A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

3. Tailandning uchinchi da’vosi bo‘yicha. Tailand nizo kelib chiqqan hudud xato natijasida Kambojaga o‘tib qolgani va bu xatoni Siam hukumati sezmaganligini ta’kidlaydi. Biroq “tomonlar o‘z harakatlari bilan xatoni yuzaga keltirishi yoki mazkur xatodan qochishi mumkin bo‘lgan holatda, shuningdek yuzaga kelgan xatoni oldindan taxmin qilish imkoniyati mavjud bo‘lganda xato tomonlarning roziligini bekor qiluvchi vosita hisoblanmaydi” degan qat’iy qoida (an established rule of law) mavjud. Shu sababli ham Xalqaro Sud Tailand tomonidan bildirilgan xato faktni inkor etadi (p. 26).
4. Davlat chegaralarini belgilash bo‘yicha qo‘shma komissiya faoliyati yakunlanganidan keyingi hodisalar yuzasidan.
Tailand 1958-yilgacha xarita borasida hech qanday shubha bildirmadi. Hattoki 1934-1935-yillarda ham mazkur xaritadan foydalanib kelindi. 1958-yilgacha Tailand tomonidan xarita bo‘yicha hech qanday shubhaga borilmaganligining sababi sifatida har qanday muhim vaqtlarda ibodatxonadan foydalanib kelganligini va Tailand konsulining ibodatxona hududidagi ma’muriy hokimiyati va amalga oshirgan ishlari Tailand tomonidan dalil sifatida keltiriladi. Shu sababdan ham ular qandaydir bir shikoyat bilan chiqishning zaruriyati mavjud emas deb hisoblashgani aytilgan. Biroq konsulning ibodatxona hududidagi ma’muriy hokimiyati hamda uning harakatlariga tayanib, markaziy hokimiyatning xaritadagi chegara chiziqlariga nisbatan odatiy munosabati o‘zgacha bo‘lgan deb hisoblash ham murakkab masala edi. Mazkur munosabatlarda eng muhim voqealardan biri shuki, 1930-yilda Siamning amaldorlaridan biri Damuron qirolning ruxsati bilan ibodatxonaga rasmiy tashrifini uyushtiradi. Shu paytda Fransiyaning u yerdagi vakili tomonidan rasmiy ravishda qabul qilinadi. Albatta, bunday kutib olinishining ma’nosini amaldor bilmagan bo‘lishi mumkin emas. Ushbu voqeada ham Siam hukumati Kambojaning ibodatxonaga nisbatan bildirgan ochiq-oydin egaligiga hech qanday qarshi munosabat bildirmaydi. Bu voqeani umumiy jihatdan ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, manfaatlar aniq zid kelishi mumkin bo‘lgan bir holatda hech qanday qarshilik bildirmagan Tailandning sukunatini Preah Vihear ibodatxonasiga nisbatan Kambojaning yurisdiksiyasi va egaligini tan olish deb hisoblashga asos bo‘ladi.