Vrach faoliyatining huquqiy asoslam

Individual va jamoa mehnat shartnomalari
Ishga  qabul  qilish  vaqtida  mehnat  shartnomasi  tuziladi. 
Mehnat  shartnomasi  mohiyati  bo‘yicha  xodim  va  ish  beruvchi 
o ‘rtasida ma’lum bir mutaxassislik, malaka, lavozim bo‘yicha ishni 
ichki  mehnat tartibiga,  shuningdek  mehnat  to ‘g‘risidagi  qonunlar 
va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq 
evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir. Mehnat shartnomasini tuzish 
haqidagi kelishuvdan oldin qo‘shimcha holatlar (tanlovdan o‘tish, 
lavozimga  saylanish  va  boshqalar)  b oiishi  mumkin  ( 0 ‘zR  MK 
72-modda).
Mehnat shartnomasida quyidagilar belgilangan bo ‘ lishi lozim: 
xodimning  ish joyi;  xodimning  mehnat  vazifasi  -   mutaxassisligi, 
malakasi,  lavozimi;  ishning  boshlanish vaqti;  mehnat shartnomasi 
muayyan muddatga tuzilganda uning amal qilish muddati; mehnat 
haqi miqdori va boshqa shartlar. Alohida ta’kidlash lozimki, mehnat 
shartnomasini  tuzish  vaqtida  xodimlarning  qonunlar  va  boshqa 
me’yoriy hujjatlar bilan belgilangan mehnat huquqlari va kafolatlari 
darajasi pasaytirilishi mumkin emas ( 0 ‘zR MK 73-modda).
Mehnat  shartnomalari  nomuayyan  muddatga,  besh  yildan 
ortiq  boim agan  muayyan  muddatga yoki  muayyan  ishni  bajarish 
vaqtiga m oijallab tuzilishi mumkin. Agarda mehnat shartnomasida 
uning  amal  qilish  muddati  ko‘rsatiImagan  boisa,  mehnat 
shartnomasi  nomuayyan  muddatga  tuzilgan  deb  hisoblanadi. 
Qonunchilikka  muvofiq  nomuayyan  muddatga  tuzilgan  mehnat 
shartnomasi xodimning roziligisiz muayyan muddatga, shuningdek 
muayyan  ishni  bajarish vaqtiga m oijallab  qayta tuzilishi mumkin 
emas ( 0 ‘zR MK 75-modda).
Ishga qabul vaqtida quyidagi hujjatlar taqdim etiladi: pasport 
yoki  uning  o‘mini  bosadigan  boshqa  hujjat;  mehnat  daftarchasi 
(birinchi  marotaba  ishga  kirayotgan  shaxslar  bundan  mustasno); 
harbiy  bilet  yoki  harbiy  hisobda  turganlik  haqidagi  guvohnoma; 
oliy yoki  o ‘rta maxsus  o ‘quv yurtini  tamomlaganligi  to‘g ‘risidagi 
diplom yohud mazkur ishni bajarish huquqini beradigan guvohnoma

