Historia Nobla z ekonomii

Historia Nobla z ekonomii



Medal nagrody z wizerunkiem fundatora
Nagrody Nobla z ekonomii w rzeczywistości nie są wcale prawdziwymi Noblami, ponieważ w spisanym w 1857 r. testamencie Alfreda Nobla nie ma o nich ani słowa.

Nobla z ekonomii stworzył w 1968 r. Bank Szwecji (Sveriges Riksbank) z okazji 300 lat swojego istnienia. To tłumaczy, dlaczego Nobla z ekonomii nie otrzymał np. John M. Keyens - po prostu go nie doczekał

O tym, kto zostanie uhonorowany nagrodą w dziedzinie ekonomii, decyduje 260 członków Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, wybierając z listy stworzonej przez czołowe uniwersytety i znanych ekonomistów na świecie.

Wysokość nagrody - tak jak pozostałych noblowskich wyróżnień - wynosi 9 mln koron szwedzkich. Pieniądze daje Bank Szwecji.

nik (10-10-01 22:46)
Kim był Alfred Nobel

nik (10-10-01 22:47)

Urodzony 21 października 1833 r. w Sztokholmie Alfred Nobel był skazany na to, by stać się przedsiębiorcą. Jego ojciec, Immanuel, prowadził wiele interesów. Raz nawet - gdy biznes splajtował - musiał uciekać przed wierzycielami do Rosji, zostawiając żonę, małego Alfreda i jego braci w Szwecji. Pani Andrietta Nobel musiała utrzymywać rodzinę, prowadząc sklepik warzywny.

Potem ojciec Alfreda dorobił się fortuny na produkcji broni w Rosji i mógł wrócić do Szwecji. Alfred u najlepszych nauczycieli uczył się chemii oraz języków - francuskiego, rosyjskiego, angielskiego i niemieckiego. W 1850 r. wyruszył w trzyletnią podróż do Niemiec, Francji, Włoch i USA, a następnie zaczął pracować jako chemik w firmie ojca.

Zabrał się za udoskonalenie nitrogliceryny. Początkowo, z tragicznym skutkiem. Jeden z eksperymentów zakończył się eksplozją laboratorium - zginęło pięć osób, w tym młodszy brat Alfreda, Emil.

Nobel nie załamał się jednak i wreszcie uzyskał (częściowo przypadkiem) dynamit: mieszankę nitrogliceryny i ziemi okrzemkowej. Ten łatwy w obsłudze materiał wybuchowy zrewolucjonizował kopalnictwo, budowę dróg i tuneli. Popyt był ogromny i Nobel wykorzystał go, prowadząc interesy z ogromnym rozmachem. Zbudował 90 fabryk w 20 krajach na pięciu kontynentach. Nie ustawał też w badaniach nad innymi substancjami - łącznie zdobył aż 355 najrozmaitszych patentów.

Szczęście w interesach nie przełożyło się jednak na powodzenie osobiste. Nobel nie założył rodziny, nie zbudował domu, w którym osiadłby na stałe. "Jestem najzamożniejszym włóczęgą w Europie - mawiał. - Mój dom jest tam, gdzie pracuję, a pracuję wszędzie".

Zmarł w 1896 r. w San Remo, tak samo jak żył - samotnie.

Sławomir Zagórski, Małgorzata T. Załoga; konsultacja Małgorzata Sobieszczak-Marciniak * 11-12-2000, ostatnia aktualizacja

14-09-2000. Historia życia Alfreda Nobla oraz nagrody, którą ufundował pod wpływem uczucia do kobiety.

