Warszawa 2014 Redakcja merytoryczna Alicja Twardowska Aleksandra Kowalik-Burdzy

Aleksandra Kowalik-Burdzy, Krzysztof Rynkiewicz

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU

Fortepian główny

Szkoła muzyczna II stopnia,

Ogólnokształcąca szkoła muzyczna II stopnia



Warszawa 2014

Redakcja merytoryczna Alicja Twardowska

Aleksandra Kowalik-Burdzy – pianistka, pedagog, ekspert MEN, juror konkursów pianistycznych i przesłuchań CEA, wykładowca seminariów, kursów i lekcji otwartych dla nauczycieli, wychowawca wielu laureatów nagród międzynarodowych i zagranicznych konkursów pianistycznych, starszy wykładowca UMFC w Warszawie (przedmioty: fortepian, gra a vista, metodyka gry na fortepianie, metodyka gry zespołowej, opiekun praktyk pedagogicznych), nauczyciel dyplomowany ZPSM nr 4 w Warszawie, współorganizatorka Ogólnopolskiego Punktu Konsultacyjnego dla nauczycieli fortepianu, członek Zarządu EPTA – Poland oraz Towarzystwa Muzycznego im. E. Kowalika.

Krzysztof Rynkiewicz - pianista, pedagog, absolwent Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie fortepianu prof. Reginy Smendzianki i prof. Andrzeja Dutkiewicza. Laureat konkursów pianistycznych, m.in. I Nagrody na Ogólnopolskim Konkursie Wykonawczym im. K. Szymanowskiego w Krakowie, Ogólnopolskich Przesłuchaniach Pianistycznych w Białymstoku. Występował jako solista i kameralista na koncertach w kraju i za granicą. Od 1989 r. dużo uwagi poświęca działalności pedagogicznej, prowadząc klasy fortepianu: w Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia im. Fryderyka Chopina w Warszawie (1989-2003), od 1992 r. w Zespole Szkół Muzycznych w Siedlcach, od 2002 r. w Zespole Państwowych Ogólnokształcących Szkół Muzycznych im. Grażyny Bacewicz w Warszawie. Wielu jego uczniów zdobywa nagrody na konkursach pianistycznych. Wspólnie z żoną – Grażyną Rynkiewicz – jest współautorem książki pod tytułem „Opieka nad uczniami szczególnie uzdolnionymi” wydanej w 2001 r. W 2013 r. uczestniczył w pracach zespołu ekspertów opracowujących nową podstawę programową dla szkół muzycznych I i II stopnia.

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 lipca 2014r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U. z 2014r. poz. 1039).



Warszawa 2014

1. Spis treści

I. Wstęp • 5

II. Cele kształcenia • 6

III. Materiał nauczania • 6

1. Kształcenie i doskonalenie elementów techniki gry i interpretacji

muzycznej • 6

2. Kształcenie i doskonalenie gry a vista • 9

IV. Uwagi do realizacji materiału nauczania • 10

1. Kształcenie i doskonalenie elementów techniki gry i interpretacji muzycznej • 10

2. Kształcenie i doskonalenie gry a vista • 11

V. Repertuar fortepianowy według wzrastającego stopnia trudności • 11

1. Gamy, pasaże i kadencje • 11

2. Etiudy • 12

3. Utwory polifoniczne • 16

4. Sonaty klasyczne • 16

5. Wariacje i inne formy klasyczne • 17

6. Sonaty I inne formy romantyczne • 17

7. Utwory różne • 18

8. Muzyka XX i XXI wieku • 19

VI. Repertuar fortepianowy – wydania zbiorowe • 23

1. 1. Ćwiczenia • 23

2. Etiudy • 23

3. Utwory polifoniczne • 25

4. Utwory na klawesyn • 25

5. Formy klasyczne • 26

6. Literatura okresu romantyzmu i neoromantyzmu • 27

7. Muzyka impresjonizmu • 27

8. Muzyka polska • 27

9. Muzyka XX i XXI wieku • 28

10. Gra a vista • 29

VII. Komentarz do zawartego w programie repertuaru • 30

1. 1. Gamy, pasaże, kadencje • 30

2. 2. Ćwiczenia •30

3. 3. Etiudy • 31

4. 4. Utwory polifoniczne • 31

1. 
   5. Formy klasyczne • 32
   

   1. 6. Utwory różne • 33

   2. 7. Muzyka XX i XXI wieku • 34

VIII. Sylwetka absolwenta • 35

IX. Ocenianie • 36

X. Dobór repertuaru • 37

XI. Praca na lekcji i w domu • 38

XII. Nauczyciel • 40

XIII. Warunki organizacyjne • 41

XIV. Lektury – wybrane publikacje • 41

1. I. WSTĘP

Program nauczania gry na fortepianie przeznaczony dla szkoły II stopnia stanowi kontynuację programu szkoły muzycznej I stopnia, zakłada więc powtórzenie treści nauczania z równoczesnym ich poszerzeniem, pogłębieniem i doskonaleniem. Kształcenie muzyczne i pianistyczne jest nierozerwalnie związane z praktyką wykonawczą w oparciu o pozycje repertuarowe z literatury fortepianowej. Materiał nauczania, odpowiednio rozłożony w ciągu sześciu lat nauki, pozwala uczniowi osiągnąć poziom umożliwiający przygotowanie recitalu dyplomowego w klasie VI oraz podjęcie studiów w klasach fortepianu lub na innych kierunkach: teoria muzyki, kompozycja, dyrygentura, reżyseria dźwięku lub edukacja muzyczna.

Program określa podstawowy poziom, minimum osiągnięć absolwenta. Istotą kształcenia instrumentalnego jest indywidualizacja procesu nauczania. Sukces absolwenta zależy od jego potencjału, tempa osiągania umiejętności, twórczej postawy w samodzielnej pracy oraz rozwoju zamiłowania do muzyki i pasji do gry na instrumencie.

Program składa się z materiału nauczania zawierającego zadania związane z kształceniem i doskonaleniem elementów techniki gry na fortepianie i interpretacji muzycznej, rozwijaniem umiejętności gry a vista oraz wykazów repertuaru z literatury fortepianowej od okresu baroku do współczesności.

Treści materiału nauczania ujęte są problemowo i obejmują zagadnienia związane z elementami techniki gry, interpretacją, pracą nad utworem i wykonaniem publicznym oraz grą a vista. Poszczególne działy materiału nauczania uszeregowane są metodycznie. Problemy do pokonania są wprowadzane sukcesywnie, bez podziału na kolejne lata nauki, co umożliwia nauczycielowi planowanie pracy i realizację kolejnych zadań dopasowanych indywidualnie do każdego ucznia.

