I qism. Fotometriya asoslari

 
4.3.3. Ranglarni additiv aralashtirishning uchta usuli 
1) Oq qaytaruvchi sirtning bitta joyiga har xil rangli yorug‘lik 
dastalarini bir vaqtda proeksiyalash.
2) Har xil rangli yorug‘lik dastalarini oq ekranga ularning lipillashi 
yo‘qoladigan darajada yetarlicha yuqori chastota bilan almashtirilib 
ketma-ket proeksiyalash va bunda ko‘zda yangi rangni his etish ro‘y 
beradi.
3) Har xil rangli mayda rangli yuzalarni tekislikda bir-biriga zich 
joylashtirish va rangli yuzalarni alohida ajratish mumkin bo‘lmagan 
yetarlicha katta masofadan ularni kuzatish. Bu usul ranglarni fazoviy 
aralashtirish deb ataladi. Rassomlikda u «puantel» nomi bilan ma’lum, 
texnikada esa – rastrli usul deb nomlanadi. Yangi rangni his etish rangli 
yuzalarning o‘lchamlari ko‘z to‘r pardasining seza olish qobiliyati 
chegarasidan chiqqan lahzasida paydo bo‘ladi va to‘r pardasining har 
bir elementi (uchta har xil nomli nur sezuvchi hujayralar guruhi) har xil 
spektrlar tomonidan bir vaqtda qo‘zg‘otiladi. 
Ranglar hosil qilishning ko‘rib chiqilgan hamma usullari o‘z 
vaqtida rangli kinematografiyada qo‘llanilgan. Ularning tamoyillari 
hozirgi vaqtgacha ham o‘zining amaliy ahamiyatini yo‘qotmagan. 
Xususan, birinchi ikkita usul rangli televideniyaning har xil tizimlarida 
foydalanilmoqda. 
yashil 
havorang 
ko‘k 
ko‘k –binafsha 
sariq 
zarg‘aldoq 
qizil 
qirmizi 
Axromatik 

---

245 
Additiv usul bilan hosil qilingan rangli proeksiyali fotografik 
tasvir, ob’ekt rangini uzatishining yuqori sifatligi bilan rangli 
kombinatsiyalangan 
tasvirlarda 
rirproeksiya 
uchun 
qiziqish 
uyg‘otmoqda. 
4.3.4. Ranglarni xosil qilishning subtraktiv usuli 
Bu usullarga kiradi:
1) Rassomchilikda bo‘yoqlarni aralashtirish yoki dekoratsiyalarni 
bo‘yash uchun bo‘yoq tayyorlashda bo‘yash texnikasida ularni 
aralashtirish.
2) Rangli yorug‘lik filtrlarni ko‘shish. Har qaysi yorug‘lik filtri 
yutadi ya’ni unga tushayotgan yorug‘likning spektral nurlaridan bir 
qismini ayirib tashlaydi va yutilishdan qolgan qismi yangi rang xosil 
qiladi. 
3) Rangli jismlarni oq yoki rangli yorug‘lik bilan yoritish. Bunda 
rangli jismlar yorug‘lik filtrlariga o‘xshab ishlaydi, ya’ni tushayotgan 
yorug‘lik nurlarining bir qismini tanlab yutadi.