Fundator najsłynniejszych nagród świata urodził się 21 października 1833 roku w Sztokholmie. Ojciec - Immanuel - był zdolnym inżynierem i wynalazcą. Prowadził na szeroką skalę interesy, choć czynił to ze zmiennym szczęściem. Po jednej z plajt w roku 1837 musiał się salwować ucieczką do Rosji. Pozostawił w Szwecji żonę Andriettę z dziesięcioletnim Ludvigiem, sześcioletnim Robertem i czteroletnim Alfredem. Andrietta zamieszkała z synami w ciasnym mieszkaniu w centrum Sztokholmu i przez kilka lat utrzymywała się z warzywnego sklepiku. W roku 1842 Immanuel Nobel sprowadził rodzinę do Petersburga. Interesy znów szły świetnie. Odlewnia luf karabinów, której był właścicielem, zatrudniała ponad tysiąc osób. W domu pojawili się najlepsi guwernerzy. Alfred uczył się chemii oraz języków - francuskiego, rosyjskiego, angielskiego i niemieckiego. W roku 1850 wyjechał w trzyletnią podróż do Niemiec, Francji, Włoch i USA, a następnie zaczął pracować jako chemik w firmie ojca.

Wybuchowe wynalazki

W 1853 r. rodzina Noblów wróciła do Szwecji, a Alfred zabrał się za badania nad nitrogliceryną. Ta wynaleziona w 1846 r. przez Włocha Ascanio Sobrero oleista ciecz wybuchała przy najmniejszym wstrząsie. Nobel postanowił ją poskromić i uzyskać w ten sposób idealny materiał wybuchowy. Pierwsze eksperymenty doprowadziły do tragedii. 3 września 1864 r. w wyniku silnej eksplozji w przyfabrycznym laboratorium zginęło pięć osób, w tym młodszy brat Alfreda - Emil. Nobel nie przerwał jednak prac i dwa lata później uzyskał, całkiem zresztą przypadkowo, dynamit - mieszankę nitrogliceryny i ziemi okrzemkowej (ziemia okrzemkowa służyła do uszczelniania metalowych naczyń, w których przechowywano alkoholowy roztwór nitrogliceryny). Odkrycie dynamitu oznaczało prawdziwą rewolucję w kopalnictwie, budowie dróg i tuneli. Popyt na dynamit był na tyle duży, że Nobel rozkręcił jego produkcję w kilku krajach. W 1875 r. Nobel uzyskał tzw. żelatynę wybuchową, a 13 lat później proch bezdymny. Zajmował się też syntetykami, telekomunikacją i systemami alarmowymi. Łącznie zdobył aż 355 najrozmaitszych patentów. Inwestował z rozmachem, jakiego wcześniej świat nie znał. Zbudował 90 fabryk w 20 krajach na pięciu kontynentach. A więc prawdziwe dziecko szczęścia? To tylko część prawdy. "Przedwcześnie dojrzały, nad wyraz inteligentny, jednocześnie introwertyczny, zamknięty w sobie i pogrążony w marzeniach nastolatek" - tak opisywał młodego Nobla jeden z jego biografów. Wielu z nich podkreśla melancholijną naturę wynalazcy dynamitu i to, że nigdy w życiu nie zaznał uczucia szczęścia. "Alfred Nobel - godne pożałowania połowiczne życie, powinien zostać uduszony przez litościwego lekarza, zaraz jak tylko wydał z siebie pierwszy krzyk po urodzeniu" - napisał o sobie samym. Nobel nie założył rodziny, nie zbudował domu, w którym osiadłby na stałe. "Jestem najzamożniejszym włóczęgą w Europie - mawiał. - Mój dom jest tam, gdzie pracuję, a pracuję wszędzie" - dodawał. Nobel miał rezydencje w sześciu krajach. Szczególnie lubił Paryż, w którym spędził blisko 20 lat, i Bofors w Szwecji, gdzie mieszkał na stare lata.

Nagroda z miłości

Podczas jednego z pobytów w Paryżu dał do francuskiej i austriackiej prasy ogłoszenie następującej treści: "Zamożny starszy pan poszukuje pani do korespondencji i prowadzenia gospodarstwa". Odpowiedziała na nie pewna młoda osoba o imieniu Bertha i wkrótce została jego osobistą sekretarką. Nobel najprawdopodobniej darzył ją uczuciem, jednak serce Berthy należało do austriackiego barona von Suttnera i jego też zdecydowała się poślubić. Po latach, już jako wdowa, odwiedzała Nobla w Paryżu. Baronowa von Suttner była gorącą orędowniczką budowania pokoju na świecie. Korzystając z finansowego wsparcia Nobla, zorganizowała dwa kongresy pokojowe - w Paryżu i w Bernie. To najprawdopodobniej pod jej wpływem Nobel postanowił, by po śmierci odsetki od jego fortuny wypłacano rokrocznie w formie nagród naukowcom, pisarzom i politykom. W 1895 r. sporządził stosowny zapis w testamencie. Rok później, 10 grudnia, umarł w San Remo we Włoszech. Ostatnie dni spędził równie samotnie, jak całe życie.