W programie umieszczono dwa wykazy literatury przedmiotu. Pierwszy z nich zawiera gamy i pasaże oraz utwory w następujących działach: etiudy; utwory polifoniczne; sonaty i inne formy klasyczne; sonaty i inne formy romantyczne; utwory różne oraz muzyka XX i XXI wieku. Repertuar w poszczególnych działach ułożony jest według wzrastającego stopnia trudności, bez progów podziału na poszczególne klasy, co umożliwia nauczycielowi indywidualny dobór utworów w zależności od postępów danego ucznia w grze. W dziale etiud wyodrębniono podział na najważniejsze zagadnienia techniczne, w pozostałych działach stopień trudności uszeregowano według twórczości poszczególnych kompozytorów. Dział muzyka XX i XXI wieku zawiera podział na cztery progresywnie ułożone działy; zalecane jest poznanie reprezentacyjnych utworów z każdego z nich, z zachowaniem kolejności wprowadzania nowych technik kompozytorskich.

W drugim wykazie – wydania zbiorowe repertuaru - wyodrębniono twórczość kompozytorów polskich oraz umieszczono dodatkowo zbiory ćwiczeń, utwory klawesynistów, koncerty fortepianowe, a także listę publikacji z ćwiczeniami usprawniającymi grę a vista. Zbiory każdego kompozytora ułożone są według wzrastającego stopnia trudności. W przypadku sonat i koncertów próg trudności zależy od tego, czy planujemy opracowanie całego cyklu, czy tylko jednej lub kilku jego części.

Wykaz utworów stanowi pomoc w doborze repertuaru w celu optymalnej realizacji podstawy programowej w szkole muzycznej II stopnia. Może być wzbogacany o inne utwory, z zachowaniem staranności w zakresie wartości dydaktycznej i artystycznej.
Repertuar oparty jest głównie na wydawnictwach polskich, niemieckich, austriackich i rosyjskich, a także węgierskich, amerykańskich, francuskich i czeskich. Utwory z okresu baroku należy grać w oparciu o wydania urtextowe. Numeracja sonat J. Haydna

i M. Clementiego pochodzi z wydania C. F. Petersa.

2. II. CELE KSZTAŁCENIA

Głównym celem nauczania przedmiotu fortepian jest wykształcenie i wychowanie pianisty o wysokich kompetencjach osobowościowych, muzycznych i instrumentalnych:

• 
  Kształcenie i rozwijanie wyobraźni muzycznej, wrażliwości na jakość dźwięku i środki wyrazu;
  
• 
  Wyzwalanie aktywności, samodzielności, twórczej postawy w podejmowanych działaniach;
  
• 
  Kształcenie i doskonalenie środków wykonawczo-interpretacyjnych, technik zapamiętywania, sposobów przygotowywania się do występu;
  
• 
  Kształcenie umiejętności łączenia wiedzy teoretycznej z praktyką;
  
• 
  Kształcenie umiejętności świadomej i samodzielnej pracy w domu;
  
• 
  Kształcenie i doskonalenie umiejętności gry a vista;
  
• 
  Doskonalenie umiejętności publicznego wykonywania różnorodnych form literatury fortepianowej z różnych epok;
  
• 
  Przygotowanie do podjęcia studiów wyższych w specjalności gra na fortepianie lub na innych kierunkach muzycznych.
  

Wymiar godzin dla przedmiotu fortepian główny w szkole muzycznej II stopnia i ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia w klasach I – V wynosi dwie jednostki lekcyjne tygodniowo, a w klasie VI – trzy jednostki lekcyjne.

3. III. MATERIAŁ NAUCZANIA

1.Kształcenie i doskonalenie elementów techniki gry i interpretacji muzycznej

a) Prawidłowe wydobywanie dźwięku i kształtowanie go we wszystkich rejestrach ze szczególnym uwzględnieniem:

• 
  estetyki brzmienia,
  

• 
  różnorodnych sposobów jego wydobycia,
  

• 
  wyrównania brzmienia,
  
• 
  wrażliwości na barwę,
  
• 
  szerokiej skali dynamicznej;
  

b) Swobodne i elastyczne posługiwanie się aparatem gry, ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowej postawy, synchronizacji pracy rąk we wszystkich typach faktury, niezależności rąk oraz sprawności technicznej lewej ręki;

c) Prawidłowa realizacja faktury homofonicznej i polifonicznej:

• 
  proporcje brzmienia w homofonii,
  
• 
  prowadzenie dwugłosu dwiema rękami,
  
• 
  prowadzenie kilku głosów jedną ręką,
  
• 
  prowadzenie polifonii trzy- i czterogłosowej;
  

d) Opanowanie prawidłowej artykulacji portato, non legato, staccato i legato;

e) Doskonalenie elementów gry fortepianowej w różnorodnej artykulacji:

• 
  technika palcowa – przebiegi gamowe, chromatyczne, pasażowe i figuracje grane z zachowaniem wyrównanego brzmienia i precyzją gry,
  
• 
  technika podwójnych dźwięków – równoczesność,
  
• 
  technika akordowa – szybkie pochody akordowe, równoczesność i wyrównanie brzmienia, wyciąganie wybranego głosu,
  
• 
  technika oktawowa - pełne i łamane oktawy,
  
• 
  technika repetycyjna - różnorodne, zmienne palcowanie,
  
• 
  prowadzenie kantyleny,
  
• 
  przerzuty, skoki - refleks, precyzja,
  
• 
  ozdobniki - tryle, przednutki, mordenty i in.,
  
• 
  arpeggio,
  
• 
  glissando - elastyczny nadgarstek,
  
• 
  tremolo - ruch obrotowy,
  
• 
  krzyżowanie rak, przejmowanie gry przez jedną lub drugą rękę;
  

e) Rozwijanie biegłości i szybkości, osiąganie wymaganego tempa, wykorzystywanie elementów warsztatu gry w sposób wirtuozowski;

f) Posługiwanie się różnorodną pedalizacją, m.in. półpedał, ćwierćpedał, pedał wibracyjny, pedał sostenuto;

g) Praca nad elementami muzycznymi:

• 
  stałe doskonalenie jakości dźwięku i sposobów jego wydobycia,
  
• 
  kształtowanie napięć muzycznych w melodyce, właściwe frazowanie,
  
• 
  zagadnienia rytmiczne - tempo, pulsacja, metrum, rytm, polirytmia,
  
• 
  agogika - tempo finalne, utrzymywanie stałego tempa, tempo rubato, swoboda frazowania i operowania czasem,
  
• 
  dynamika - perspektywa brzmienia, plan dynamiczny utworu, wzrost rozpiętości skali i perspektywy dynamicznej,
  
