish oqimlari mashining asosli magnit okimimini xosil kiladi Ishlov berish rotori birlamchi dvigatel yordamid ailanti-rilganda magnit maydonining kuch chiziqlari stator chulgamlarida E Yu K hosil qiladi. 141-rasmda o'zgaruvchan oqim generatorining
eng g'alati modellar berylgan. Agar stator bilan rotor orasidagi havo oraligida magnet inductionsinusoidal konun bwyicha tar-
qalsa (B=Bmsina), stator chulgamlaridal sinusoidal EYu K hosil bo’ladi.
Amalda uch fazali sinxron generatordan ko’p qo’llaniladi .Uch fazali sinxron generatordan uch
fazali sinusoidal o’zgaruvchan Eyuk olinadi.
Sinxron generatorlarni turli xil birlamchi dvigetellar
harakatga keltiradi.

Birlamchi dvigagellar sifatida bug turbinassi,gidroturbina, ichki yonuv dvigatellari
lar) ishlatilali. Bug turbinalari yordamida harakatga keltiri- olinadigan turbogenerator; gidroturbina vositasi harakatga keltiriladigani deyiladi gidrogenerator. Bu- lardan, dizel generatorlar ham keng qurilmalar. Gidroelektr stansiyalarda gidrogeneratorlar o'rnatish (142-
rasm) va ular hydroturbine vosita harakatga keltiriladi. Qo'llanma -
rogeneratorlarning ailanish chastotasi uncha katta emas (n2 =60— 500 ail/min). Gigrogeneratorning
rotori ayon Qutblidir. Chulga-stator
oq baliqning mida sanoat chastotasi tenge Ae Yu K hosil bulishi uchun rotorda ancha magnit kutb- lari qurishga tHgri ke- olish. Masalan,gidrogenRatorning Aylanish Chas-
totashi "2 =250 ail/min bulsa, rotor generatorida
p=60f/n1=3000/250=12
juft magnit kutbi o'rnatish losim b'ladi; shundagina
undan olinadigan EYUk ning f=50 hz bo’ladi.Demak,
gidrogeneratorlar ko’p qutbli,sekin aylanuvchi ,vertikal vaziyatda o’rnatilgan ayon qutbli mashinadir. Hozirgi vaqtda GESlarda o'rnatilayotgan gen-
speakerlarning kuchi 200 ... 1000 MV ■ A gacha boradi. Issiqlik elektr stansiyalarida turbogeneratorlar o'rnatila-
li (143-rasm) va ular bug turbinalari harakatga kelti-
qilinadi. Turbogeneratorlarning quvvat chastotasi ko'pincha p2 = 1500. 3000 ail/min
ning zhuft kutblari sony mos holda = 2 va = I b'ladi. shunday
gurbogeneratordan foydalanish E Yu K ning chastotasi / (= 50 Hz bo'la di. Turbina generatorlarda ailanish chastotasi va katta bulgani uchun
ularda ayonmas qutbli tsilindr rotor o' qulay. Turbogenerator - ishlaganda uning rotoriga, chastotasi va kvadratiga proportional bulgan, markazdan kochirma kuchlar tasir qiladi. Ayon kutbli rotary markazdan kochirma kuchlar tasiriga chidam li kilib tayorlash ancha murakkab ish bulgani uchun bundai rotoridan turbogeneratorda foydalaniladi.