Sławomir Zagórski, Małgorzata T. Załoga; konsultacja Małgorzata Sobieszczak-Marciniak

* Małgorzata Sobieszczak-Marciniak jest dyrektorem Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Źródła

Nils Stahle "Alfred Nobel and the Nobel Prizes", the Nobel Foundation, Stockholm, 1993; Joanna Rose, Annika Nilsson "Nobel Foundation Seeks Looser Financial Reins", "Science", vol. 285, 16 lipca 1999 r.; "Czy Nagrody Nobla są potrzebne?" "Forum", 5 stycznia 1992 r., za "Europeo"; "Voyage a Nobel land", "l'Express",15 października 1992 r.; "Change at the Karolinska" "Nature", vol. 360, 10 grudnia 1992 r.; "Encyklopedia odkryć i wynalazków", Wiedza Powszechna, Warszawa, 1979 r.; Karin Blanc "Marie Curie et le Nobel" , Uppsala Studies in History of Science, 1999 r.; http://www.nobel.se

Testament fundatora

Sławomir Zagórski, Małgorzata T. Załoga; konsultacja Małgorzata Sobieszczak-Marciniak * 11-12-2000, ostatnia aktualizacja

Testament Alfreda Nobla to podstawa nagrody. Jego realizacja nie była łatwa, a sama nagroda początkowo miała niewielką wartość.

"Całość mojego pozostałego, nadającego się do spieniężenia majątku ma być rozdysponowana w sposób następujący: kapitał zainwestowany w bezpieczne papiery wartościowe przez wykonawców testamentu ma stanowić fundusz, od którego odsetki będą rozdzielane dorocznie w formie nagród między tych, którzy w poprzednim roku wyświadczyli ludzkości największe dobrodziejstwa. Wspomniane odsetki mają być podzielone na pięć równych części i przyznawane następująco: pierwsza część - osobie, która dokona najważniejszego odkrycia lub wynalazku w fizyce; druga - osobie, która dokona najważniejszego odkrycia lub ulepszenia w chemii; trzecia - osobie, która dokona najważniejszego odkrycia w dziedzinie fizjologii lub medycyny; czwarta - osobie, która w dziedzinie literatury napisze najwybitniejsze dzieło o tendencjach idealistycznych i piąta część osobie, która będzie działała najlepiej na rzecz braterstwa narodów, likwidacji lub ograniczenia stałych armii i zwoływania oraz popierania kongresów pokojowych. Nagrody w dziedzinie fizyki i chemii mają być przyznawane przez Szwedzką Akademię Nauk; w dziedzinie prac medycznych i fizjologicznych przez Instytut Karolinska w Sztokholmie; w dziedzinie literatury przez Akademię w Sztokholmie,zaś dla rzeczników pokoju przez komitet składający się z pięciu osób, wybierany przez norweski Storting (parlament). Jest moim wyraźnym życzeniem, by przy przyznawaniu nagród nie brano pod uwagę narodowości kandydatów, ale by nagroda trafiała do rąk ludzi najbardziej wartościowych, bez względu na to, czy są oni Skandynawami, czy nie."

