I qism. Fotometriya asoslari

 
4.6 – rasm. Eng asosiy ranglar spektrlarining zonali diagrammali rangli doira 
4.2.3. Tasvirga olish obyektlarining ba’zi bir tipik ranglari 
Tabiiy sharoitdagi maysa rang.
Odatda umumiy «yashil» rang deb 
nomlanadigan o‘simliklarning maysa ranglari katta turli tuman ranglar 
bilan farqlanadi. Uning ranglari to‘yinganlik, yorqinlik va rangli 
tuslarining nozik turlari bo‘yicha kuchli ravishda o‘zgaradi.
Maysa ranglarning o‘zgarishlari na faqat daraxtlarning turi va 
o‘simliklarning xillarigagina bog‘liq bo‘lmasdan yil fasllariga hamda 
mahalliy mikroiqlim sharoitlariga ham bog‘liq bo‘ladi.
Tipik maysa rangning spektral tarkibi 4.7a – rasmda keltirilgan. 
Unga xos bo‘lgan tavsiflar quyidagilar:
1.Spektrning ko‘rinadigan qismida energiyaning maksimumi yashil 
zonaga to‘g‘ri keladi, biroq u odatda to‘yingan sariq, zarg‘aldoq va qizil 
ranglarda kuzatiladigan yuqori qiymatlarga erisha olmaydi. Bu qismdagi 
qaytarishning maksimumi taxminan 0,2ga teng bo‘ladi. 
2. Spektrning ko‘rinadigan qismidagi yashil zonaning nurlari bilan 
birgalikda, odatda, ko‘k va qizil nurlarning anchagina hissalari ham 
bo‘ladi. Bunda qizil nurlarning hissasi ko‘kka qaraganda bir muncha 
ko‘p bo‘ladi. 
yashil 
havorang 
ko‘k 
ko‘ksimon-binafsha 
qirmizi 
qizil 
to‘q sariq 
sariq 

---

241 
3. Spektrning ko‘rinmaydigan infraqizil qismida qaytarish 
koeffitsientining tik qo‘tarilishi kuzatiladi va u ko‘rinadigan yashil 
nurlarning qaytarishidan ancha oshiq bo‘lgan eng katta qiymatga 
chamasi 0,8 ga teng bo‘ladi. 
4. Tabiiy yashil spektrning bu xususiyatlari bu rangni qora-oq va 
rangli negativ materiallarga fotorasmga tushirishda muhim ahamiyatga 
ega bo‘ladi.
Inson yuzining rangi.
Inson terisining normal rangining tipik 
spektral tarkibi 4.7b – rasmda keltirilgan. Unga xos bo‘lgan tavsiflar: 
4.7
– rasm . Cho‘g‘lanma chiroq bilan yoritilgan tabiiy yashil, inson yuzi, havo 
rang osmon va oq fakturalarning spektral tavsiflari 
1.
Egri chizig‘ining turi zarg‘aldoq rang egri chizig‘ining turiga 
yaqinlashadi. 
2.
Egri chiziq ko‘tarilishining o‘rtacha balandligi inson yuzi uchun 
o‘rtacha qaytarish koeffitsienti – 40% atrofiga mos keladi.
Havorang osmon rangi.
Havorang osmon rangining tipik spektral 
tarkibi 4.7c – rasmda keltirilgan. Bu rangning spektrida energiyaning 
taqsimlanishi spektrning uchta asosiy – ko‘k, yashil va qizil zonalarida
4:2:1 nisbiy sonlar bo‘yicha tavsiflanishi mumkin. Bunday 
taqsimlanishga taxminan 12000
o
K rang harorati to‘g‘ri keladi. Havorang 
osmon rangining bu o‘ziga hos xususiyatini kinoteleoperator tasvirga 
olish maqsadida biror bir vositalar bilan buni o‘xshatishga urinishida 
hisobga olishi darkor. «Osmon kabi» dekoratsiyaning oq rangli to‘rlarini 
yoritish uchun havorangli yorituvchi yorug‘lik filtrlarini tanlashda 
alohida ehtiyotkorlik kerak. Bu «natura kabi» pavilon ob’ektlarini 
tasvirga olishgacha bo‘lgan montajlarda ko‘pincha talab qilinadi.
a) 
b) 
λ, nm
λ, nm
λ, nm
λ, nm
c) 
d) 

---

242 
Cho‘g‘lanma chiroq bilan yoritilgan oq fakturaning rangi.
Bu 
rangning o‘ziga hos xususiyati shundaki, uni oq yorug‘lik bilan 
yoritilgan oq rangli buyumlar bilan solishtirishning iloji yo‘qligida, 
odatda u oq kabi idrok qilinadi. Uning spektral tarkibi zarg‘aldoq 
rangning kuchli ifodalangan rangdorligini ko‘rsatadi. 
Cho‘g‘lanma chiroqning 3000
o
K rang haroratidagi tipik spektral 
tarkibi 4.7d – rasmda keltirilgan. U spektrning uchta asosiy - ko‘k, 
yashil va qizil zonalari bo‘yicha 1:2:4 nisbiy sonlar bilan tavsiflanishi 
mumkin. 
Bu yuqorida keltirilgan havorang osmon uchun nisbiy sonlarning 
teskari qatori to‘g‘ri kelishligiga e’tiborni qaratish lozim.
Kunduzgi 
yorug‘lik 
uchun 
mo‘ljallangan 
plyonkalarda 
(matritsalarda) rangli tasvirga olishda bunday «oq» ranglardan 
foydalanish juda qaltis.