Historia Nobla z ekonomii

Wybrane publikacje

F. Modigliani, M. H. Miller. The Cost of Capital, Corporate Finance and the Theory of Investment. American Economic Review. 48: 261-297 (1958). 

M. H. Miller, F. Modigliani. Dividend Policy, Growth and the Valuation of Shares. Journal of Business. 34: 411-433 (1961). 

F. Modigliani, M. H. Miller. Corporate Income Taxes and the Cost of Capital: A Correction. American Economic Review. 53: 433-443 (1963). 

M. H. Miller. The Modigliani-Miller Proposition after Thirty Years. Journal of Economic Perspectives. 2: 99-120 (1988). 

Źródła

Beata Tarnowska (red.), Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Warszawa 2001
1989 –Trygve Haavelmo
'Trygve Haavelmo ur. 13 grudnia 1911 w Skedsmo zm. 28 lipca 1999 w Oslo - norweski ekonometryk , wieloletni profesor uniwersytetu w Oslo laureat Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1989 roku.

Po wybuchu II wojny światowej]] wyjechał z Norwegii do Stanów Zjednoczonych. W 1941 roku doktoryzował się na Uniwersytecie Harvarda.. W 1947 roku wrócił na uniwersytet w Oslo, gdzie był dyrektorem Instytutu Ekonomii.

Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii otrzymał za wprowadzenie metod statystycznych do prognozowania zjawisk ekonomicznych. W swojej pracy udowodnił, że wszelkiego rodzaju modele ekonomiczne są jedynie zdolne wskazać na prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnego stanu lub procesu. Zatem badane zjawiska ekonomiczne mogą wystąpić lub nie.

W podejściu Haavelmo do zagadnień ekonomicznych, nowatorskie okazało się wprowadzenie rachunku prawdopodobieństwa Został uznany za pioniera w dziedzinie prognozowania i badań zachowań inwestycyjnych.

Opublikował między innymi ''A Study in the Theory of Economic Evolution'' ([[1954]]) i ''A Study in the Theory of Investment'' ([[1960]]).

Zobacz też twierdzenie Haavelmo

Źródła

* Elżbieta Kundera (red.) ''Słownik historii myśli ekonomicznej'', Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004

1988 - Marice Allais
Maurice Allais' (ur. 31 maja 1911 w Paryżu Francja] - ekonomista i inżynier, prof. École Nationale Supérieure des Mines de Paris

Twórca Złotej Zasady , głoszącej, że jeżeli liczba ludności jest stała, to w celu osiągnięcia maksimum konsumpcji ''per capita'' realna stopa procentowa winna wynosić zero. Liczne prace dotyczące rynków i efektywnego wykorzystania nakładów. W 1953 roku zaproponował eksperyment, znany obecnie jako paradoks Allais , w którym podważył przewidywania teorii oczekiwanej użyteczności. W 1988 roku otrzymał [[Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Noblaw dziedzinie ekonomii

W dziedzinie fizyki od 1959] r. prowadził eksperymenty związane z prędkością światła i grawitacją. Dokonał odkrycia niespodziewanego zjawiska, modyfikującego ogólną teorię względności , nazwanego przez naukowców z NASA "efektem Allais".

Maurice Allais uczestniczył od r. 1951 w projekcie budowania wspólnej Europy. Odniósł się krytycznie do niektórych aspektów polityki gospodarczej zawartych w Traktacie Rzymskim i następnych.

1987 Robert Solow
Robert Merton Solow''' (ur. 23 sierpnia 1924 w Brooklynie, (miasto Nowy Jork) – ekonomista amerykański , laureat Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii]] w 1987] roku.

Od [1958 był profesorem Massachusetts Institute of Technology w Cambridge (Massachusetts), obecnie profesor emerytowany tej uczelni. Wcześniej związany także z Uniwersytetem Columbia. Współpracował jako doradca ekonomiczny z prezydentami Kennedym]] i Johnsonem. Służył w armii amerykańskiej podczas |II wojny światowej] W czasie studiów na Harvardzie był uczniem innego laureata Wassily Leontiefa.

Przedstawiciel ekonomii neoklasycznej. W opublikowanej w 1956 roku pracy zatytułowanej ''A Contribution to the Theory of Economic Growth'' przedstawił model wzrostu gospodarczego znany obecnie jako model wzrostu Solowa i będący modyfikacją modelu wzrostu Harroda-Domara , Model ten oparty jest na neoklasycznej funkcji produkcji, gdzie substytutem pracy staje się kapitał, oraz postępie technologicznym.