Realizacja testamentu

Testament Nobla otwarto w styczniu 1897 roku. Musiały jednak upłynąć cztery okrągłe lata, by doszło do jego realizacji. Okazało się, że z punktu widzenia prawa testament miał istotne niedociągnięcia. Prawnicy mieli np. wątpliwości co do stałego miejsca zamieszkania Nobla, gdyż jego dobra były rozsiane po świecie. Nie było wcale jasne, czy cała fortuna powinna wrócić do Szwecji. Realizacja testamentu była przedmiotem ostrego sporu pomiędzy Szwecją i Norwegią, które pod koniec XIX wieku stanowiły jedno państwo. Życzenie Nobla nie podobało się także niektórym jego spadkobiercom. Ponadto instytucje wskazane przez Nobla, jako przyznające nagrodę, obawiały się odpowiedzialności. Członkowie Szwedzkiej Akademii Nauk uważali, że wyróżnienia powinny się dostawać wyłącznie w ręce Skandynawów. Król Oskar II twierdził, że fortuna powinna przypaść rodzinie Nobla, a jeśli już miałoby się przyznawać nagrody, to przynajmniej należałoby zrezygnować z podejrzanego "wyróżnienia pokojowego". Bez szemrania wolę wynalazcy dynamitu gotów był wypełniać wyłącznie norweski parlament - Storting. Ostatecznie jednak wszystko udało się załatwić po myśli Nobla, przede wszystkim dzięki staraniom jego 26-letniego asystenta - Ragnara Sohlmana. Sohlman bezzwłocznie i w największym sekrecie zaczął zbierać noblowskie pieniądze oraz kosztowności, by wywieźć je z Francji. W pewnym momencie był zmuszony przewieźć fortunę Nobla przez sam środek Paryża odkrytym konnym pojazdem. Przez całą trasę ściskał kurczowo w dłoniach dwa nabite pistolety. Na szczęście nie musiał ich użyć. Jedyną paryską instytucją zdolną zabezpieczyć tak wielki majątek był bank Rothschildów. Dobra przesłano tą drogą do Szkocji, by tam je spieniężyć. 29 czerwca 1900 roku na mocy specjalnego zarządzenia królewskiego powołano Fundację Noblowską. Zarządzała ona majątkiem 31,5 mln koron szwedzkich (3,7 mln dolarów amerykańskich). Pierwsze nagrody można było przyznać w roku 1901.

Biedna nagroda

Decyzja Nobla o inwestowaniu kapitału wyłącznie w bezpieczne papiery wartościowe okazała się niezbyt szczęśliwa. Wysokość nagrody w 1901 r. wyniosła 150 800 koron, co stanowiło równowartość pensji profesorskiej z 15-20 lat. Niestety, rządowe obligacje o stałym oprocentowaniu dawały stosunkowo niewielki dochód. Do tego doszła inflacja. W efekcie w 1920 r. wartość nagrody wyniosła zaledwie 28 proc. wartości wyjściowej. Ponadto fundacja przez lata zmuszona była płacić wysokie podatki. Z obowiązku tego szwedzki parlament zwolnił ją dopiero w 1946 r. Siedem lat później zapadła ważna decyzja o zmianie sposobu inwestowania pieniędzy. Uzyskano pozwolenie na inwestowanie w akcje i nieruchomości. Poluzowano też przepisy dotyczące miejsca inwestowania. I tak w 1999 r. tylko 13 proc. pieniędzy ulokowane było w Szwecji, 18 proc. w innych krajach europejskich, 22 proc. w USA, 3 proc. w Japonii, a 1 proc. na rynkach wschodzących. W 1998 r. kapitał fundacji wzrósł do 372 mln dolarów, z czego na nagrody, ceremonię ich wręczenia oraz na bieżącą działalność wydano niespełna 11,8 mln. To pozwoliło przyznać nagrody w wysokości 894 tys. dolarów amerykańskich każda. Nobel 2000 wyniósł równo 9 mln koron szwedzkich, co stanowi równowartość ok. 967 tys. dolarów amerykańskich.

* Małgorzata Sobieszczak-Marciniak jest dyrektorem Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Alfred Nobel o prawodawcach, prawnikach i dziennikarzach

PAP/jp / 2006-09-29

Podobnie jak dzisiejsi biznesmeni, także fundator najbardziej prestiżowej z nagród miał kłopoty z konkurencją, urzędami i prasą. Nic dziwnego, że jego opinie na temat prawodawców, prawników i dziennikarzy były bardzo nieprzychylne, a wręcz obraźliwe.

