Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

Ko‘chmas mulkka investitsiyalar riskining quyidagi manbalari 
mavjud: ko‘chmas mulk turi; bozordagi talab va taklif; joylashuv; ijara 
shartlariga rioya etish; obyektlarning eskirishi; qonuniy nazorat va 
soliqqa tortishning o‘zgarishi; inqiroz; qayta investitsiyalash. 
Ko‘chmas mulk turidagi risk talab va taklifga bog‘liq bo‘ladi. Joy-
lashuv riski yanada kengroq, chunki u o‘ziga ko‘chmas mulk turi riskini 
ham oladi. Ijara riski – ijarachi shartnomada keltirilgan ijara to‘lovini 
barchasini to‘lolmaganda ro‘y beradi. Bu ko‘proq yakka ijaraga beruv-
chilik ko‘chmas mulk uchun ahamiyatlidir. 
Obyektlar eskirish riski ko‘chmas mulk daromadliligi jismoniy 
eskirish hisobiga tushib ketishi mumkin. Binoning daromadliligini oshirish 
uchun, egalar odatda, ko‘pgina moddiy xarajatlarni kiritishga intilishadi.  
Inflyasiya va qayta investitsiyalash risklari ko‘chmas mulkka investit-
siyalashga boshqa yuqorida keltirilganlardan ko‘ra kamroq ta’sir ko‘rsatadi.  
Shaxsiy kapitalni kiritishda kapitalning o‘zgargan tuzilmasi hisobiga 
riskni diversifikasiya qilishni imkoni yo‘q. Diversifikasiya turli ko‘ch-
mas mulk va tuli tumanlar hisobiga erishiladi. 
Qarz kapitalini ko‘chmas mulk investitsiyalarini moliyalashda foy-
dalanish bo‘nak bo‘yicha qarz majburiyatlarini ishlatishni bildiradi. 
Ko‘chmas mulkka investitsiyalangan qarz kapitallari, xuddi shax-
siy kapitallardagi kabi risklarga ega. Biroq ularning yig‘ma kattaligi, 
qarz majburiyatlariga o‘z vaqtida xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq 
qo‘shimcha risklar va qarzning asosiy summasini to‘lamaslik risklarini 

---

 
126
hisobiga ko‘proq bo‘ladi. Ko‘chmas mulkka investitsiyalangan qarz 
kapitalining ikkita qo‘shimcha riski mavjud: 
– qarzning xizmat ko‘rsatish riski; 
– bir martalik katta qayta moliyalash riski. 
Mulk egasi o‘z vaqtida qarzga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha talab 
etilgan to‘lovlarni o‘tkazolmasligi mumkin. Bu holda ko‘chmas mulkni, 
ko‘proq ehtimoli bilan, kreditorning foydasiga musodara qilinadi. Shu-
ning uchun bozordagi holatni o‘zgarishi yoki joylashuvi – qarz kapitali 
hisobiga moliyangan, ko‘chmas mulk yo‘qotishlariga olib kelishi mumkin. 
Ikkinchi risk – ulkan bir martalik to‘lovni bo‘nak bo‘yicha qarz-
dorlikni tugatish hisobiga qayta moliyalashning iloji yo‘qligi riski. U, 
shuningdek, mulk yo‘qotilishiga olib kelishi mumkin.  
Ko‘chmas mulkka kiritilgan investorlar nazorati, shaxsiy kapital 
investitsiyalaridan ko‘ra ancha kamroq. Chunki bunday nazoratning 
huquqiy qismi kreditorga o‘tadi. Kreditorlar ko‘chmas mulk egasidagi 
kiritilgan kapitalning tuzilmasini aniqlaydi va qarz majburiyatlarini 
tugatish uning egasining huquqini chegaralaydi. 
Ko‘chmas mulkka investitsiyalash bilan bog‘liq ijobiy moment: 
agar obligatsiyalar daromadliligi o‘sishi inqirozning o‘sishi natijasida 
sodir bo‘lsa, unda xuddi ana shu inqiroz investorlarning orzularida ijara 
to‘lovining o‘sishiga nisbatan aks etadi, va ko‘chmas mulkka inves-
titsiyalar daromadliligi uzoq muddatli obligatsiyalarga nisbatan yanada 
barqaror bo‘lishlik tendensiyaga egadir. 
Xullas, risklar rejalashtirilgan daromadni oshirib yoki tushirib 
yuboradi. Risklarni boshqaruv jarayonida ulardan ba’zilari pasayishi 
mumkin. Buning uchun mumkin bo‘lgan risklarni, ularni pasaytirish 
yo‘llarini va ular bilan bog‘liq xarajatlarni pasaytirish, risklarni pasayti-
rishga oid marosimlarni jalb etishni ishlab chiqarish va nazorat qilish zarur.