• 
  przebieg harmoniczny utworu - rozumienie roli struktury harmonicznej w budowaniu formy utworu,
  
• 
  wzbogacanie kolorystyki brzmienia i artystycznej pedalizacji,
  
• 
  doskonalenie jakości i precyzji wszystkich rodzajów artykulacji,
  
• 
  faktura - właściwe wykonanie wszystkich elementów kompozycji,
  
• 
  poczucie formy i stylu,
  
• 
  ornamentyka;
  

h) Praca nad utworami, ich interpretacją i wykonaniem publicznym:

• 
  poznanie kolejności etapów pracy nad utworem,
  
• 
  bezbłędne odczytanie tekstu (symbole, aplikatura, oznaczenia słowne i in.),
  
• 
  analiza teoretyczna i wykonawcza utworu,
  
• 
  świadome opanowanie pamięciowe,
  
• 
  opanowanie zasad efektywnego ćwiczenia,
  
• 
  przygotowanie do publicznego wykonania,
  
• 
  umiejętność koncentracji na estradzie oraz panowania nad tremą,
  
• 
  umiejętność dokonywania samooceny własnej gry i rezultatów pracy w domu,
  
• 
  rozwijanie wyobraźni brzmieniowej, ekspresji wypowiedzi, emocji i potencjału intelektualnego,
  
• 
  umiejętność kształtowania formy podczas wykonania,
  
• 
  różnicowanie charakteru wykonywanych utworów,
  
• 
  zróżnicowane, zgodne ze stylem wykonywanie utworów różnych epok muzycznych: baroku, klasycyzmu, romantyzmu, impresjonizmu i współczesności (XX i XXI wieku),
  
• 
  stopniowe wdrażanie do samodzielnego przygotowania utworów oraz do utrzymywania w gotowości wykonawczej wybranych pozycji,
  
• 
  wykonywanie ze zrozumieniem różnorodnych form muzycznych: utwory polifoniczne, klasyczny cykl sonatowy, rondo, wariacje, etiudy, utwory wirtuozowskie, utwory kantylenowe, miniatury i duże formy,
  
• 
  poprawne wykonanie przez ucznia z pamięci podczas występów publicznych następującego programu: trzy etiudy lub inne utwory wirtuozowskie (w tym co najmniej jedna etiuda F. Chopina) uwzględniające technikę palcową obu rąk, podwójnych dźwięków i oktaw; utwór polifoniczny (do wyboru: preludium i fuga
  

J. S. Bacha lub inna forma cykliczna w całości), sonatę klasyczną w całości, utwór

F. Chopina, utwór dowolny (do wyboru: romantyczny, neoromantyczny, impresjonistyczny lub współczesny), koncert (do wyboru: całość, część I lub II i III).

2. Kształcenie i doskonalenie gry a vista

a) Zadania poprzedzające wykonanie:

• 
  doskonalenie sprawności analizy wstępnej nowego tekstu muzycznego,
  
• 
  aktywne postrzeganie wszystkich symboli zapisu nutowego,
  
• 
  wykorzystywanie wiedzy teoretycznej: epoka, styl, kompozytor, forma i charakter utworu,
  
• 
  przygotowanie na nietypowe zmiany w tekście: zmiany metrum, tempa, kluczy lub tonacji; skrzyżowanie rąk; linie dodane itp.;
  

b) Ćwiczenia usprawniające grę a vista:

• 
  poszerzanie obejmowanego pola widzenia,
  
• 
  orientacja przestrzenna we wszystkich rejestrach bez udziału wzroku,
  
• 
  horyzontalne i wertykalne czytanie nut,
  
• 
  rozwijanie prawidłowych nawyków aplikaturowych,
  
• 
  transpozycja;
  

c) Wykonanie utworu a vista:

• 
  wybór właściwego tempa,
  
• 
  zachowanie ciągłości wypowiedzi,
  
• 
  wykorzystywanie nawyków wzrokowych, słuchowych i ruchowych,
  
• 
  płynne wykonanie utworu z dbałością o piękny dźwięk oraz z interpretacją zgodną z tekstem,
  
• 
  dostrzeganie, analizowanie i inteligentne korygowanie błędów,
  
• 
  gra a vista utworów na poziomie posiadanych umiejętności.
  

4. IV. UWAGI DO REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA

1. Kształcenie i doskonalenie elementów techniki gry i interpretacji muzycznej

Czuć w sobie muzykę, pielęgnować ją w swoim umyśle, nosić ją w swej duszy, słyszeć jej dźwięk. Sekret talentów i geniuszy polega na tym, iż w duszy takiego osobnika muzyka żyje pełnym życiem na długo przed pierwszym jego kontaktem z klawiaturą.

Henryk Neuhaus

Jednym z najważniejszych zadań nauczyciela jest poznanie indywidualnych właściwości wyobraźni muzycznej ucznia i stała praca nad kształceniem jego słuchu muzycznego, ekspresji, pobudzaniem emocji oraz inteligencji muzycznej. Musimy pamiętać, że uczeń nigdy nie zagra lepiej niż pozwala na to jego słuch wewnętrzny.

Warsztat pianistyczny kształtujemy równolegle z rozwojem muzykalności ucznia, umożliwiając mu artystyczną interpretację utworów w różnych stylach i formach, tak więc kształcenie techniki gry zawsze powinno być podporządkowane idei muzycznej. Poszczególne elementy gry fortepianowej stanowią środki wykonawcze służące artystycznemu wykonywaniu dzieł muzycznych.

W pracy nad środkami technicznymi szczególne miejsce winno zajmować zagadnienie pracy nad dźwiękiem: rozwijanie umiejętności wyboru brzmienia, wyobrażenia go słuchem wewnętrznym, doskonaleniem sposobów jego wydobycia i korekty.

Ważnym zadaniem nauczyciela jest stała kontrola postawy ucznia przy instrumencie, korygowanie jej, uświadomienie uczniowi jej znaczenia dla jakości gry oraz wdrożenie go do samokontroli podczas ćwiczenia w domu. Swoboda rąk i całego ciała ma istotny wpływ na dobre oparcie w klawiaturze i możliwość prawidłowej, swobodnej gry. Zagadnienie to jest szczególnie ważne w okresie wzrostu i zmianach w proporcjach sylwetki ucznia, a także w okresie pracy nad coraz bardziej wirtuozowskim i wymagającym dużej ekspresji repertuarem.

Szczególnie istotne jest zwracanie uwagi na:

• 
  swobodne ramiona w stawie barkowym,
  
• 
  elastyczne stawy łokciowe,
  
• 
  ruchomy nadgarstek,
  
• 
  mocne, ruchliwe, wyrównane palce,
  
• 
  chwytne, aktywne czubki palców,
  
• 
  dobre oparcie i kontakt z klawiaturą,
  
• 
  ruchy dostosowawcze palców, nadgarstków, łokci, ramion i całego tułowia do ciągłych zmian pozycji i układów,
  
• 
  ekonomię ruchów.
  