Nowatorskie ujęcie technologii (w odróżnieniu od kapitału) oraz wkład do teorii wzrostu gospodarczego zostały uhonorowane [[Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1987 roku.

Opublikował m.in. prace: ''A Contribution to the Theory of Economic Growth'' 1956 , ''Capital Theory and the Rate of Return'' 1963 ''Growth Theory. An Exposition'' 1970

Źródła

* Beata Tarnowska (red.), ''Nagrody Nobla. Leksykon PWN'', Warszawa 2001
1986 James Buchanan
BUCHANAN James McGil (ur. 1919) *** ekonomista i politolog amer., prof. m.in. George Mason University; badania na temat związku decyzji polit. z analizami ekonomicznymi; w celu eliminacji korupcji postulował m.in. konstytucyjne ograniczenie praw osób sprawujących urzędy pochodzące z wyboru; 1986 laureat nagrody Nobla; m.in. Cost and Choice, The Power of Tax.

James McGill Buchanan Jr. (ur. 3 października 1919 w Murfreesboro, Tennessee, Stany Zjednoczone) - ekonomista amerykański, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1986 roku. Wieloletni profesor George Mason University w Fairfax w Wirginii. W 1957 był jednym ze współzałożycieli Centrum Ekonomii Politycznej im. Tomasza Jeffersona, przekształconego w 1969 w Centrum Badań Wyboru Społecznego (Center for Study of Public Choice); instytucja ta postawiła sobie za cel nadanie ekonomii wymiaru społecznego. W 1969 Buchanan został dyrektorem generalnym Centrum.

Wraz z Gordonem Tullockiem stworzył teorię i szkołę wyboru społecznego; jednym z przedstawicieli tego kierunku jest m.in. noblista Amartya Sen. Prace te przyniosły Buchananowi Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii w 1986 roku.

1985 - Franco Modigliani (1918 - 2003)

Nagroda za teoretyczną analizę oszczędności i rynków finansowych. W bardzo bogatym dorobku Modiglianiego uwagę zwraca przede wszystkim jego teoria cyklu życia, o której pisaliśmy choćby w naszym artykule "Co ekonomiści wiedzą o oszczędzaniu". Ale Modigliani odcisnął swój ślad także w innych obszarach nauki o gospodarce. Pracował nad zasadami wyceny wartości rynkowej przedsiębiorstwa, , teorią kosztów produkcji i problemami funkcjonowania rynku światowego.

Dla finansów praktyczne znaczenie ma tzw. teoremat Modiglianiego - Millera, dotyczący wyceny przedsiębiorstwa rynkowego. Według obu panów (Miller także jest noblistą!) o wartości przedsiębiorstwa decydują jego przyszłe dochody.
1984 - Richard Stone (1913 - 1991)

Brytyjski ekonomista, który został doceniony za prace i rozwój systemu rachunku dochodu narodowego oraz rachunkowości społecznej wykorzystując do tego, po raz pierwszy dane statystyczne. Zagadnienie dochodu narodowego oraz jego pomiar jest jednym z ważniejszych problemów w ekonomii - obok kłopotów technicznych np. z gromadzeniem danych statystycznych, przetwarzaniem informacji, chodzi także o to, by odpowiednio sklasyfikować wydatki i przychody, co jest konsumpcją, oszczędnością, a co inwestycją. Ponadto istotne jest także to, by wynik był zunifikowany - tak by można było dokonać porównania jednego kraju z innymi. Żmudne opracowania statystyk dały efekt - Stone stworzył tzw. System of National Account (SNA), w którym głównymi pozycjami są produkcja, konsumpcja, akumulacja i rozliczenia z zagranicą. To, jak i inne prace w dużej mierze przyczyniły się do ujednolicenia metod liczenia dochodów międzynarodowych w krajach OECD i powstania standardowego systemu rachunków, który obowiązuje także w Polsce.

1983 - Gerard Debreu (ur. 1921 r.)


