Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

Биоиқлимий потенциал (БИП). Бу маълум ҳудуднинг табиий бойлиги бўлган агроиқлимий кўрсаткич ёки биологик маҳсулдорлик қийматини баллардаги ифодасидир. БИП ни таққослаш асосида қиш-лоқ хўжалик экинларининг ҳосилини, умумий биологик маҳсулдор-лигини, тупроқ унумдорлигини минтиқалараро баҳолаш мумкин.
Д.И. Шашко БИП ни қуйидаги формула орқали ифодалашни таклиф этган:


(15.1)


бу ерда: К_р(ку) – йил бўйича намланиш кўрсаткичининг ўсиш коэффициенти ёки биологик маҳсулдорлик коэффициенти, t_фаол – 10Сдан юқори фаол ҳароратлар йиғиндиси, t_фаол(баз) - текширилаётган ҳудудлардаги тупроқ маҳсулдорлиги билан турли тупроқ-иқлим зоналарда маҳсулдорликни таққослаш учун вегетация даврида қўлланиладиган фаол ҳаво ҳароратининг ўртача суткалик йиғиндиси - базис қилиб олинган.

Масалан Д.И. Шашко таклиф этган БИП асосида Н.С. Коновалова Ўзбекистон ҳудудидаги баҳорикор ерларда бошоқли дон ўсимликларини етиштириш учун иқлимнинг мақбул даражасини баҳолаганда қуйидаги формуладан фойдаланишни тавсия этган:

, (15.2)


бу ерда, БИП–биоиқлимий потенциал нисбий қиймати, К_р – ўсимликнинг намлик таъминотига боғлиқ бўлган биологик маҳсулдорлигининг ҳисоблаб топилган миқдори, Т–10С дан юқори ҳаво ҳароратлари йиғиндиси. 1000С–шимолий ҳудудларда очиқ даладаги деҳқончилик учун ҳароратлар йиғиндиси катталиги, 1000С - шимолий ҳудудларда деҳқончиликда ҳаво ҳарорати йиғиндисига тенг катталик.

Республикамиз баҳорикор ерлари учун Давлат нав синаш тажриба участкалари маълумотларидаги ҳосилдорлиги (К_р) эмпирик усулда топилган. Дон экинлари учун ўтказилган ҳисобларнинг кўрсатиши бўйича энг паст иқлим маҳсулдорлиги, яъни намлик етишмаслиги сабабли жанубий районларнинг текис ҳудудларида БИП кўрсаткичи 0,8 ни ташкил этган ва иссиқлик ресурслари потенциалидан фойдаланиш 75-80% га тенг бўлади. Дон маҳсулотини энг кўп йиғиштириш ўртача баландликдаги тоғ районларига тўғри келади. Бу районлар учун БИП катталиклари 2 дан 2,7 гача ўзгаради.