W pierwszych miesiącach nauki trzeba bardzo dobrze poznać ucznia, jego osobowość, możliwości intelektualne, muzyczne i instrumentalne oraz jego dotychczas nabyte umiejętności, zdobyte w szkole niższego szczebla. Pierwszy rok nauki należy przeznaczyć na utrwalenie lub ewentualne wyrównanie braków w podstawowych, prawidłowych nawykach techniki pianistycznej.

Nowe elementy należy wprowadzać sukcesywnie, według wzrastającego stopnia trudności, dbając o utrwalanie prawidłowych nawyków. Zadania techniczne początkowo realizuje się w oparciu o gamy, ćwiczenia i etiudy, a następnie – w utworach ze wszystkich pozostałych działów. Elementy techniki gry - ćwiczone najpierw odrębnie - należy stopniowo łączyć w coraz bardziej skomplikowane kombinacje z zachowaniem zasady różnorodności, aby znajdowało się ich wiele w repertuarze realizowanym w ciągu każdego roku nauki.

Doskonalenie umiejętności interpretacyjnych ściśle powiązane jest z wiedzą o epokach, stylach, kompozytorach i tradycjach wykonawczych. W oparciu o repertuar wszystkich działów uczeń poznaje cechy języka muzycznego różnych epok i różnice w zakresie dźwięku, artykulacji, realizacji ozdobników, pedalizacji, kształtowania napięć czy rodzaju ekspresji – co otwiera przed nim drogę do samodzielnej i świadomej pracy na coraz wyższym poziomie artystycznym.

2. Kształcenie i doskonalenie gry a vista

Umiejętność gry a vista jest bardzo ważnym elementem wykształcenia muzyka - pianisty. Prawidłowe nawyki kształcone podczas gry a` vista służą sprawności pracy nad utworami, uczą aktywnego i świadomego stosunku do tekstu muzycznego, rozwijają warsztat pianistyczny, pobudzają instynkt artystyczny i inicjatywę interpretacyjną. Poznanie tekstu utworu w prawidłowy sposób pozwala uniknąć błędów. Kształtowany nawyk dostrzegania wszystkich symboli i oznaczeń, przyczynia się do integracji posiadanej wiedzy teoretycznej z umiejętnościami praktycznymi. Należy zadbać o to, aby kształcenie umiejętności gry a` vista było prowadzone systematyczne zarówno na lekcji, jak i w domu. Szczególnie istotne jest w tym zakresie uwzględnienie ścisłej współpracy z nauczycielem kameralistyki fortepianowej oraz stworzenie takiej atmosfery, aby uczeń sam sięgał po nowe utwory.

Materiał muzyczny można czerpać z programów nauczania fortepianu dla szkół muzycznych I i II stopnia oraz z wydawnictw zamieszczonych w niniejszym programie, poświęconych grze a vista.

5. V. REPERTUAR FORTEPIANOWY - według wzrastającego stopnia trudności

1. Gamy, pasaże i kadencje

Wszystkie gamy i pasaże powinny być wykonywane w obrębie czterech oktaw.

1. a) Gamy

• 
  Gamy majorowe, minorowe i chromatyczne w pozycji oktawy w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Gamy majorowe, minorowe i chromatyczne w pozycji tercji, seksty i decymy w ruchu równoległym ,
  
• 
  Gamy majorowe i minorowe harmoniczne w pozycji tercji, seksty i decymy w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Gamy minorowe melodyczne w pozycji tercji, seksty i decymy w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Gamy chromatyczne w pozycji w ruchu tercji, seksty i decymy równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Gamy majorowe w podwójnych tercjach każdą ręką oddzielnie,
  
• 
  Gamy majorowe w podwójnych tercjach oburącz,
  
• 
  Gamy minorowe w podwójnych tercjach każda ręką oddzielnie,
  
• 
  Gamy minorowe w podwójnych tercjach oburącz,
  
• 
  Gamy chromatyczne w podwójnych tercjach wielkich i małych każdą ręką oddzielnie,
  
• 
  Gamy chromatyczne w podwójnych tercjach wielkich i małych oburącz;
  

2. b) Pasaże

• 
  Pasaże toniczne z przewrotami w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Pasaże dominantowe septymowe i septymowe zmniejszone z przewrotami w ruchu równoległym,
  
• 
  Pasaże toniczne mieszane w ruchu równoległym,
  
• 
  Pasaże dominantowe septymowe i septymowe zmniejszone z przewrotami w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Pasaże toniczne mieszane w ruchu równoległym i rozbieżnym,
  
• 
  Pasaże dominantowe septymowe i septymowe zmniejszone mieszane w ruchu równoległym,
  
• 
  Pasaże dominantowe septymowe i septymowe zmniejszone mieszane w ruchu równoległym i rozbieżnym;
  

3. c) Kadencje

W prostych układach we wszystkich tonacjach.

2. Etiudy

1. a) Palcowe

• 
  C. Czerny - Etiudy z op.849: C-dur nr 8, F-dur nr 9, C-dur nr 16, Es-dur nr 18, F-dur nr 20, A-dur nr 23;
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 299: C- dur nr 5, C-dur nr 6, C-dur nr 7, C-dur nr 8, C-dur nr 9,
  
• 
  C-dur nr 11, C-dur nr 15, E-dur nr 29, E-dur nr 33 ;
  
• 
  A. Löschhorn - Etiuda D-dur op. 66 nr 24, G-dur op. 66 nr 17 ;
  

• 
  J.B. Cramer - Etiudy: C-dur nr 1, C-dur nr 2, e-moll nr 3, fis-moll nr 17, Etiuda A-dur nr 5, e-moll nr 24, d-moll nr 50 ;
  
• 
  F. Liszt - Etiudy op. 1; C-dur nr 1, a-moll nr 2, f-moll nr 10;
  
• 
  H. Wollenhaupt - Etiuda fis-moll,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 740: C-dur nr 1; D-dur nr 3; Es-dur nr 5; a-moll nr 15 ;
  
• 
  M. Moszkowski - Etiuda G-dur op. 91 nr 16,
  
• 
  M. Moszkowski - Etiudy z op.72: F nr 6 , C-dur nr 10, Es- dur nr 7, E-dur nr 1, Des-dur nr 12, As-dur nr 11 ;
  