Alfred Nobel był utalentowanym wynalazcą, świetnym chemikiem i znakomitym biznesmenem. Nazwa "dynamit" (od greckiego "dynamis" - siła) może być wzorem dla dzisiejszych twórców reklamy - mało która nazwa produktu aż tak wrosła w codzienny język. Założył około 90 fabryk i laboratoriów w ponad 20 krajach. Prowadząc działalność na wielką skalę, często miał do czynienia z nieuczciwymi konkurentami. Jeden z nich zmienił nawet na "Nobel" nazwę miejscowości, gdzie produkował podrabiany dynamit - aby móc go nazywać "autentycznym materiałem wybuchowym Nobla".

Ówczesne prawo patentowe pozwalało na takie praktyki, nic więc dziwnego, że Alfred Nobel uznał je za bardzo niedoskonałe. "Robaczywe, nieślubne i poronione prawa prowadzą do opodatkowania wynalazców na korzyść pasożytów" - mawiał. O prawnikach wypowiadał się równie krytycznie: "Pijawki pożerające fortuny za wprowadzenie krótkowzrocznych interpretacji i pozbawionych sensu orzeczeń sądowych, których niejasność sama w sobie potrafi zaciemnić ciemność". Nie lepiej obchodził się z prasą: "Wszy to jeszcze błogosławieństwo w porównaniu z dziennikarzami, tymi dwunożnymi zarazkami dżumy".

Nie mając dzieci, Nobel postanowił założyć fundację swojego imienia, przyznającą nagrody w dziedzinie medycyny, fizyki, chemii, literatury oraz za zasługi dla pokoju. Jak nietrudno przewidzieć, testament Nobla wzbudził oburzenie krewnych, którzy próbowali go obalić. Także szwedzka opinia publiczna nie chciała nagradzać cudzoziemców. Proces sądowy po śmierci Nobla w roku 1996 trwał aż pięć lat, bo z powodu jego wędrownego trybu życia nie było wiadomo, gdzie miałby zostać przeprowadzony. Dlatego nagrodę przyznano po raz pierwszy dopiero w roku 1901.

Co kryje Muzeum Nobla?

PAP / 2006-09-29
Sylwetki ponad 700 laureatów oraz przedmioty związane z Alfredem Noblem można obejrzeć w Muzeum Nobla na sztokholmskiej starówce (Gamla Stan). W muzealnym sklepiku chętni mogą się zaopatrzyć w noblowski medal zrobiony z .... czekolady.

W głównym pasażu muzealnym na ciekłokrystalicznych ekranach (zainstalowanych również w podłodze) wyświetlane są filmy prezentujące historię Nagrody Nobla przez kolejne dziesięciolecia - od początku XIX wieku do czasów współczesnych.

Wielką replikę noblowskiego medalu otaczają wyświetlacze prezentujące laureatów Nobla z ostatniego roku. Pod sufitem jest obrotowa instalacja przypominająca urządzenia znane z pralni chemicznych. Dzięki niej ponad 700 plansz przedstawiających poszczególnych laureatów dostojnie sunie nad głowami zwiedzających.

Medal noblowski z czekolady Fot. Paweł Wernicki

W małej sali kinowej prezentowane są krótkie firmy, a w wielkiej szklanej gablocie obok przedmioty podarowane muzeum przez nagrodzonych - na przykład nożyczki poety Williama Butlera Yeatsa, buty pisarki Selmy Lagerloef, artystyczny beret chemika Linusa Paulinga, czy talerz z emblematem Cornell University, który zainspirował Richarda Feynmana w jego badaniach nad spinem elektronów. Osobne wystawy poświecono najsławniejszemu nobliście Albertowi Einsteinowi oraz samemu Noblowi - można zobaczyć między innymi jego testament.

Ciekawą częścią muzeum jest sklepik z książkami i gadżetami, gdzie zwiedzający kupują zdjęcia i karykatury sławnych laureatów Nobla (wśród nich Marii Curie-Skłodowskiej), granitowe przyciski do papieru z dwuznacznym napisem EIN STEIN (w j. niemieckim - kamień), magnesy na lodówkę z cytatami z noblistów i młodym Einsteinem, cukierki udające laski dynamitu i oczywiście noblowski medal z opakowanej w złocistą folię czekolady.

