|
KALENDAR VA ULARNING
TURLARI.
-
Reja.
-
1.Kalendar
atamasining
paydo
boʻlishi.Zam
onaviy
kalendarlar
ularning
turlari.
-
2.Quyosh
Oy
Oy-quyosh
kalendarlari
-
3.Misr
Mesopotami
ya
Hindiston
Xitoy
kalendarlari
.
-
Reja.
-
1.Kalendar
atamasining paydo
boʻlishi.Zamonaviy
kalendarlar ularning
turlari.
-
2.Quyosh Oy
Oy-quyosh kalendarlari
-
3.Misr Mesopotamiya
Hindiston Xitoy
kalendarlari.
Kalendar (lot. calendarium — qarz da ari), taqvim — yil,
oy, ha a va kunlar hisoblashni yuritish tizimi. Kalendar
so‘zi lotincha “kalendarium” so‘zidan olingan bo‘lib, qarz
kitobi ma’nosini anglatadi. Qadimda Rimda qarzdorlar
oyning birinchi kuni qarzlarining foizlarini to‘laganlar va bu
“kalenda”ga qayd qilib borilgan, qarzdorlar qarz foizlarini
oyning birinchi kunida to‘laganlar.
Kalendar - kecha kunduzlar hisobi tizimidir. Sutka katta
davrlarni o‘lchash uchun kichiklik qiladi. Qadimdan insoniyat
katta vaqt oralig‘ini o‘lchash uchun sutkadan tashqari ha a,
oy va yildan foydalanib kelganlar. Vaqtning katta oraliqlarini
o‘lchash birligi tabiiy yil- Yerning Quyosh atrofida bir marta
to‘la aylanib chiqish davri qabul qilingan va u kalendar yili deb
ataladi.
Quyosh, Oy, sayyoralarning koʻrinma harakati, kun bilan tunning
almashinuvi, Oy fazalari va yil fasllarining davriy ravishda takrorlanib
turishiga asoslanadi. K.ning paydo boʻlishi odamning xoʻjalik faoliyatini
yuritish ehtiyoji bilan bogʻliq. Odamlar Quyoshning chiqib botishini
kuzatib — kun, Oy oʻrogʻining avval kattalashib, soʻng kichrayishiga
qarab — oy, yil fasllarining davomida Quyoshning ufqdan qanchalik
koʻtarilishini kuzatib yil tushunchalariga kelishgan. Asta-sekin vaqtni
yana ham aniqroq hisoblash ehtiyoji bilan soat, minut birliklari,
mifologik anʼanalar asosida ha a tushunchasi kiritilgan. Vaqt hisobini
toʻgʻri yuritish uchun dastlabki rasadxonalar qurilgan, quyosh soati
oʻylab topilgan.
Kalendar hisobining asosiy birligi — ysh. Yil esa oylarga, oylar esa
kunlarga boʻlingan. Bu 3 tushuncha 3 xil astronomik hodisa — mos
tartibda Yerning Quyosh atrofida aylanishi, Oyning Yer atrofida aylanishi
va Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishi bilan bogʻliq. Bu 3 hodisaning
davomiyligi ancha murakkabligi yilni oylarga, oyni kunlarga boʻlishni
murakkablashtiradi. Bu masala turli xalqlarda turli usulda hal etilgan va
shu tarzda quyosh kalendari (shamsiy taqvim), oy kalendar (qamariy
taqvim) hamda oy-quyosh kalendar (shamsiyqamariy taqvim) ishlab
chiqilgan
Zamonaviy yil hisobi.
Hozirda Iso payg'ambar tug'ilgan yil yangi yil hisobi uchun asos qilib olingan.
Mana oradan 2007 yil o'tib bormoqda. Bu XXI asr demakdir. Iso tug'ilgan
avvalgi yillarni «milloddan avval», undan keyingi yillarni «milodimizning» deb
beramiz. Eramizdan awalgi sanalar kattadan kichikka, milodimiz sanalari esa
kichikdan kattaga qarab sanalar hisoblanadi.
Tarixda yil hisobi qanday yuritiladi. Misol keltiramiz ! Insonlar mil aw VIII
ming yillikdan beri dehqonchilik bilan shug'ullanib kelmoqdalar. Xozir esa
2007 yil. Shunday ekan dehqonchilik paydo bo'Iganiga qancha bo'ldig’ Buni
aniqlash uchun mil aw o'tgan 8 ming yilga, millodning 2 ming yilini
qo'shamiz. Demak, dehqonchilik paydo bo'Iganiga 10 ming yil bo'lgan.
Musilmonlar hiiriy vil hisobi.
Milodning 622 yilida (16 iyun) Muxammad payg'ambar (SAV) Makka
shahridan Madinaga ko'chgan. (Arabcha ko'chib o'tish - hijrat deb atalgan).
Hijriy yil hisobining o'zi 2 ga - hijriy qamariya (oy) va hijriy shamsiya
(quyosh)ga bo'linadi. Qamariya oy yili bo'yicha yil hisobi milodning 622 yil
16 iyunidan boshlangan. Shu sana musulmon olamida 1 - yilning
boshlanishi deb qabul qilingan. Hijriy yil 12 oydan iborat. Biroq, bu yil
hisobida 1 oy 29,5 kundan, 1 yil esa, 354 kundan iborat. (biz amal
qilayotgan yil hisobi esa 365-366 kundan iborat). Hijriy yil hisobida toq oylar
30 kun, ju oylar 29 kundan iborat. Biz amal qilayotgan yil hisobi bo'yicha
farqlar 10-12 kunni tashkil qiladi.
Zoho Show
To create beautiful presentations, download Zoho Show from Play Store
https://zoho.to/cy7
Kalendar va ularning turlari .pdf
(This PDF has been generated using Zoho Show)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