• 
  E. MacDowell - Impromptu h-moll,
  
• 
  M. Clementi - Etiudy C-dur nr 1 i 2, Etiuda A-dur nr 18,
  
• 
  F. Chopin - Etiuda f-moll nr 1 z Méthode des Méthodes,
  
• 
  F. Chopin – Etiudy: f-moll op.25 nr 2, As-dur op.25 nr 1, Ges-dur op.10 nr 5,
  

F-dur op.10 nr 8,cis- moll op.10 nr 4;

• 
  F. Liszt - Etiuda na temat Paganiniego E-dur nr 4,
  
• 
  S. Rachmaninow - Etiudy: c-moll op.33 nr 2, g-moll op. 33 nr 5, a-moll op.39 nr 2;
  
• 
  W. Lutosławski - Etiuda nr 1,
  
• 
  S. Prokofiew - Etiuda e-moll op. 2 nr 4,
  
• 
  C. Debussy - Pour les « cinq doigts » d’après Monsieur Czerny,
  

2. b) Pasażowe

• 
  C. Czerny - Etiuda d-moll op. 409 nr 9,
  
• 
  C. Czerny - Etiuda E-dur op. 849 nr 15,
  
• 
  A. Löschhorn - Etiuda g-moll op. 66 nr 15,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 299: F-dur nr 12, F-dur nr 19, C-dur nr 30, C-dur nr 32,
  

Des-dur nr 39 ;

• 
  J. B. Cramer - Etiudy d-moll nr 9 i D-dur nr 10,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 740: G-dur nr 2, D-dur nr 17, a-moll nr 24;
  
• 
  M. Clementi - Etiuda A-dur nr 7,
  
• 
  H. Neupert - Etiuda c-moll op. 25,
  
• 
  F. Chopin - Etiuda c-moll op. 25 nr 12,
  
• 
  F. Mendelssohn - Etiuda b-moll op. 104 bis;
  

3. c) Na lewą rękę

• 
  C. Czerny - Etiuda g-moll op. 409 nr 5,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 299: C-dur nr 7, F-dur nr 10, G-dur nr 18, a-moll nr 34;
  
• 
  J. B. Cramer – Etiudy: f-moll nr 8, G-dur nr 19;
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 740: d-moll nr 11, a-moll nr 30;
  
• 
  M. Moszkowski - Etiudy op. 91: C-dur nr 14, B-dur nr 5;
  
• 
  M. Moszkowski - Etiuda g-moll op.72 nr 2,
  
• 
  M. Clementi – Etiudy: D-dur nr 9, f-moll nr 23 ;
  
• 
  F. Liszt - Etiuda c-moll op. 1 nr 8,
  
• 
  F. Chopin - Etiuda f-moll op.10 nr 9, c-moll op.10 nr 12,
  

4. d) Dwudźwiękowe

• 
  F. Liszt - Etiuda d-moll op. 1 nr 4,
  
• 
  C. Czerny - Etiuda A- dur op.409 nr 3,
  
• 
  A. Löschhorn - Etiuda C-dur op.66 nr 28,
  

• 
  • A. Areński - Etiuda a-moll,
  
• 
  M. Moszkowski - Etiudy z op. 91: G-dur nr 9, Ges-dur nr 20;
  
• 
  C. Czerny - Etiuda G-dur op.299 nr 38,
  
• 
  J. B. Cramer - Etiudy B-dur nr 31, g-moll nr 39, F-dur 41;
  
• 
  F. Liszt - Etiuda na temat Paganiniego E-dur nr 5;
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 740: G-dur nr 9, B-dur nr 4;
  
• 
  I. Moscheles - Etiuda d-moll op. 70 nr 6,
  
• 
  M. Moszkowski - Etiudy z op.72: C-dur nr 8, C-dur nr 4, as-moll nr 13;
  
• 
  M. Clementi - Etiuda G-dur nr 14,
  
• 
  T. Szeligowski - Etiuda C-dur
  
• 
  H. Pachulski - Etiuda Ges – dur,
  
• 
  G. Bacewicz - Etiuda tercjowa C-dur, Etiuda nr 8,
  
• 
  C. Chaminade - Etiuda C-dur op. 35 nr 1,
  
• 
  S. Rachmaninow - Etiuda Es- dur op.33 nr 4,
  
• 
  A. Skriabin - Etiuda Des-dur op.8 nr 10,
  
• 
  W. Lutosławski - Etiuda nr 2,
  
• 
  F. Chopin - Etiuda C-dur op. 10 nr 7 ; Etiudy op. 25: F-dur nr 3, e-moll nr 5;
  

gis-moll nr 6;

• 
  C. Debussy - Pour les sixtes; Pour les quartes ;
  

5. e) Akordowe

• 
  H. Neupert - Etiuda e-moll nr 14,
  
• 
  M. Clementi - Etiuda C-dur nr 21,
  
• 
  G. Bacewicz - Etiuda nr 3,
  
• 
  M. Moszkowski - Etiuda G-dur op.72 nr 3,
  
• 
  C. Czerny - Etiuda C-dur op.740 nr 29 , C-dur nr 32 ;
  
• 
  I. Moscheles - Etiuda e-moll op. 70 nr 2,
  
• 
  S. Rachmaninow - Etiuda c-moll op.39 nr 7;
  

6. f) Oktawowe

• 
  A. Löschhorn - Etiuda Es-dur op.66 nr 32,
  
• 
  C. Czerny - Etiuda C-dur op.409 nr 7; Etiuda C-dur op.553 nr 1;
  

Etiuda B-dur op.553 nr 6,

• 
  M. Clementi - F-dur nr 16, Es-dur nr 25 ;
  
• 
  A. Biehl - wybór,
  
• 
  H. Neupert - Etiuda a-moll op. 25 nr 17,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy z op. 740: d-moll nr 33; G-dur nr 34; As-dur nr 36 ;
  
• 
  M. Moszkowski - Etiuda d- moll op. 72 nr 9,
  
• 
  I. Moscheles - Etiuda es-moll op. 70 nr 8,
  
• 
  A. Longo - Bourrée,
  
• 
  H. Pachulski - Etiuda Ges- dur,
  
• 
  A. Liadow - Etiuda fis-moll,
  
• 
  A. Skriabin - Etiuda E op.8 nr 5,
  
• 
  S. Prokofiew - Etiuda c-moll op. 2 nr 4,
  
• 
  S. Rachmaninow - Etiuda f-moll op.33 nr 1,
  
• 
  F. Chopin - Etiudy op.25: Ges-dur nr 9; h-moll op. 25 nr 10;
  

1. g) Inne

• 
  G. Bacewicz - Etiuda nr 4,
  
• 
  H. Seeling - Etiuda a-moll op. 10 nr 2,
  
• 
  M. Clementi - Etiuda F-dur nr 13, F-dur nr 6 ;
  
• 
  C. Czerny - Etiuda As-dur op.740 nr 6 , F-dur nr 26 ; 
  
• 
  I. Moscheles - Etiuda F-dur op. 70 nr 22.
  