Debreu otrzymał nagrodę za wkład w teorię równowagi ogólnej w ekonomii. Na podstawie modelu Walrasa i wspólnie z K. Arrowem, zbudował model ekonomiczny i przeprowadził jego wyrafinowany i precyzyjny dowód matematyczny. Zostało to uznane jako teoretyczne uzasadnienie polityki liberalnej.
1982 - George J. Stigler (1911 - 1991)

Nobel za osiągnięcia w badaniach nad strukturą przemysłu, funkcjonowaniem rynku oraz przyczynami i skutkami regulacji rynku przez państwo. Stigler, który bardzo wnikliwie przemysł amerykański w latach 1938-55, zwracał uwagę na aspekty, na które mało kto do tej pory wskazywał, a których efektem były zróżnicowane stopy zysku pomiędzy branżami - koszty pozyskiwania informacji, inne poza pieniężne koszty uzupełniające zysk przedsiębiorstwa, a także koszty zdarzeń nieoczekiwanych. W ten sposób przyczynił się do "wpisania" w logikę teorii ogólnej równowagi ekonomii bardzo ważnego czynnika decyzyjnego. Ponadto, analizując prawa rynku, zwracał uwagę na rosnącą rolę sektora usług.

1978 - Herbert A. Simon (ur. 1916 r.)

Nagroda dla Simona była pewnym zaskoczeniem dla środowiska ekonomistów - otrzymał ją nie ekonomista, w dosłownym tego słowa znaczeniu. Simon był profesorem nauk politycznych, a nagrodę otrzymał za rozwój teorii zarządzania i organizacji. Jedną z bardziej interesujących uwag, którą Simon podnosił w swoich pracach, było to, że niedoskonałości systemu informacji, niepewność i naturalna ludzka skłonność do zawężania obszaru poszukiwań - prowadzą jedynie do decyzji satysfakcjonujących, a nie optymalnych.

1977 - Bertil Ohlin (1899-1979) i James E. Meade (1907 - 1995)


Podstawowa praca Ohlina dotyczyła modelu handlu międzyregionalnego i międzynarodowego. Jego dorobek dotyczył także, m.in. teorii kapitału, stopy procentowej i innych problemów, ale to właśnie za pogłębienie tematów związanych z teorią handlu i przepływami między regionami i krajami szwedzki ekonomista został wyróżniony. Brytyjczyk James Meade otrzymał nagrodę za zbadanie wpływu polityki gospodarczej na handel zagraniczny w modelu otwartym gospodarki. Meade stwierdził w swoich pracach, co pokazało także w ówczesnym czasie i życie, że cykl w jednym kraju, np. depresja, wpływa na sytuację w innych krajach.
1976 - Milton Friedman (ur. 1912 r.)

Jeden z najbardziej znanych i popularnych amerykańskich ekonomistów został uhonorowany za jego wkład w rozwój teorii pieniądza, badania nad inflacją oraz instrumentami polityki monetarnej. Milton w jednej ze swoich prac udowodnił, że jedynym czynnikiem, który określa poziom dochodów i wahania cykliczne aktywności gospodarki jest zmiana ilości pieniędzy w obiegu. Dziś o tej regule mówi się, jako o ilościowej teorii inflacji - zmiana ilości pieniędzy w obiegi musi być związana ze zmianą przyrostu globalnego. Tym samym Milton zarzucił teorię Keynesa o tym, że manipulując podażą pieniądza, pobudzana jest koniunktura. Taki mechanizm działa tylko w krótkim okresie czasu, a dłuższym doprowadzi do inflacji.

1975 - Leonid W. Kantorowicz (1912 - 1986) i Tjalling Ch. Koopmans (1910 - 1985)


Nagrodą podzielili się - Amerykanin i Rosjanin, którzy zostali nagrodzeni za zastosowania metod matematycznych w ekonomii. Kantorowicz, który jest uważany za prekursora programowania liniowego, otrzymał nagrodę właśnie za te zasługi - programowanie liniowe jest sposobem rozwiązywania problemów za pomocą układu wielu równań różniczkowych i nierówności, polega ma maksymalizacji lub minimalizacji funkcji z wieloma zmiennymi. Koopmans wprowadził do ekonomii matematyczne procedury programowania liniowego oraz rozwijał teorię ekonometrii. W uzasadnieniu Akademii Szwedzkiej podkreślone są jednak jego zasługi i wkład w rozwinięcie tzw. teorii optymalnej alokacji zasobów w czasie. To jedna z fundamentalnych zasad w ekonomii - jej przedmiotem są zagadnienia związane z produkcją i rozmieszczeniem źródeł zasobów w czasie, w ten sposób by wydajność była możliwie największa.
1974 - Gunnar Myrdal (1898 - 1987) i Friedrich von Hayek (1899 - 1992)


