Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

183- расм. Рападан туз кристалларининг 
ҳосил бўлиши. 

---

335 
мумкин. 
Ўлик денгиз Исроил ва Иордания давлатлари орасида 
жойлашган дунѐдаги энг шўр кўл. Ўлик денгизнинг соҳиллари Ер 
шаридаги энг паст жой бўлиб, океан сатҳидан 417 метр паст. Унинг 
жуда шўрлиги туфайли ҳеч бир организм яшай олмайди.
Кўллар устивор компонентларининг юқо-ри минерализация 
дара-жасига боғлиқ ҳолда карбонатли (содали), сульфатли ва 
хлоридли турларга бўлинади. Кўп-чилик кўлларда, айниқса чучук 
кўлларда эриган компонентлардан ташқа-ри жуда майда чанг ва гил 
зарралари ҳамда планктон организмлар мавжуд бўлади. 
19.2. Кўлларнинг геологик фаолияти
 
Кўлларнинг иши денгиз сув ҳавзаларининг фаолиятига жуда 
ўхшаш, аммо улардан асосан кўлами билан фарқ қилади. У соҳилни 
ва 
тубининг 
соҳилбўйи 
қисмини 
емиради, 
емирилган 
материалларни саралайди ва ҳавзанинг ички қисмига ташиб 
ѐтқизади. 
Кўлларнинг емирувчи геологик иши (кўл абразияси) асосан 
соҳилбўйи қисмида уринма тўлқинлар таъсирида содир бўлади. 
Тўлқинлар таъсирида соҳил емирилади ва аста секин чекинади(184-
расм). Емирилиш жадаллиги сув ҳавзасининг катталигига боғлиқ. 
Кичик кўлларда абразия минимал бўлади. 
Кўлларнинг еми-
рувчи 
жараѐнлари 
сунъий сув ҳавзала-
рида батафсил ўрга-
нилган. Баъзи кўлларда 
5 йил давомида соҳил 
50 м га чекинган. 
Умуман олганда, 
кўлларнинг емирувчи 
геологик иши иккинчи 
даражали 
аҳамиятга 
эга. 
Кўлнинг соҳилни емирувчи фаолияти натижасида ҳамда 
дарѐлар, сойлар ва шамоллар келтирган барча материаллар 
тўлқинлар ва сувости оқимлари томонидан бутун сув ҳавзасига 
184-расм. Байкал кўли қирғоғида абразия