3. Utwory polifoniczne

4. a) J.S.Bach

• Inwencje dwugłosowe:

1. C-dur BWV 772, F-dur BWV 779, B-dur BWV 785, g-moll BWV 782,d-moll BWV 775,

E-dur nr BWV 777, a-moll BWV 784, D-dur BWV 774, Es-dur BWV 776, e-moll BWV 778,

c-moll BWV 773, f-moll BWV 780, G-dur BWV 781, h-moll BWV 786;

2. • Sinfonie trzygłosowe :

E-dur BWV 792, h-moll BWV 801, D-dur BWV 789, F-dur BWV 794, C-dur BWV 787,

G-dur BWV 796, d-moll BWV 790, A-dur BWV 798, a-moll BWV 799, g-moll BWV 797,

c-moll BWV 788, e-moll BWV 793, Es-dur BWV 791, f-moll BWV 795, B-dur BWV 800;

5. • Suity francuskie:

h-moll, c-moll, E-dur, G-dur, (wybór poszczególnych, kontrastujących części);

6. • Preludia i fugi:

B-dur I tom DWK BWV 866, c-moll I tom DWK BWV 847, d-moll I tom DWK BWV 851,

E - dur I tom DWK BWV 854, Fis-dur I tom DWK BWV 858, d-moll II tom DWK BWV 875,

f-moll II tom DWK BWV 881, D-dur I tom DWK BWV 850, G-dur II tom DWK BWV 884,

c-moll II tom DWK BWV 871, Cis-dur I tom DWK BWV 848, As-dur I tom DWK BWV 862,

g-moll I tom DWK BWV 861, gis-moll I tom DWK BWV 863, fis-moll I tom DWK BWV 859.
4. Sonaty klasyczne

7. a) J. Haydn

Sonata E-dur nr 18, Sonata G-dur nr 11, Sonata A-dur nr 29, Sonata G-dur nr 12,

Sonata D-dur nr 20, Sonata e-moll nr 2, Sonata D-dur nr 7, Sonata h-moll nr 39,

Sonata F-dur nr 21 Sonata B-dur nr 22, Sonata C-dur nr 5, Sonata c-moll nr 25,

Sonata Es-dur nr 1;

8. b) M. Clementi

Sonata g-moll op.7 nr 3, Sonata D-dur op.26 nr 3, Sonata A-dur op. 26 nr 2,

Sonata A-dur op. 36 nr 1, Sonata B-dur op.47 nr 2;

9. c) W.A.Mozart

Sonata C-dur KV 545, Sonata Es-dur KV 282, Sonata C-dur KV 279, Sonata G-dur KV 283,

Sonata F-dur KV 547 a, Sonata C-dur KV 309, Sonata D-dur KV 311, Sonata B-dur KV 570,

Sonata C-dur KV 330, Sonata F-dur KV 332, Sonata A-dur KV 331, Sonata B-dur KV 333,

Sonata D-dur KV 576;

10. d) L.van Beethoven

Sonata g-moll op.49 nr 1, Sonata G-dur op.49 nr 2, Sonata G-dur op.79,

Sonata E-dur op.14 nr 1, Sonata G-dur op.14 nr 2, Sonata f-moll op.2 nr 1,

Sonata c-moll op.10 nr 1, Sonata F-dur op.10 nr 2, Sonata As-dur op. 26,

Sonata B-dur op. 22, Sonata c-moll op.13. Sonata d-moll op.31 nr 2, Sonata e-moll op. 90,

Sonata D-dur op.28, Sonata A-dur op.2 nr 2,Sonata C-dur op.2 nr 3.
5. Wariacje i inne formy klasyczne

11. a) J.Haydn

Wariacje „ La Roxelane”, Adagio con variationi Es-dur; Wariacje f-moll ;

b) W.A. Mozart

Wariacje C-dur KV 265, Wariacje G-dur KV 455, Wariacje D-dur KV 573,

Wariacje A-dur KV 460, Wariacje Es-dur KV 354, Fantazja d-moll KV 397,

Fantazja c-moll KV 475;

12. c) L.van Beethoven

Wariacje G-dur „Nel cor piu“, Wariacje A-dur „Quanto e piu bello“, Wariacje B-dur ,

Wariacje F-dur, Wariacje A-dur „Leśna dziewczyna“;

13. d) J.N. Hummel

14. Rondo Es-dur.

6. Sonaty i inne formy romantyczne

• 
  F. Schubert - Sonaty: A-dur D 664; E-dur D 157; As-dur D 557; Des-dur D 576; a-moll D 537; a-moll D 784; Es-dur D 568,
  
• 
  F. Mendelssohn - Sonata g-moll op. 105; Sonata B-dur op.106; Sonata E-dur op.6,
  
• 
  E. Grieg - Sonata e-moll op. 7,
  
• 
  R. Schumann - Sonata g-moll op. 22,
  
• 
  I. Berkowicz - Wariacje na temat Paganiniego,
  
• 
  M. Glinka - Wariacje a-moll, Wariacje e-moll,
  
• 
  R. Schumann - Wariacje Abegg,
  
• 
  P. Czajkowski - Wariacje F-dur.
  

7. Utwory różne

a) F. Chopin

• 
  Trois Écossaises op.72 nr 3,
  
• 
  Nokturny: Es-dur op. 9 nr 2; e-moll op. 72 nr 1; b- moll op. 9 nr 1; Fis-dur op.15 nr 2;
  

g-moll op.15 nr 3; g-moll op.37 nr 1; H-dur op.32 nr 1; f-moll op.55 nr 1; F-dur op.15 nr 1; cis-moll op.27 nr 1,

• 
  Preludia op. 28: e-moll nr 4, h-moll nr 6, Des-dur nr 15, B-dur nr 21, g-moll nr 22,
  
• 
  Walce: E-dur op. posth.; h-moll op. 69 nr 2; As-dur op.69 nr 1; cis-moll op.64 nr 1;
  

e-moll op.posth.; Ges-dur op.70 nr 2; F-dur op.34 nr 3,

• 
  Mazurki: F-dur op.68 nr 3; g- moll op.67 nr 2; a-moll op.67 nr 4; B-dur op. 7 nr 1;
  

cis-moll op.6 nr 2; g-moll op.24 nr1: C-dur op.24 nr2; As-dur op.24 nr 3;

a-moll op.17 nr 4: cis-moll op.63 nr 3,

• 
  Polonezy: gis-moll op. posth., b-moll op.posth., d-moll op.71 nr 1, cis-moll op.26 nr 1,
  

es-moll op.26 nr 2, c-moll op.40 nr 2, A-dur op. 40 nr 1 ;