Cukierki "udające" laski dynamitu. Fot. Paweł Wernicki

Nietrafione Noble

PAP / 2006-09-29

Nagrody w dziedzinie medycyny i fizjologii miały gratyfikować istotne dla ludzkości badania. Z perspektywy lat widać jednak, że nie wszystkie odkrycia medyczne nagrodzone Noblem były tak ważne, jak wówczas sądzono.
W 1926 Nagrodę Nobla otrzymał duński patolog Johannes Fibiger (1867-1928). Jego zasługą było odkrycie przyczyn raka. Nazwał je on "krętkami nowotworowymi" - Spiroptera carcinoma. Późniejsze badania nie wykazały jednak, by coś takiego w ogóle istniało.

Kolejny (1927) laureat, Austriak Julius Wagner von Jauregg (1857- 1940) wymyślił sposób na łagodzenie objawów późnej kiły. Ta trudno wówczas uleczalna choroba weneryczna w zaawansowanych stadiach atakuje narządy, w tym mózg, prowadząc do zmian w psychice, paraliżu postępowego i wiądu rdzenia. Okazało się, że podwyższona temperatura ciała hamuje postęp choroby. Wagner von Jauregg zakażał więc pacjentów malarią, w której gorączka powtarza się co trzy dni. Na szczęście penicylina, odkrycie innego laureata ( Nobel 1945), sir Alexandra Fleminga, wyeliminowała takie metody walki z kiłą.

W 1948 uhonorowano odkrywcę owadobójczych właściwości DDT, Szwajcara Paula Hermanna Mullera (1899-1965). Wtedy pestycydy wydawały się kluczem do rozwiązania problemu głodu i chorób zakaźnych przenoszonych przez owady. Jednak wkrótce owady uodporniły się na działanie DDT, natomiast DDT, bardzo trwała substancja, choć od dawna wycofana z użycia, do dziś krąży w przyrodzie i wywiera szkodliwy wpływ na zwierzęta i ludzi.
Rok 1949 przyniósł Nagrodę Nobla Antonio Egasowi Monizowi (1874- 1955), portugalskiemu neurologowi, twórcy "psychochirurgii". W 1936 jako pierwszy wykonał on leukotomię - przeciął pacjentce włókna nerwowe przewodzące impulsy z płatów czołowych mózgu, by usunąć objawy pobudzenia, depresji i stany lękowe. Watts i Freeman w USA zmodyfikowali metodę, niszcząc tkankę mózgową narzędziem wprowadzonym przez otwór w czaszce i wprowadzili termin "lobotomia".

Ponieważ zabieg ten był wielokrotnie tańszy niż utrzymanie chorego w szpitalu psychiatrycznym, zrobił karierę na całym świecie. Operowano dziesiątki tysięcy chorych, niekiedy wykorzystując tę metodę do "unieszkodliwienia" osób kłopotliwych dla otoczenia lub niewygodnych politycznie.

W Japonii poddawano lobotomii nawet dzieci słabo radzące sobie w szkole. Operacja, jak określił to pewien dziennikarz, zamieniała ludzi w "pogodne automaty". Metodę zarzucono, gdy w latach 50. pojawiły się silnie działające leki przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne. Okazało się też, że lobotomia nie była skuteczniejsza w terapii rzeczywiście chorych psychicznie osób niż pozostawienie pacjenta w spokoju (część chorych zdrowieje sama).
Noblowskie ciekawostki

PAP/jp / 2006-09-29

Zgodnie z testamentem Alfreda Nobla, każdą nagrodą jego imienia mogą się podzielić najwyżej trzy osoby. W sumie laureatami Nobla było dotąd 758 osób i 18 organizacji. Wśród laureatów jest 725 mężczyzn i tylko 33 kobiety.
Rekordową liczbę Nobli zdobyła instytucja - Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Wyróżniono go pokojową nagroda Nobla w roku 1917, 1944 i 1963. W dodatku założyciel Czerwonego Krzyża Henry Dunant, był pierwszym laureatem nagrody ( 1901) - wspólnie z Fredericem Passy, znanym pacyfistą. Dwukrotnie (1954 i 1981) pokojowego Nobla przyznano Urzędowi Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR).
Wielokrotne przyznanie tej nagrody zdarza się rzadko. Tak było jednak w przypadku Marii Curie-Skłodowskiej, która została wspólnie z mężem laureatką w dziedzinie fizyki (1903), a samodzielnie - w dziedzinie chemii (1911). Była pierwszą nagrodzoną Noblem kobietą.
John Bardeen to dwukrotny laureat w dziedzinie fizyki (1956 i 1972), a Frederick Sanger - chemii (1958 i 1980).

