|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
111
Menga yetarli imkon bo‘lganda, bir kecha-kunduz davomida bir-ikki nafas mehnatdan qutulib, dam
olib, ko‘nglimdagidek osoyish topganimda, xilvat bir go‘shada o‘ltirib, ta’bim faqat fikrlash bilan band
bo‘lganda, durdona nazm yaratish bilangina shug‘ullanib, xayol dengizida g‘avvoslik qilganimda, unda
yurganimcha yurib, u dengizdan xohlaganimcha olganimda edi, bu sohani tushungan odamlar undan
nazm degani qanday bo‘lishi kerakligini bilib olgan bo‘lishardi. Hayotda eng muxim bir narsadan-ku,
cho‘ntak quruq qolgan edi; ijod sohasidagi orzu amalga oshmasa, aybi yo‘q.
Shu xilda men bu navoni
149
kuylab turarkanman, bir pok fikrli oqil nogah menga dedi:
-
Ey qalami ojizlik siyoxiga botirilib, insof xatiga boshini qo‘ygan odam! Sening zaifligingga
Xudoning o‘zi quvvat beradi. Insofing ko‘rinishlariga yuz ofarinlar bo‘lsin. Sen bayon qilib bitgan narsa
shuni ko‘rsatadiki, sen bundan ham yaxshi yoza olasan. O‘zing aytgandek yuqori qilib, istaganingdek
yoqimli etib yozganingda, unga bozor bundan ham katta, butun olam unga xaridor bo‘lgan bo‘lur edi!
Shunday bo‘lsa ham, u jahon bo‘ylab savdoda; ovozasi butun borliqni to‘ldirgan. Bu jahonning bezagi
undan, dengiz va kondagi gavharlar ziynati ham undan. Shohning otidan u sharofat topdi; chunki saxovat
quyoshi ham Xudoning soyasi bo‘lmish podshoh oti tufayli yuz beradi. Uning asl zoti sharofat dengizini
tashkil etgan bo‘lib, bu dengizdagi gavhar esa uning nomidir.
-
Ey nomiga adolat tangasi zarb qilingan, zotiga hukmdorlik xutbasi o‘qilgan shoh!
150
Sendan
uyalib, osmon xalqa shakliga kirdi; sening noming quyoshning uzugiga bitilgan. Sening madxingni
yozish uchun men kimman?! Bu - bir zarra osmondan joy olgani bilan tengdir. Qatra o‘zining qatralik
darajasini bilishi kerak. U o‘z borligini dengiz bilan teng tutmasligi lozim. Biror ishni bajarish
kimningdir taqdirida bor ekan, unga kirishmasdan boshqa iloji yo‘q. O‘tga parvona o‘zini devonavor
urmasdan tura olmaydi-ku! Telbaning ham bolalar otgan toshdan yarador bo‘lmasligining chorasi yo‘q-
ku.
Mening hissamga she’r yozish tushgandan buyon jonim o‘sha o‘t, o‘sha toshdan qiynalganday
qiynaladi. Men u bilan shug‘ullanib, na foyda ko‘raman, na uni tark eta olaman. Goho xayolimga
shunday fikr keladi: umrni qiynovchi bu bir qancha dag‘dag‘a she’r deb atalib, uni yozishdan foyda
yo‘qdir: uni ko‘p yozish - ziyondan boshqa narsa emas. Kimki birg‘azalni chiroyli qilib yozsa, uni
yortushunadi, ta’b egasi tushunadi, xolos. She’rdagi chin boshdan-oyoq bema’nilik bo‘lib, qizig‘i shuki,
uning yaxshisi yolg‘on hisoblanadi. Kimga umrida u bilan shug‘ullanish yuz bergan bo‘lsa, u ming yil
yashagan esa-da, umri zoye ketgan bo‘ladi.
Juda soz bo‘lardiki, faqirlik qadamini bosib, fano ko‘chasida faqirlik jomini ko‘tarib ichib, bu dunyo
ishlariga oz mayl qilsam, u dunyoning uzun yo‘lini yaxshi tutsam. U yo‘lda sharbat ichishni istarkanman,
yuragimning qoni menga sharbat bo‘lsa, farog‘at topishim uchun pul kerak ekan, tanimdagi yara-
chaqalar tanga bo‘lsa; ustimdagi changlar baxtiyorlik kiyimi, ikki oyog‘im sayr etishim uchun yo‘lovchi
bo‘lsa; soya uchun chodir qidirib o‘ltirmasam, otimni hech qayerga bog‘lamay yo‘rg‘alatib ketaversam;
bu sayrda har bir qadamim yuz yog‘ochga
170
teng bo‘lsa, boshimdagi to‘zg‘igan sochlarim menga sharaf
toji bo‘lsa; yalang oyog‘im ostidagi tikonlar faqirlik zanjirimga mix bo‘lib xizmat qilsa; boshimga tekkan
har toshdan yoriqlar paydo bo‘lib, xursandchiligim boshimning o‘sha joyidan chiqib tursa; qonli ko‘z
yoshlarimning shohona durlari barcha fano qushlariga don bo‘lsa; u qushlar shu don bilan aylanishib,
jismidagi ipdan unga ilinsa; g‘am xanjari ko‘ksimni yorib, jismim uyidan dard ahliga muqaddas joy
tayyorlasa; yurgan sari oyoqlarim qabarib, qadamimga bu qabariqlardan yuzlab tiniq gavharlar sochilsa;
yoki yo‘l bo‘ylab to‘kilgan ko‘z yoshlarim qonli oyog‘imning tagiga dur bo‘lib yopishsa; yaralarimdan
oqqan qonlar qatra-qatra bo‘lib, dard va balo dashtlarini lolazor qilsa; ohim o‘tining uchqunlari charx
149
Бу нaвo - «Ҳaйрaт ул-aбрoр» дoстoни кўздa тутилaди.
150
Бундa Ҳусaйн Бoйқaрo нaзaрдa тутилгaн.
170
Ёғoч - мaсoфa ўлчoви - 7-8 км.
Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)
Do'stlaringiz bilan baham: |