• 
  Impromptus: Fantaisie - Impromptu cis-moll op.66, Impromptu As-dur op.29,
  

Bolero op.19 ;

• 
  Ballady: As-dur op. Op. 47; F-dur op.38; g-moll op.23,
  
• 
  Scherza: h-moll op.20, b-moll op.31; cis-moll op.39;
  

b) I.J. Paderewski

• 
  Nokturn B-dur op.16 nr 4, Menuet G-dur op.10 nr 1, Legenda As-dur op.16 nr 1,
  

Sarabanda h-moll op. 14 nr 2, Melodia Ges-dur op.16 nr 2, Krakowiak fantastyczny H-dur op.14 nr 6;
c) J. Zarębski

• 
  Dumka op. 16 nr 3, Tarantella op. 25, Kołysanka op. 22, Impromptu-Caprice op.14;
  

d) F. Schubert

• 
  •Impromptu As-dur op. 142 nr 2, 6 Moments Musicaux op. 94: f–moll nr 3; cis-moll nr 4; As-dur nr 6; f-moll nr 5, 4 Impromptus op. 90: Es-dur nr 2; Ges-dur nr 3; As-dur nr 4;
  

e) F. Mendelssohn

• 
  Pieśni bez słów: E-dur op.30 nr 3; g-moll op.19 nr 6; g-moll op.30 nr 6; C-dur op.102 nr 6; e-moll op.62 nr 3; A-dur op.62 nr 6; Es-dur op.30 nr 1; g-moll op.102 nr 4; As-dur op.53 nr 1; F-dur op.53 nr 4; Es-dur op. 53 nr 2; c-moll op.38 nr 2;
  

f) F. Liszt

• 
  Consolations nr 1-6, Lata pielgrzymstwa: Il Penseroso, Canzonetta del Salvator Rosa; Angelus! Prière aux anges gardiens; Harmonies poétiques et religieuses: Pater Noster; Ave Maria; Hymne de l’enfant à son réveil;
  

g) J. Brahms

• 
  •Walce: e-moll op.39 nr 3; E-dur op.39 nr 2, Intermezza : E-dur op.116 nr 6; E-dur op.116 nr 4; a-moll op.76 nr 7 ; A-dur op.76 nr 6 ; e-moll op.116 nr 5 ; b-moll op.119 nr 1 ; E-dur op.119 nr 1, Rapsodia g-moll op.79 nr 2;
  

 

h) P. Czajkowski

• 
  12 utworów op. 40 : Chanson triste; 2 Mazurki ; Pieśń bez słów; Walc nr 8; Scherzo;
  

6 utworów op.19 : Feuillet d’album; Nocturne ; Rêverie du soir ; Pory roku op.37 bis:

Marzec ; Styczeń ; Maj ; Kwiecień; Czerwiec ; Październik;

i) S. Rachmaninow

• 
  Melodia op.3 nr 3, Elegia op. 3 nr 1,Poliszynel op.3 nr 4, Humoreska op.10 nr 5 ,
  

Moment muzyczny e-moll op. 16 nr 4; Preludia: B-dur op.32 nr 11; f-moll op. 23 nr 1; cis-moll op.3 nr 2; D-dur op.23 nr 4; f-moll op.32 nr 7; E-dur op. 23 nr 6; g-moll op.23 nr 10; D-dur op.23 nr 4; b-moll op.32 nr 10; g-moll op.23 nr 5;
j) C. Debussy

• 
  Preludia: Dziewczę o lnianych włosach; Ślady na śniegu; Wrzosy; Minstrele; Brama wina; Zwiędłe liście; Kanopa; Dźwięki i wonie krążą w wieczornym powietrzu; Pochłonięta katedra; Żagle.
  

8. Muzyka XX i XXI wieku

15. A) Nowy materiał dźwiękowy - zapis tradycyjny

a) B. Bartok

• 
  Mikrokosmos z. IV, V, VI, Für Kinder z. III, IV; Dziesięć łatwych utworów, 3 ronda, Sonatina, Bagatele op.6, Tańce rumuńskie, Allegro barbaro;
  

b) K. Knittel

• 
  4 Preludia;
  

c) T. Baird

• 
  Mała suita dziecięca;
  

d) S. Kisielewski

• 
  Serenada, Dance vive;
  

e) W. Lutosławski

• 
  Melodie ludowe, 3 utwory dla młodzieży, Bukoliki;
  

f) J. Łuciuk

• 
  Cztery Sonatiny;
  

g) K. Moszumańska-Nazar

• 
  Suita tańców polskich, Sonatina;
  

h) B. Schäffer

• 
  19 Mazurków, Sonatina;
  

i) M. Magin

• 
  Sonatina, 5 Preludiów;
  

j) G. Ligeti

• 
  Musica Ricercata;
  

k) P. Lachert

• 
  Aroma In F & In B
  

1. B) Punktualizm, dodekafonia, serializm

a) J. Cage

• 
  Two pieces for piano, Metamorphosis;
  

b) K. Serocki

• 
  Suita preludiów;
  

c) A. Schönberg

• 
  Drei Klaveirstücke op.11, 6 Klavierstücke op. 19, Klaveirstücke op.23;
  

d) P. Boulez

• 
  12 Notations for piano;
  

e) K. Stockhausen

• 
  Klavierstücke;
  

f) A. Webern

• 
  Wariacje op.27 ;
  

g) O. Messiaen

• 
  Quatre Études de rythme, Petites esquisses d’oiseaux, Katalog ptaków, La fauvette des jardins;
  

2. C) Różne kierunki i techniki kompozytorskie, nowa notacja

a) P. Lachert

• 
  Taciturne;
  

b) B. Buczek

• 
  Intermezzo;
  

c) B. Schäffer

• 
  8 utworów, Studium poliwersjonalne, Studium poliformalne, Emotiographs,
  

19 krótkich utworów;
d) L. Berio

• 
  Leaf na fortepiano, Brin na fortepian, Feuerklavier;
  

e) Z. Krauze

• 
  6 kompozycji unistycznych, Tryptyk;
  

f) K. Moszumańska - Nazar

• 
  Bagatele, Konstelacje;
  

g) J. Cage

• 
  Bacchanale –fortepian preparowany, Totem Ancestor, And the earth shall bear again, Our Spring Will Come, Tossed As It Is Untroubled;
  

h) K. Serocki

• 
  A piaccere;
  

i) P. Mykietyn

• 
  4 Preludia;
  

j) A. Panufnik

• 
  Reflections, 12 Etiud;
  

k) P. Szymański

• 
  Trop na fortepian, 2 melodie na fortepian, Preludium i fuga na fortepian.
  