Tylko jeden laureat dostał dwukrotnie niepodzieloną nagrodę - Linus Pauling - w 1954 w dziedzinie chemii, oraz pokojową w 1962.

Najstarszym noblistą był, jak dotąd, Raymond Davis Jr, który nagrodę w dziedzinie fizyki (2002) otrzymał w wieku 88. lat

Najmłodszy laureat to 25-letni Lawrence Bragg, nagrodzony wspólnie z ojcem w roku 1915.

Jeśli chodzi o rodzinne Noble, bezkonkurencyjna była rodzina Curie. Przyznano Nobla Marii i Piotrowi Curie jako małżeństwu, otrzymali tę nagrodę także ich córka, Irene Joliot-Curie i jej mąż, Frederic Joliot.

Wspólnego Nobla z medycyny (1947) otrzymało również małżeństwo biochemików - Carl i Gerty Cori. Natomiast Alva i Gunnar Myrdalowie dostali nagrody w różnych dziedzinach - on z ekonomii(1974), ona - pokojową (1982). Jak dotąd, Nobla nie dostali bliźniacy, ale udało się to braciom Janowi Tinbergenowi (Nobel z ekonomii, 1969) i Nikolaasowi Tinbergenowi (Nobel z fizjologii i medycyny, 1973).

Niels Bohr i Aage N. Bohr, Hans von Euler i Chelpin Ulf von Euler, Menne Siegbahn i Kai M. Siegbahn oraz J.J. Thomson i George Paget Thomson mogą być przykładami ojca i syna - noblistów.

Za najsławniejszego z laureatów Nobla można uznać Alberta Einsteina, który stał się dla miliardów ludzi wręcz symbolem wielkiego uczonego (nawiasem mówiąc nagrodzono go nie za teorię względności lecz za wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego; w uzasadnieniu wręcz podkreślono, że nagroda tej teorii nie dotyczy).

Dwie osoby odmówiły przyjęcia nagrody Nobla. W roku 1964 zrobił to Jean-Paul Sartre (nagroda w dziedzinie literatury), ponieważ z zasady odrzucał wszelkie oficjalne wyróżnienia.

W roku 1973 wyróżniony wspólnie z Henrym Kissingerem za wietnamskie negocjacje pokojowe Le Duc Tho odmówił przyjęcia nagrody, ponieważ mimo negocjacji wojna trwała nadal.

Czterech dalszych laureatów zostało zmuszonych do odrzucenia Nobla przez władze. Adolf Hitler zabronił odebrania nagrody Richardowi Kuhnowi, Adolfowi Butenandtowi i Gerhardowi Domagkowi. Wszyscy trzej mogli później odebrać dyplom i medal, ale pieniądze przepadły.
Borys Pasternak (literatura, 1958) początkowo przyjął nagrodę, jednak władze radzieckie zmusiły go do zmiany zdania.
Kobiety, które otrzymały Nagrodę Nobla
W dziedzinie fizyki:

1903 - Maria Skłodowska-Curie

1963 - Maria Goeppert-Mayer


W dziedzinie chemii:

1911 - Maria Skłodowska-Curie

1935 - Irene Joliot-Curie

1964 - Dorothy Crowfoot Hodgkin

W dziedzinie medycyny i fizjologii:

