бу ерда; S - ҳароратнинг пастки қиймати чегарасидаги кунлар сони; k - ўтиш санасидаги аниқланадиган ҳарорат; – ўн кунлик ёки ойлик ҳарорат (k дан паст); b - ўртача ўн кунлик (ойлик) даги ҳарорат, лекин k дан юқори, d - топилиши лозим бўлган ўн кунлик (ойлик) кунлар ўртача ҳаво ҳарорати; 5 ва 15–коэффициентлар.
Мисоллар.
1. Мартнинг иккинчи ўн кунлигида ўртача ҳаво ҳарорати 9,2С, учинчи ўн кунликда эса 11,5С га тенг. Ҳаво ҳароратининг 10С дан ўтиш санасини аниқлаш керак. Юқоридаги (13.3) формулага бу қийматларни қўйиб ҳисоблаймиз. S=[(10–9,2)/(11.5-9.2)]10+5=0,4*10+5=9 кун. Демак, ҳисоб ўн кунликнинг биринчи мартидан бошланганлиги учун ҳаво ҳароратининг 10Сдан ўтиш санаси 19 мартга (10+9) тўғри келади.
2. Март ўртача ойлик ҳаво ҳароратининг қиймати 9,2С, апрелники эса 15,8С тенг. Ҳаво ҳароратининг 10С дан ўтиш санасини ўртача ойлик қийматлари орқали топиш керак. Буни (13.4) формула ёрдамида аниқлаймиз.
S =[(10–9,2)/(15,8-9.2)]31+15=0,12*31+15=19 кун.
Мисолимизда ҳисоб март ойининг биринчи санасидан бошланган ва ҳаво ҳароратининг 10С ўтган санаси 19 март кунига тўғри келади.
Ҳаво ёки тупроқ ҳароратининг у ёки бу чегарадан ўтиш саналари об-ҳавонинг баҳорда ёки кузда келишига боғлиқ ҳолда ҳар йили ўзгариб туради. Ҳар йилдаги ҳароратнинг аниқ даражадан ўтиш саналарини кўп йиллик саналар билан таққосланади ва ундан эрта ёки кеч келиши баҳоланади. Агрометеоролог ва агроиқлимшунослар метеорологик станция ва постларда кўп йиллар давомида кузатилган метеорологик катталикларнинг ўртача миқдорини ҳисоблаб чиққанлар ва турли маълумотлар шаклида чоп этганлар. Метеорологик, агрометеорологик ва агроиқлимий материалларга ишлов бериш яъни уларнинг такрорланишини, таъминотини ҳисоблаш усуллари махсус рахнамоларда ёритилган ва чоп этилган.
Биолог, ўсимликшунос ва агрономлар ўсимликнинг ўсишидан то ҳосилини йиғиб-териб олинишигача вақтни вегетация даври деб айтишади. Аммо агроиқлимшуносликда кўп йиллик ҳаво ҳароратининг баҳорда ва кузда 5, 10, 15С лардан турғун ўтиш оралиғидаги давр давомийлиги ҳам вегетацион давр деб аталади. Бу вегетация даврида қуёш радиацияси ва ёғдуси, ҳароратлар йиғиндиси, ёғинлар ва бошқалар агроиқлимий ресурсларнинг асосини ташкил этади.
Агроиқлимий ресурсларнинг ҳудудлар бўйича тақсимланиши ва ўсимликлар нуқтаи назаридан районлаштириш қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида аҳамияти жуда каттадир.
Do'stlaringiz bilan baham: |