Vrach faoliyatining huquqiy asoslam

ISBN - 978 9943-362-61-1
©«Tafakkur-Bo‘stoni», 2012 й.

---

KIRISH
Fuqarolar  sog‘lig‘ini  saqlash  davlat  siyosatining  ustuvor 
yo‘nalishlaridan  biri  bo‘lib,  mazkur tushuncha har  bir fuqaroning 
jismoniy va ruhiy salomatiligini muhofaza etish va mustahkamlash, 
uzoq hamda faol hayot kechirishi va sog‘lig‘ini yo‘qotganda tibbiy 
va  boshqa yordam  olishiga  qaratilgan  siyosiy,  huquqiy,  iqtisodiy, 
madaniy,  ijtimoiy,  ilmiy,  tibbiy,  sanitar-gigienik va epidemiologik 
chora-tadbirlaming  majmuasini  o‘zida  mujassamlashtiradi.  Zero, 
davlat  fuqarolar  sog‘lig‘ini  muhofaza  etishni  tegishli  qonun  va 
me’yoriy  hujjatlar bilan  belgilaydi  va  kafolatlaydi.  Fuqarolaming 
bu  sohadagi  huquqlarining  buzilishi  mos  tarzdagi  huquqiy 
javobgarlikka olib keladi.
0 ‘zbekistonda huquqiy davlatning barpo etilishi, demokratik 
j amiy atning vuj udgakelishi, fuqarolar sog ‘ lig‘ ini saqlash masalasiga 
e’tiboming  kuchayishi,  jumladan,  mamlakatda  sog‘liqni  saqlash 
tizimining  isloh  etilishi  barcha  tibbiyot  xodimlarining  faoliyatini 
huquqiy  jihatdan  aniq  me’yorlashni  taqozo  etadi.  Fuqarolaming 
sog‘lig‘i va hayoti  faqat tibbiy  faoliyat obyekti  bo‘lmasdan,  balki 
turli  xil  huquqiy  faoliyat  jihatlariga  ega.  Binobarin,  jamiyatda 
huquqiy  savodxonlik  va  madaniyat  darajasining  ortishi  ushbu 
zaruriyatni yana bir bor ta’kidlaydi.  Shu sababli tibbiyot xodimlari 
faoliyatini  huquqiy  me’yorlash,  fuqarolaming  sog‘liqni  saqlash 
bo‘yicha qonuniy huquq va manfaatlarini  himoya etish muammosi 
alohida siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyat kasb etadi.
Tibbiyot  xodimlarida  tegishli  huquqiy  tayyorgarlikning 
yo‘qligi  yoki  uning  etarli  darajada  emasligi  fuqarolar  sog‘lig‘ini 
saqlash  borasidagi  ishlarga  jiddiy  ziyon  keltiradi  va  sogMiqni 
saqlash  sohasida  qonunchilikni  ta’minlash  darajasini  pasaytiradi. 
Bu esa o ‘z navbatida ayrim holatlarda tibbiyot xodimlari faoliyatiga 
nisbatan  ko‘plab  e’tiroz,  shikoyatlaming  vujudga  kelishiga  sabab 
bo‘lib,  ularning  murakkab  holatga  tushishiga,  ba’zan  esa  jinoiy 
javobgarlikka tortilishiga olib keladi.
Har bir tibbiyot xodimi umum qabul qilingan axloqiy, etik va

---

huquqiy me’yorlarga rioya qilgan holda, nafaqat o ‘ziga yuklatilgan 
vazifalarni  aniq  bilishi  va  sifatli  bajarishi  zarur,  balki  ushbu 
vazifalami  umuman  yoki  lozim  darajada  bajarmaganda  yuzaga 
kelishi  mumkin  boig an  javobgarlik  haqida to ‘liq  tasavvurga  ega 
bo‘lishi kerak.
Ta’kidlash  lozimki,  tibbiy  faoliyat  faqat  sogiiqni  saqlash 
sohasidagi  qonunchilik  bilan  belgilanmay,  balki  keng  m a’noda 
fuqarolik, mehnat, oila, ma’muriy vajinoiy huquqlar ta’sir doirasiga 
ham  kiradi.  Chunonchi, huquqiy m e’yorlarning buzilishi  hollarida 
belgilangan  mas’uliyatni  bilmaslik  tibbiyot  xodimlarini  huquqiy 
javobgarlikdan  ozod  etmaydi.  Bu  esa  tibbiy  faoliyat  ko‘rsatishni 
“yuqori xavf guruhiga mansub sohaga” aylantiradi.
Shunday  qilib,  vrach  va  boshqa  tibbiyot  xodimlarida 
huquqiy  tayyorgarlikning talab  darajasida boiishi  ularda huquqiy 
madaniyatni,  davlat  va  jamiyat  oldidagi  yuksak  mas’uliyatni 
shakllantiruvchi asosboiib, sogiiqni saqlashsohasidaqonuniylikni 
mustahkamlashga xizmat qiladi, fuqarolar so g iig in i  saqlash bilan 
bog iiq   faoliyatda vrach  va boshqa tibbiyot xodimlarining  o ‘mini 
va ahamiyatini oshiradi.
Qayd  etilganlami  inobatga  olgan  holda  2002  yilda 
0 ‘zbekistonda  oliy  tibbiy  ta iim   dasturiga  yangi  fan  -   “Vrach 
faoliyatining  huquqiy  asoslari”  yoki  boshqacha  nomlaganda 
“Tibbiyot  huquqi”  kiritildi.  Bu  fanni  o ‘qitishda  ko‘zda  tutilgan 
masalalami  bilish tibbiyot xodimlarining mustaqil,  erkin,  samarali 
faoliyat ko‘rsatishidamuhim omil b o iib  xizmat qilishi shubhasizdir.
Mazkur  darslik  ushbu  fan  bo‘yicha  amaldagi  tasdiqlangan 
namunaviy  dasturga  mos  tarzda  yozilgan  b o iib ,  unda  tibbiy 
faoliyatning  turli  huquqiy  jihatlariga  doir  dasturda  keltirilgan 
masalalar yoritilgan.

---