Vrach faoliyatining huquqiy asoslam

K
as
b 
h
u
q
u
q
b
u
za
rl
ik
la
ri
ya
tr
o
g
en
iy
a

---

Nazorat savollari:
1. Huquq va axloq me’yorlari farqi.
2. Me’yoriy-huquqiy hujjat nimani anglatadi?
3. 
Tibbiy 
xodimlaming 
kasb 
huquqbuzarliklari 
tushunchasining ta’rifi.
4. Qilmish jinoyatdan qanday farqlanadi?
5.  Tibbiy xodimlarining qilmishlarini sanab bering.
6.  Vrach  xatosi  tushunchasi  ilk  bor  kim  tomonidan  taklif 
etilgan?
7.  1.  V.  Davidovskiy  bo‘yicha  vrach  xatosi  tushunchasining 
ta’rifi.
8. Vrach xatosi holatlarida huquqiy javobgarlik masalasi.
9. Baxtsiz hodisa tushunchasi ta’rifi.
10.  Qanday  holatlarda  tibbiy  amaliyotda  baxtsiz  hodisa 
vujudga kelishi mumkin?
11.  Yatrogeniya tushunchasi ta’rifi.
12.  Yatrogeniya turlarini keltiring.
13.  “Sororigeniya” atamasi nimani anglatadi?
14.  Yatrogeniyada tibbiy xodimlaming huquqiy j avobgarligi 
masalalari.

---

VI Bob. MEHNAT QONUNCHILIGI VA TIBBIY 
XODIMLAR FAOLIYATI
Mehnat 
qonunchiligining 
asosiy 
mazmun-mohiyati 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi  va  Mehnat  kodeksida 
keltirilgan.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasiga  muvofiq 
har  bir  fuqaro  mehnat  qilish,  erkin  ish  tanlash,  haqqoniy  mehnat 
shartlari  asosida  ishlash  va  qonunda  belgilangan  tartibda 
ishsizlikdan himoyalanish huquqlariga ega (37-modda).
Mehnat munosabatlarir; bozor iqtisodiyoti tamoyillariga mos 
tarzda  huquqiy  tartibga  solish  mehnat huquqining  asosiy  manbai 
b o ig an  Mehnat kodeksi orqali amalga oshiriladi.
Xodim va ish beruvchining mehnatni tashkil qilish borasidagi 
mimosabatlari  mehnat  qonunchiligi  me’yorlari  asosida  olib 
boriladi.  Buning  oqibatida  munosabatlar  qonuniy  tus  oladi  va 
mehnatga  oid  huquqiy  munosabatlar  ko‘rinishiga  ega  boiadi. 
Mehnat qonunchiligi me’yorlari xodim va ish beruvchining huquq 
va majburiyatlarini  e’tirof etish orqali ushbu munosabatlarga ta’sir 
etadi va ulami yanada takomillashuviga imkoniyat yaratadi.
Mehnat huquqi, qonunchilik tizimining bir tarm ogi sifatida, 
xodim  va  ish  beruvchi  o‘rtasida  tuzilgan  mehnat  shartnomasi 
asosida  ulaming  mehnatga  oid  munosabatlarini,  shuningdek  u 
bilan  uzviy  bogiiq  b o igan  boshqa  ijtimoiy  munosabatlami 
tartibga soladi.  Mehnat qonunchiligi me’yorlari  asosida mehnatga 
oid  munosabatlari  o ‘matish,  o'zgartirish  va  to‘xtatish  tartiblari, 
ish hajmi,  ish haqi miqdori,  ichki tartib qoidalari,  intizom tartibini 
mustahkamlash (intizomiy tartibda rag‘batlantirish yoki jazolash), 
mehnatni himoya qilish,  ishga oid  bahsli  holatlami  ko‘rib  chiqish 
va boshqalar belgilanadi.
Mehnatgaoid munosabatlar ayrim o‘zigaxosxususiyatlarining 
mavjudligi bilan huquqning boshqa tarmoqlari predmeti  (masalan, 
fuqarolik huquqi) tasarrufida boigan ishlab chiqarishjarayonlaridan 
ajrab turadi. Ular quyidagilar:
A.  Mehnatga  oid  munosabatlar  bevosita  ishlab  chiqarish

---

jarayonida vujudga kelib, moddiy va m a’naviy qadriyatlar yaratish 
bilan bog‘liq bo‘ladi;
B. 
Xodim, mehnat jamoasining bir a’zosi va bevosita ijrochisi 
sifatida,  ayrim huquqlarga ega bo‘ladi va unga aniq majburiyatlar 
yuklatiladi;
V. 
Xodim nafaqat jismoniy va aqliy imkoniyatlarini namoyon 
etish  uchun,  balki  o‘zining  moddiy  va  ma’naviy  ehtiyojlarini 
qanoatlantirish  uchun  ham  mehnat  qiladi,  bu  esa  mehnatga  oid 
munosabatlarga  haqi  to ‘lanadigan  munosabat  tusini  beradi  va 
so‘nggi  holat  ulami  jamoat  tartibi  asosida  amalga  oshiriladigan 
faoliyatlardan farqlaydi.
G.  Mehnat  munosabatlarida  fuqaro  shaxsiy  mehnati  bilan 
ishtirok  etadi  va  aniq  kasbi,  lavozimi  bo‘yicha  belgilangan  ishni 
bajaradi (Y. Tursunov, 2004).
Mehnat qonunchiligigako‘ramajburiy mehnat, ya’nibiron-bir 
jazoni qo‘llash bilan tahdid qilish orqali ish bajarishga majburlash 
ta’qiqlanadi. Ayni vaqtda, harbiy yoki muqobil xizmat to‘g‘risidagi 
qonunchilik  hujjatlarida  belgilangan tartibda,  favqulodda  holatlar 
yuz bergan sharoitlarda,  sudning qonuniy hukmi kuchga kirganda, 
shuningdek qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa holatlarda ayrim 
ishlami  bajarish  majburiy  mehnat  hisoblanmaydi  ( 0 ‘zR  MK 
7-modda).