Naukowcy zostali nagrodzeni za "ich pionierski wkład w teorię pieniądza wahań cyklicznych oraz głębokie analizy współzależności zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych". Zgłębiając teorie cyklów koniunkturalnych Hayek przyczynił się w istotny sposób do pogłębienia wiedzy o powstawaniu inflacji, struktury popytu oraz, będąc zdeklarowanym krytykiem gospodarki socjalistycznej i gospodarki planowej, zjawisk związanych ze zniekształcaniem roli państwa i interwencji rządu w gospodarce. Myrdal natomiast podważył dotychczasowe pojmowanie ekonomii i dążył do uwzględniania w analizie ekonomicznej czynników socjologicznych, społecznych i innych, po to by lepiej zrozumieć rozwój gospodarczy. Istotę wielu jego prac stanowił także problem krajów słabo rozwiniętych gospodarczych oraz próby ich rozwiązania.
1973 - Wassily Leontief (1906 - 1999)

Amerykański ekonomista, pochodzenia rosyjskiego, który został nagrodzony za opracowanie tzw. analizy przepływów międzygałęziowych - bardzo skutecznej metody w planowania w gospodarce. Dzięki tej metodzie możliwe jest dokładne wyliczenie wielkości popytu na dane dobro, jak wpływa to na inne sektory i jaki ma to wpływ na cała gospodarkę. Analiza Leontiefa znalazła także swoje praktyczne zastosowanie - podczas II wojny światowej najpierw w Stanach Zjednoczonych, a potem w wielu innych krajach.

1972 - John R. Hicks (1904 - 1985) i Kenneth J. Arrow (ur. 1921)


"Za ich pionierski wkład za ogólną teorię równowagi oraz teorię dobrobytu" czytamy w oficjalnym uzasadnieniu kapituły nagrody. Hicks w jednej ze swoich prac zaprezentował kompletny model równowagi ekonomicznej. Uwzględniał on charakterystykę rynków, wskaźniki związane z produkcją, pieniędzmi. Model zawierał także elementy innowacyjne, jak np. rozwinięcie starszych zagadnień związanych z konsumpcją czy produkcją - pozwalało to na pełniejszą, niż dotychczasowe modele, analizę konsekwencji zmian w gospodarce. Równie ważnym wkładem Hicks'a jest rozwiniecie przez niego teorii kapitału, pieniądza i cyklu koniunkturalnego.

Arrow został nagrodzony za przedstawienie matematycznego dowodu istnienia równowagi ogólnej. Jest jednak bardzo wszechstronnym ekonomistą - jego prace dotyczą teorii równowagi ogólnej, teorii decyzji, ekonomii dobrobytu, teorii informacji, ryzyka i niepewności, teorii organizacji, a także wzrostu gospodarczego. Sławę przyniosła mu także praca doktorska, w której przedstawił paradoks głosowania - udowodnił w nim, że głosowanie większością głosów może prowadzić do sprzecznych decyzji lub też wynik głosowania jest przypadkowy, a samo głosowanie zależy od kolejności głosowania i różnych wariantów.

1971 - Simon Kuznets (1901 - 1985)


Urodzonego w Rosji, na stałe zamieszkałego w USA naukowca nagrodzono za badania nad długimi cyklami koniunkturalnymi. Opierając się na bardzo wielu danych statystycznych i historycznych, od początku XIX w. i pochodzących z kilku krajów, Kuzets dowiódł, że obok krótszych, kilkuletnich cyklów koniunkturalnych, istnieją okresy długie - fale rozwoju. Trwają one zwykle 18-25 lat, a ich charakterystyki zależą w największym stopniu od wahań tempa przyrostu ludności i migracji - wzrost liczby ludności i rozmieszczenia ma wpływ na wielkość inwestycji i ich ulokowanie. Dziś w nauce nazywane one są cyklami Kuzetsa.
1970 - Paul A. Samuelson (ur. 1915)