1947 - Gerty Cori

1977 - Rosalyn Yalow

1983 - Barbara McClintock

1986 - Rita Levi-Montalcini

1988 - Gertrude B. Elion

1995 - Christiane Nüsslein-Volhard

2004 - Linda B. Buck

W dziedzinie literatury

1909 - Selma Lagerlöf

1926 - Grazia Deledda

1928 - Sigrid Undset

1938 - Pearl Buck

1945 - Gabriela Mistral

1966 - Nelly Sachs

1991 - Nadine Gordimer

1993 - Toni Morrison

1996 - Wislawa Szymborska

2004 - Elfriede Jelinek

Pokojowa Nagroda Nobla

1905 - Bertha von Suttner

1931 - Jane Addams

1946 - Emily Greene Balch

1976 - Betty Williams

1976 - Mairead Corrigan

1979 - Mother Teresa

1982 - Alva Myrdal

1991 - Aung San Suu Kyi

1992 - Rigoberta Menchú Tum

1997 - Jody Williams

2003 - Shirin Ebadi

2004 - Wangari Maathai

Nobel za osiągnięcia w dziedzinie nauk ekonomicznych jest jedyną nagrodą, której nie przewidywał testament Alfreda Nobla. Pierwszy raz przyznano ją dopiero w roku 1969 - ufundował ją szwedzki bank centralny (Sveriges Riksbank), gdy obchodził trzechsetlecie swego istnienia. Od tego czasu nobel w dziedzinie ekonomii przyznawany jest co roku.
Główne kierunki myśli ekonomicznej uhonorowane nagrodami Nobla
Nagrody im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, czyli nauki zajmującej się sposobami organizowania się ludzkości w celu rozwiązywania problemu niedoborów, przyznawane są przez Szwedzką Królewską Akademię Nauk dopiero od 1969 roku. Wtedy też została ona ufundowana przez Bank Szwecji. Na przestrzeni minionych 32 lat tę prestiżową nagrodę otrzymało wielu wybitnych ekonomistów. Pośród poglądów przez nich reprezentowanych na pierwszy plan wysuwają się cztery główne nurty. To właśnie przedstawiciele tych nurtów otrzymali najwięcej nagród Nobla. Pomiędzy każdą z teorii występują mniejsze lub większe różnice. Czasem są to duże rozbieżności czasami zaś szkoły te różnią się tylko detalami. Każda z nich ma swoich liderów i głównych przedstawicieli. Wszystkie są ważne, bowiem często mają wpływ na losy gospodarek wielu krajów świata.

Nagroda Nobla za osiągnięcia w dziedzinie nauk ekonomicznych jest jedyną nagrodą, której nie przewidywał testament Alfreda Nobla. W odróżnieniu od innych nagród noblowskich, wręczanych od roku 1901, pierwszego Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano dopiero w roku 1969. Nagrodę ufundował rok wcześniej Bank Centralny Szwecji (Sveriges Riksbank), gdy obchodził trzechsetlecie swego istnienia. Komitet Noblowski wyraził zgodę na tę inicjatywę. Pewną odrębność Nobla za osiągnięcia w zakresie ekonomii zaznaczono w jego oficjalnej nazwie, która brzmi: „Nagroda Banku Szwecji w Naukach Ekonomicznych Pamięci Alfreda Nobla”. Pozostałe, ustanowione testamentem tego szwedzkiego chemika i przemysłowca, wynalazcy dynamitu, nazywają się po prostu Nagrodami Nobla, a są przyznawane w dziedzinie chemii, fizyki, medycyny lub fizjologii, literatury oraz za działalność na rzecz zbliżenia między narodami (nagroda pokojowa). Laureaci nagrody za ekonomię otrzymują ją jednak, tak jak laureaci z innych dziedzin, z rąk króla Szwecji na wspólnej uroczystości, która odbywa się zawsze 10 grudnia, w rocznicę śmierci Nobla (który zmarł na atak serca w roku 1896). Nagrodzeni ekonomiści są też, tak jak pozostali laureaci, nazywani noblistami. Również wysokość nagrody za ekonomię jest taka sama, jak w pozostałych dziedzinach. Pieniądze na pięć nagród ustanowionych testamentem szwedzkiego wynalazcy pochodzą z konta Fundacji Nobla i dlatego ich wysokość waha się z roku na rok, zależnie od jej dochodów.

Nagrodę za ekonomię funduje Centralny Bank Szwecji, który co roku wpłaca na konto Fundacji Nobla sumę równą wysokości nagród w innych dziedzinach.