---

yoki qonunchilikka mos tarzda m a’lum bir ishni bajarish imkonini 
beradigan  maxsus  m a’lumot  yoki  maxsus  tayyorgarlikdan 
o‘tganligi  haqidagi  hujjat.  0 ‘rindoshlik  asosida  ishga  kirayotgan 
shaxslar  mehnat  daftarchasi  o ‘rniga  asosiy  ish  joyidan  olingan 
ma’lumotnomani taqdim etadi ( 0 ‘zR MK 80-modda).
Qator holatlarda ishga qabul  qilishdan oldin dastlabki  sinov 
belgilanishi  mumkin.  Ushbu  sinov  xodimning  topshirilayotgan 
ishga layotqatliligini tekshirib ko‘rish, xodim mehnat shartnomasida 
shartlashilgan  ishni  davom  ettirishning  maqsadga  muvofiqligi 
haqida bir qarorga kelishi uchun о ‘tkaziladi. Mehnat qonunchiligiga 
muvofiq ayrim holatlarda dastlabki sinov belgilanmaydi (homilador 
ayol, uch yoshga to‘lmagan bolasi bor ayolar ishga qabul qilinganda 
va boshq.) ( 0 ‘zR MK 84-modda).  Dastlabki sinov uch oydan ortiq 
bo‘lmagan muddatga belgilanadi ( 0 ‘zR MK 85-modda).
Dastlabki  sinov  muddati  tugagunga  qadar  har  bir  taraf 
ikkinchi tarafni uch kun oldin yozma ravishda ogohlantirib, mehnat 
shartnomasini  bekor  qilishga  haqlidir.  Agarda  dastlabki  sinov 
muddati  qadar  taraflardan  birortasi  ham  mehnat  shartnomasini 
bekor  qilishni  talab  qilmagan  bo‘Isa,  shartnomaning  amal  qilishi 
davom etadi va bundan keyin uni bekor qilishga umumiy asoslarda 
yo‘l qo‘yiladi ( 0 ‘zR MK 87-modda).
Korxona kasaba uyushmasi о ‘ z vakillik organlari yoki bevosita 
jamoaning  umumiy  yig‘ilishi  (konferentsiyasi)  ish beruvchi  bilan 
jamoa  shartnomasini  tuzish  zaruriyati  haqida  qaror  qabul  qilish 
huquqiga ega.
0 ‘zR  MK  29-moddasiga  muvofiq  jamoa  shartnomasi 
korxonada  ish  beruvchi  bilan  xodimlar  o‘rtasidagi  mehnatga  oid, 
ijtimoiy-iqtisodiy  va  kasbga  oid  munosabatlami  tartibga  soluvchi 
normativ hujjatdir.
Jamoa  shartnomasi  tuzishning  asosiy  tamoyillari  0 ‘zR  MK 
30-moddasida keltirilgan.  Ular quyidagilar:
qonun hujjatlari normalariga rioya qilish; 
taraflar vakillarining vakolatliligi;

---

jamoa  shartnomalari,  kelishuvlari  mazmunini  tashkil  etuvchi 
masalalami tanlash va muhokama erkinligi; 
majburiyatlar olishning ixtiyoriyligi;
olinayotgan maj buriyatlarning haqiqatda baj arilishini ta’minlash; 
tekshirib borishning muntazamligi; 
javobgarlikning muqarrarligi.
Jamoa shartnomasining tomonlari bo‘lib kasaba uyushmalari 
yoki  o‘zlari  vakolat  bergan  boshqa  vakillik  organlari,  ikkinchi 
tarafdan  -   bevosita  ish  beruvchi  yoki  u  vakolat  bergan  vakillar 
hisoblanadi.  Jamoa  shartnomasining  mazmuni  va  tuzilishi 
taraflar  tomonidan  belgilanadi.  Jamoa  shartnomasiga  mehnatga 
oid,  ijtimoiy,  iqtisodiy,  kasbga  oid  va  boshqa  masalalar  borasida 
taraflaming o ‘zaro majburiyatlari kiritiladi.
Jamoa shartnomasida muassasaning iqtisodiy imkoniyatlarini 
hisobga  olgan  holda  boshqa  shartlar,  shu jumladan  qonunlar  va 
boshqa  qonunchilik  hujjatlari  bilan  belgilangan  m e’yorlar  va 
qoidalarda ko‘rsatilganga qaraganda imtiyozliroq mehnat shartlari 
va  ijtimoiy-iqtisodiy  shartlar  (qo‘shimcha  ta ’tillar,  pensiyalarga 
ustamalar, muddatidan ilgari pensiyaga chiqish, transport va xizmat 
safari  harajatlari  uchun  kompensatsiyalar  va  boshqa  qo‘shimcha 
imtiyozlar).
Basharti  amaldagi  qonunlarda  me’yoriy  tusdagi  qoidalar 
jamoa  shartnomasida mustahkamlab  qo‘yilishi  shart  deb  bevosita 
ko‘rsatma  berilgan  bo‘lsa,  bunday  qoidalar jamoa  shartnomasiga 
kiritiladi ( 0 ‘zR MK 37-modda).
Jamoa shartnomasining loyihasi muassasaning tuzilmalarida 
xodimlar tomonidan muhokama qilinadi, bildirilgan fikr va takliflar 
hisobga  olingan  holda  takomiliga  etkazilgandan  so‘ng  mehnat 
jamoasining  umumiy  yig‘ilishi  (konferentsiyasi)  muhokamasiga 
qo‘yiladi.
Jamoa  shartnomasining  amal  qilish  muddati  taraflar 
tomonidan  belgilanadi  va  belgilangan  muddat  tugagach,  yangi 
shartnoma tuzguncha yoki amaldagi  shartnomani  o‘zgartirguncha, 
to‘ldirguncha amalda bo‘ladi.

---