|
Agar hamma modellar yorug‘lik manbasidan yetarlicha uzoqroqda
turishgan bo‘lsa, unda ular bir xil yoritilgan bo‘ladi
97
Fonni yoritish.
Ba’zan fotografiyaning bitta elementi yorqinroq,
boshqasi esa qorong‘iroq yoritilishi kerak bo‘lib qoladi. Masalan,
kinoteleoperator modelni yorug‘lik manbasiga yaqin, uning orqa
tomonida esa fonni joylashtirishni xoxlab qolishi mumkin. Bunda model
to‘g‘ri joylashgan deb faraz qilinadi va fonni qanday zonada yaxshiroq
qo‘yishni bilish kerak bo‘ladi.
Agar kinoteleoperator ham ob’ekt, ham fon yorqin bo‘lishligini
xoxlasa, unda ularning ikkilasi ham yorug‘lik manbasidan uzoqroqqa,
biroq bir biriga yaqin joylashtirish kerak bo‘ladi.
2.2.3. Yorqinlikni o‘lchash va yarkomerlar
Ravshanlikni o‘lchash asboblari sifatida oddiy eksponometrlar
yoki maxsus konstruksiyalangan asboblar qo‘llaniladi.
Ravshanlikni o‘lchash asbobining o‘zgacha xususiyati shundaki,
uning fotoelementi oldida o‘lchanayotgan ob’ektdan kelayotgan
yorug‘likning
tushayotgan
burchagini
(qamrov
burchagini)
chegaralovchi moslamasi bo‘ladi. Qamrov burchagini chegaralash uchun
98
tubuslarning, panjaralarning linzalarning har xil konstruksiyalaridan
foydalaniladi.
Yorug‘likni qabul qiluvchi tuynukchasi to‘g‘riburchak shaklli
ravshanlikni o‘lchash asboblari ikkita - vertikal va gorizontal qamrov
burchaklari bilan tavsiflanadi. Ravshanlikni o‘lchash asboblari
xavaskorlikda 60 dan 120
o
gacha, professionallarda 30 – 45
o
gacha
bo‘lgan qamrov burchagiga ega bo‘ladi. Maxsus belgilangan maqsadli
ravshanlikni o‘lchash asbobining qamrov burchagi 2 – 3
o
atrofida
bo‘ladi (masalan «SYa-1» rusumli ravshanlikni o‘lchash asbobi).
Bunday ravshanlikni o‘lchash asboblari ob’ektning o‘lchanayotgan
uncha katta bo‘lmagan qismlarining chegarasini aniq ko‘rish
imkoniyatini beradigan mo‘ljallagich viziri bilan ta’minlangan bo‘ladi.
Keng tarqalgan «Leningrad 1» eksponometri 60
o
li vertikal qamrov
burchagiga
va 120
o
li gorizontal qamrov burchagiga ega.
Ravshanlikni o‘lchash asbobining sezgirligi qamrov burchagi bilan
chambarchas bog‘langan. U burchak kamayishining kvadratiga
proporsional kamayadi. Masalan, o‘tqaziladigan tubus yordamida
«Leningrad - 1» ekspono-metrining gorizontal qamrov burchagini
qiyinchiliklarsiz 30
o
ga olib kelish mukin, lekin bunda asbobning
sezgirligi 16 marta kamayib ketadi.
Ob’ektning uncha katta bo‘lmagan yuzalarining ravshanligini
o‘lchashda ravshanlikni o‘lchash asbobining qamrov burchagini bilish
zarur, chunki ravshanlikni o‘lchash asbobidan o‘lchanayotgan
yuzagacha bo‘lgan ruxsat etilgan maksimal masofa shunga bog‘liq
bo‘ladi. 2.1-rasmda ravshanlikni o‘lchash asbobidan o‘lchanayotgan
yuzagacha bo‘lgan taxminiy maksimal masofa ko‘rsatilgan. Rasmdan
45
o
da ravshanlikni o‘lchash asbobining o‘lchanayotgan yuzadan ruxsat
etilgan masimal masofa taxminan uning kengligia teng ekanligi ko‘rinib
turibdi. 60
o
li burchak kenglikning ¾ qismidan katta bo‘lmagan maofani
talab qiladi. 90
o
li burchak kenglikning yarimidan katta bo‘lmagan
masofani, 120
o
li burchak esa kenglikning chorak qismidan katta
bo‘lmagan masofani talab qilinishligi 2.1-rasmdan ko‘rinib turibdi.