Kapituła przyznała Samuelsonowi nagrodę za jego prace, które pozwoliły "rozwinąć i zintegrować statyczne i dynamiczne teorie ekonomiczne oraz za aktywny wkład w rozwój teorii wzrostu gospodarczego." Profesor Assar Lindbeck, wręczając laureatowi nagrodę powiedział: "Wkład Samuelsona w rozwój teorii wzrostu gospodarczego jest większy, niż któregokolwiek ze współczesnych naukowców. W rzeczywistości na nowo niejako 'przerobił' znakomicie niektóre z teorii ekonomii". Samuelson zajmował się teorią konsumpcji, drążył metody i sposoby pomiaru popytu i podaży, jednak do jego największych należą prace porównujące różne dziedziny: makro- i mikroekonomię oraz politykę gospodarczą. Uznanie, już wi wieku 23 lat, przyniosła mu jedna z prac, w której wykazał, że tzw. krzywa popytu nie musi być tylko teoretycznym wykresem, ale może pokazywać realny stan gospodarki. Rok później przedstawił model obrazujący zmianę cykli koniunkturalnych.
1969 r. - Jan Tinbergen (1903 - 1994) i Ragnar Frisch (1895 - 1973)


Obaj otrzymali nagrodę za opracowanie i zastosowanie modeli dynamicznych do analizy gospodarczej. Dorobek Tinbergena, holenderskiego ekonomisty, obejmuje prace z zakresu ekonometrii, polityki gospodarczej, teorii planowania gospodarczego. Obok planowania rozwoju krajów słabo rozwiniętych, Timbergen wiele miejsca w swoich pracach poświęcił teoriom działania rynków rolnych. Frisch, ceniony norweski matematyk i ekonomista, prowadził prace z zakresu statystyki i ekonometrii, jako pierwszy też użył terminu "ekonometria". Frisch wprowadził do nauki tzw. analizę modelową - jeden z modeli opisujący gospodarkę, przedstawia 40 zmiennych powiązanych ze sobą układami równań, rozwinął także zagadnienia związane z rachunkowością.
1981 - James Tobin (ur. 1918)


Ta nagroda, jak i w przypadku Simona, była pewnym przełomem - zapoczątkowuje ona cykl nagród dla ekonomistów, którzy odnosili w pracach badawczych nad finansami. Tobin otrzymał Nobla za analizę rynków finansowych oraz ich związków z zatrudnieniem, produkcją, cenami i wydatkami. Tobin, któremu bliskie były poglądy Keynesa, mówiąc o inwestycjach, zwracał m.in. uwagę na ścisły związek pomiędzy przyszłym zyskiem, a akceptowanym ryzykiem. Im wyższy możliwy zysk, tym większe musi być akceptowane ryzyko. Ponadto istotne jest prawdopodobieństwo i kalkulacja osiągnięcia średniego zysku - i to wszystko ma istotny wpływ na strukturę portfela aktywów.
1980 - Lawrence R. Klein (ur. 1920)

Jeden z uczniów nagrodzonego wcześniej Samuelsona, został uhonorowany za doniosły wkład w budowanie modeli ekonometrycznych. Podstawowym dziełem, które przyniosło mu sławę i uznanie, było skonstruowanie modelu ekonometrycznego, czyli mówiąc najprościej szkieletu i zasad funkcjonowania gospodarki Stanów Zjednoczonych w 1955 r. Model ten służył do prognozowania cyklu koniunkturalnego oraz rozwiązywania problemów polityki gospodarczej. Klein brał także udział w pracach nad skonstruowaniem podobnego modelu dla Wielkiej Brytanii.

1979  - Theodore W. Schultz (1902 - 1998) i Arthur W. Lewis (1915 - 1991)

Obaj naukowcy otrzymali nagrodę za wybitne i pionierskie badania nad gospodarkami słabo rozwiniętymi, rozwojem społeczno-gospodarczym. Schultz bardzo silnie interesował się zagadnieniami związanymi z rolnictwem. Stwierdził m.in., że w tradycyjnym rolnictwie nie ma możliwości rozwoju, ponieważ swój pewien stan równowagi osiąga ono na dość niskim poziomie. Farmerzy, stosując tradycyjne, dobre, ale czasami przestarzałe metody uprawy, nie poprawią swoich wyników, nawet za cenę wyższych nakładów finansowych. Mogą je natomiast poprawić: postęp naukowo-techniczny i jakość siły roboczej, pod warunkiem, że oba czynniki idą razem w parze. Do podobnych wniosków doszedł Lewis, który zbudował model dualny - w słabo rozwiniętych gospodarkach wyróżnił sektor tradycyjny (rolniczy) i nowoczesny (przemysłowy). Brak powiązania obu tych sektorów, to, jak wskazywał Lewis, istotny problem właśnie gospodarek krajów słabo rozwiniętych.

Autor artykułu Wojciech Majerkiewicz Wyślij e-mail