O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

a) sodda va b) m u rak k ab
turlarga bo’linadi.
Sodda mushohada deb tarkibidagi subyekt yoki predikat miqdori birdan ko’p 
bo’lmagan fikrga aytiladi.
— Sodda m ushohada tuzilishiga ko’ra bir S va bir R dan iborat b o ’lishi mumkin. 
Masalan: M aysalar k o ’kardi. Formulasi: S-R dir;
— Sodda m ushohadaning sub’ekti birdan ortiq bo’lishi mumkin. Masalan: 
Uchburchak, parallelogramm, aylana geometrik figura hisoblanadi. Formulasi: S I, 
S2, S3 — R dir.
— Predikati birdan ortiq bo’lishi mumkin. Masalan; Kombayn o ’radi, yig’adi, 
yanchadi. Formulasi: S — P I, R2, R3 dir.
— Terminlardan biri tushurib qoldirilishi mumkin. Odatda bunday mushohada 
to’liqsiz gaplar vositasida ifodalanadi. Masalan: Tong... Ajib sokinlik...
Sodda mushohada, unda nimaning tasdiqlanishi yoki inkor etilishiga ko’ra 3 
turga bo’linadi: 
a) atributiv m ushohada; b) m unosabatga d oir m ushohada; v)
m avju d lik k a d oir m ushohada.
a) 
A tributiv m u shohada. 
Narsa, hodisalaming belgi, xususiyatlari to’g ’risidagi 
tasdiq va inkor shaklida bayon etilgan mushohada atributiv mushohada deyiladi. 
Atributiv mushohadaning terminlari: S —- nim a haqida fikr yuritilganini, P — belgini 
ifodalaydi. Masalan: Asal shirin. Formulasi: S-Rdir.
Atributiv mushohada quyidagi hollarda qo’llaniladi:
— Belgi, xususiyatning predmetga xosligini tasdiqlaydi yoki inkor etadi. 
Masalay: Mantiq — fan. Formulasi: S-R dir. Alisher to ’garakka qatnashmaydi: S-R 
emas.
b) 
M unosabatga d oir m ushohada. 
Munosabatga doir mushohada predmet va 
hodisalar o ’rtasidagi 
mavjud aloqa va munosabatlami 
ifodalaydi. Bunday 
mushohadalarda tenglik, katta yoki kichiklik, qarindoshlik, fazo, vaqt, sabab va
81

---

oqibat munosabatlari aks etishi mumkin. Masalan: Alkogolizm (S) — ko’p 
jinoyatlam ing (R) bosh sababchisi; Term iz (S) Toshkentdan janubda joylashgan (R).
v)