Eksponometrning o‘lchash ob’ektdan keltirilgan masofalardan katta
masofalarda qamrov burchagiga ob’ektning va fonining aloqasi yo‘q
detallari tushadi va o‘lchanayotgan detal mahalliy ravshanligini o‘lchash
aniqligini kuchli kamaytirishi mumkin.
99
2.1-rasm. Qamrov burchagining har xil qiymatlarida ravshanlikni o‘lchash
asbobidan o‘lchanayotgan ob’ektgacha ruxsat etilgan maksimal masofa
Ravshanlikni o‘lchashda yarkomerning qamragan burchagini
hisobga olishdan tashqari ob’ekt sirt fakturasini ham hisobga olishga
to‘g‘ri keladi. Masalan, jiloli sirtlarning ravshanligini o‘lchashda doimo
tasvirga olish apparatining ob’ektivining optik o‘qi yo‘nalishi bo‘yicha
olib borilishi kerak, chunki yarkomerning boshqa holatlarida o‘lchangan
ravshanlik rasmga olinayotgandan ko‘pga farqlanishi mumkin. Xira
sirtlarning ravshanligini ixtiyoriy yo‘nalishlarda o‘lchash mumkin.
Biror bir o‘zgarmas qaytarish koeffitsientli xira sirtlarning
(masalan, odamning yuzi, qo‘l kafti, oq blank va shu kabilar)
ravshanligini o‘lchash ma’lum yoritilganlik uchun hizmat qilishi
mumkin,
chunki
bunday
sirtlarning
ravshanligi
har
doim
yoritilganlikning ma’lum kattaliklarga proporsional bo‘ladi. Bunday
hollarda yarkomerning shkalasi lyukslarda darajalanishi mumkin.
Demak, agar ekspozitsiyani akter yuzining ravshanli-gini o‘lchash
bo‘yichp aniqlanayotgan bo‘lsa, amalda bu yoritilganlikni o‘lchash
bo‘yicha olib borilganini anglatadi.
Universal eksponometrlarda bunday o‘zgarmas etalon rolida
fotoeement oldiga o‘rnatiladigan sutsimon oq xira shisha hizmat qiladi.
Uning ravshanligi (yoritilganlikka proporsional) o‘tayotgan yorug‘likka
o‘lchanadi. Bu olib yuriladigan etalonlarning – oq yoki kulrang
blankalarning ravshanligini o‘lchashda qulayroq hisoblanadi.
Tasvirga olinayotgan ob’ektning integral ravshanligini o‘lchash
ob’ektdan tasvirga olish apparati tomonga qaytayotgan yorug‘likning
umumiy miqdori to‘g‘risidagi tasavvurni beradi. Bu ravshanlik
ob’ektning UMUMIY yoki O‘RTACHA O‘LCHANGAN ravshanligi
ham deyiladi. Itegral ravshanlikning kattaligi faqat ob’ektning alohida
detallarining ravshanligiga va uning foniga bog‘liq bo‘lmasdan, balki
o‘lchashda yarkomerning qamrov burchagiga to‘g‘ri kelgan maydonlar
yuzalarining kattaligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Masalan, agar integral
100
ravshanliklar tasvirga olinayotgan ob’ektning tavsifini va uning kadrdagi
kompozitsiyasini hisobga olmagan holda o‘lchanayotgan bo‘lsa, to‘q
fonli katta maydonda joylashgan och rangli ob’ekt to‘q fonning integral
ravshanligiga ega bo‘lishi mumkin va aksincha, to‘q ob’ekt, agar unda
o‘ta yuqori ravshanlikli, kichkina yuzali detal bo‘lsa ravshanligi och
rangning integral ravshanligiga teng bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
