A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Tailandning yuqoridagi ikkinchi da’vosi yuzasidan. Tailand Preah Vihear ibodatxonasini Kamboja hududiga beruvchi suv ombori bo‘ylab o‘tgan chegarani mustaqil belgilash huquqi qo‘shma komissiyaning vakolat doirasiga kirmaganligi to‘g‘risida qat’iy talab bilan chiqqan bo‘lsa-da, Xalqaro Sud suv ombori bo‘ylab o‘tgan chegarani mustaqil belgilash huquqi qo‘shma komissiyaning vakolat doirasiga kirgan yoki kirmaganligini muhokama qilish ma’nosiz ekanligi va bu yerda asosiy e’tibor qaratilishi lozim bo‘lgan masala qo‘shma komissiyaning bunday o‘zgacha xatti-harakatini qabul qilish yoki qilmaslik Siam hukumatiga bog‘liq bo‘lganligi yoki bo‘lmaganligi masalasi ekanligini ta’kidladi. Shu bilan birgalikda, mazkur ishda asosiy muammolardan yana biri davlatlar qo‘shma komissiya tomonidan tuzilgan va Preah Vihear ibodatxonasi hududidan o‘tuvchi chegarani komissiya faoliyatining natijasi va yuridik kuchga ega hujjat sifatida amalda tan olgan yoki olmaganliklari masalasi deb hisobladi. Tailand bu masala bo‘yicha uning uzoq vaqt davomida xaritaga nisbatan qarshilik qilmaganligi, 1904-yilgi davlat chegaralari to‘g‘risidagi shartnomada belgilangan suv omboridan uning davlat chegarasi boshlanishiga roziligini anglatadi degani emas deb hisoblaydi.

Lekin bu borada sudning fikri boshqacha. Ya’ni 1908-yilda xaritaning ommaga e’lon qilinilishi katta ahamiyatga molik hodisa bo‘lib, xarita Siam hukumatining tegishli tashkilotlariga yetkazilgan va bildirilgan. Fransiyaning tegishli qo‘mitasi esa Siam hukumatiga xarita qo‘shma komissiya ish rejasiga kiritilganligi va uning faoliyati natijasi ekanligi haqida ma’lum qilgan. Tailand esa bu bildiruv bir tomonlama bo‘lib, rasmiy ravishda rozilik so‘ralmaganligi hamda rozilik bildirilmaganligini ta’kidlaydi. Biroq bu yerda bir narsaga e’tibor qaratish lozimki, o‘sha vaqtda xaritaga rozilik berish yoki bermaslik faqatgina Siam hukumatining harakatlariga bog‘liq bo‘lib qolgan edi. Mabodo Siamning tegishli qo‘mitasi mazkur xarita borasida o‘z qarshiligi va xarita borasida qandaydir gumonlari bo‘lsa, ma’lum bir qisqa davr oralig‘ida o‘z e’tirozlarini bildirishi lozim edi. Ammo tegishli qo‘mita uzoq yillar mobaynida hech qanday e’tiroz bildirmadi va buni sukut holatida qoldirdi. Xalqaro Sud o‘z o‘rnida bu holatni, sukut rozilik alomati sifatida qabul qilindi deb hisobladi (pp. 22-23).