3. D) Muzyka graficzna, improwizacja instrumentalna, teatr instrumentalny

a) J. Łuciuk

• 
  Improwizacje dziecięce;
  

b) G. Brecht

• 
  Piano piece
  

c) J. Cage

• 
  Music of Changes, Winter music, Cartridge music ;
  

d) K. Goeyvaerts

• 
  De schampere dla recytującego pianisty;
  

e) Z. Krauze

• 
  Gloves music;
  

f) A. Walaciński

• 
  Alloloa;
  

g) B. Schäffer

• 
  Studium poliekspresyjne; Studium w diagramie, Artykulacje, Konstrukcja linearna;
  

h) W. Szalonek

• 
  Mutanza;
  

i) H. Christiansen

• 
  Modeller-action pieces op.33;
  

j) G. Chiari

• 
  Teatrino na aktora-pianistę;
  

k) D. Higgins

• 
  Piano Album;
  

l) B. Lorentzen

• 
  Action music;
  

6. VI. REPERTUAR FORTEPIANOWY – wydania zbiorowe

7. 1. Ćwiczenia

• 
  E. Alberg, Z.Romaszkowa - 313 wprawek,
  
• 
  B. Domaniewski – Vademecum,
  
• 
  C. Hanon - Pianista wirtuoz,
  
• 
  C. Czerny - Ćwiczenia ośmiotaktowe op. 821, 40 codziennych ćwiczeń op.337,
  

Szkoła wirtuoza op.365,

• 
  J. Pischna - Małe ćwiczenia,
  
• 
  J. Brahms - 51 ćwiczeń,
  
• 
  E. Altberg - Studium gry polifonicznej,
  
• 
  F.Rybicki - Etiudy na lewa rękę,
  
• 
  T. Glaser - Szkoła trylów,
  
• 
  M. Moszkowski - Szkoła podwójnych dźwięków op.64, Technika podwójnych dźwięków (Gamy i pasaże z. III),
  
• 
  T. Kullak - Szkoła oktaw, Studium techniki oktawowej (Gamy i pasaże z. IV).
  

2. Etiudy

• 
  M. Moszkowski - Etiudy op. 91, Etiudy op.72
  
• 
  J. Cramer - Etiudy,
  
• 
  F. Liszt - Etiudy op. 1, Trzy etiudy koncertowe, Dwie etiudy koncertowe,
  
• 
  F. Chopin - Trzy etiudy metodyczne, Etiudy op. 10, Etiudy op. 25,
  
• 
  M. Clementi - Gradus ad Parnassum,
  
• 
  Z. Śliwiński - Wybór etiud dla szkół średnich,
  
• 
  I. Moscheles - Etiudy op.70, Etiudy charakterystyczne op.95;
  
• 
  C. Czerny - Etiudy op. 849, Etiudy op. 409, Etiudy op. 299, Etiudy op. 740;
  
• 
  A. Löschhorn - Etiudy op.66,
  
• 
  E. Neupert - Etiudy op. 17; 33 Etiudy na fortepian,
  
• 
  F. Mendelssohn - Etiudy op. 104
  
• 
  C. Saint-Saens – Etiudy,
  
• 
  B. Martinu - Etiudy i Polki,
  
• 
  J. Zarębski - 2 Etiudy koncertowe op. 7,
  
• 
  K. Szymanowski - 4 Etiudy op. 4, Etiudy op. 33,
  
• 
  B. Woytowicz - 10 etiud,
  
• 
  G. Bacewicz - Dziesięć etiud,
  
• 
  W. Lutoslawski - 2 Etiudy na fortepian,
  
• 
  A. Hundziak - Etiudy na fortepian,
  
• 
  A. Areński - Etiudy,
  
• 
  S. Rachmaninow - Etiudy tableaux op. 33, Etiudy tableaux op. 39;
  
• 
  A. Skriabin - Etiudy op. 8,
  
• 
  C. Debussy - Doueze Études,
  
• 
  S. Prokofiew - 4 Etiudy op. 2;
  

3. a) Etiudy na lewą rękę

• 
  F. Rybicki - Etiudy na lewą rękę op. 54,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy na lewa rękę op.399,
  
• 
  C. Czerny - 24 Etiudy na lewą rękę op.718;
  

4. b) Etiudy dwudźwiękowe

• 
  Technika podwójnych dźwięków (Gamy i pasaże cz. III),
  
• 
  M. Nikołajewski - Szkoła dwudźwięków,
  
• 
  Z. Romaszkowa - Zbiór etiud na podwójne dźwięki polskich kompozytorów współczesnych
  
• 
  Z. Romaszkowa - Etiudy fortepianowe najcelniejszych kompozytorów z. VI;
  

5. c) Etiudy oktawowe

• 
  A. Biehl - Etiudy oktawowe,
  
• 
  A. Goedicke - Etiudy oktawowe op. 95,
  
• 
  C. Czerny - Etiudy oktawowe op.553,
  
• 
  A. Kobylański - Etiudy oktawowe,
  
• 
  T. Kullak - 7 etiud oktawowych op.48,
  
• 
  Z. Romaszkowa - Etiudy fortepianowe najcelniejszych kompozytorów z. IV;
  

3. Utwory polifoniczne

• 
  G. F. Handel - Suity, Fugi i Fughetty, Wybrane utwory, Passacaglia g,
  

Aria z wariacjami E,

• 
  G. Ph. Telemaann - Fantazje,
  
• 
  D. Zipolli - Fughetty,
  
• 
  J. S. Bach - Inwencje dwugłosowe BWV 772-786, Sinfonie trzygłosowe BWV 787-801, Preludia i fughetty , Preludia i fugi BWV 846-869 I tom DWK, Preludia i fugi BWV 870-893 II tom DWK, Suity francuskie BWV 812-817, Suity angielskie BWV 806-811, Partity BWV 825-831, Toccaty BWV 910-918
  
• 
  M. Frey - Szkoła gry polifonicznej,
  
• 
  E. Altberg - Studium gry polifonicznej,
  
• 
  C. Frank - Preludium, chorał i fuga,
  
• 
  D. Kabalewski - Male preludia i fugi,
  
• 
  M. Glinka - Fugi,
  
• 
  D. Szostakowicz - Preludia i Fugi.
  

4. Utwory na klawesyn

• 
  D. Cimarosa - Sonaty,
  
• 
  P. D. Paradiso - Sonaty,
  

• 
  D. Scarlatti - Sonaty,
  
• 
  J. Chr. Bach - Sonaty,
  
• 
  C. Ph. E. Bach - Sonatiny, Sonaty,
  
• 
  C. Daquin - Jaskółka, Kukułka.
  

5. Formy klasyczne

1.