|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
106
Xabaring borki, hukmdor shohga ko‘p mahfiy narsalar yaxshi ma’lumdir. Dunyoda ertaga nima
ishlar bo‘lsa, u o‘z fikr qudrati bilan bugun bilib turadi. Ertaga emas, indinga bo‘ladigan ishlar
daftarini ham bir-bir o‘qib, u uzoqni, hamma kunlarni biladi. Uning sirli xayolotidagi yuz ming
suratlar xotira ko‘zgusida jilva ko‘rsatadi. Shuncha yetukligi bilan u:
- Ko‘nglingga qanday yaxshi ish kelsa, oldimga kelib, birma-bir ayt, yaxshi eshitmagan bo‘lsam,
boshqatdan ayt! - degan menga.
Shohgaki so‘zimning e’tibori bor ekan, scnga ham nasihat qilsam o‘rinlidir.
Shuni bilginki, umr vafosizdir, davlat va martaba ham baqosiz. Dunyoda baxt va baxtsizlik tushday
bir narsadir. Ko‘zni yumib ochguncha hammasi o‘tib ketadi. Bu dunyoning binosini xarob deb tushiin;
unda nima ko‘rinsa, sarob bil. Jumla jahon mutlaq foniydir; mutlaq doimiysini istasang, u Xudoning
o‘zidir.
Inson jismi uyining birinchi nusxasini chizgan o‘sha; unga ruh berib, oluvchi ham o‘sha. Olamda
inson tirik ekan, unga munosib ish - Xudo bilan bo‘lishdir. Kimki Xudoni eslashdan ogoh emas ekan,
bilki, u shoh bo‘lsa ham gadodan pas.dir. Birov gado bo‘lsa ham, lekin Tangrini unutmagan bo‘lsa, ikki
janon podshohligi unikidir.
Bu sahifada nimaiki yozilayotgan bo‘lsa, hammasini taqdirning qalami yozmoqda. Oldingda
ko‘ngilsiz ko p ishlar yuz bersa, nolish qilma, bu Xudodandir. Gʻalaba qozonsang, buni bilagixg
kuchidan deb bilma; bu g‘alabani g‘alaba beruvchidan deb bil. Shohligingga e’tibor qilma; Xudoning
g‘azabiga, Iutfiga e’tibor qil. Ko‘rgin, fil mingan qo‘shin bir lahzada qaldirg‘ochlar hujumi bilan qirilib
ketgan
143
. Koshona manzillar yo‘q bo‘ldi, ularning har birini bitta qush buzdi. Yoki, esla, Zaxxok qanday
azoblarni tortdi! Boylikni esa xudo Faridunga nasib etdi. Zaxxokning qaxridan yirtqich sher ham
qo‘rqardi. Lekin uning boshini sigir sutini ichgan bola oldi
144
.
Xalqingga jism va ruhni sen bermagansan. Ularga zafar aql va imon eshigidan keladi. Ularga ajoyib
bu ne’matlar Xudodan bo‘ladi. Ularning rizqlariga u seni sababchi qilgan. U seni sababchi qilish bilan
baxtiyor etti. Aks xolda odamlarga ulush berishga senga qayerdan ixtiyor bo‘lardi. Shunday ekan - ba’zi
nodonlar sening farmoningga bo‘ysunmas ekanlar, bunga boshliq bo‘lishning qonuni bo‘lib, hammasiga
(o‘sha bo‘yincha) jazo xavfi bor.
Senga Xudo toju taxtni marhamat qildi, ko‘p baxt va iqbol baxsh etdi. Olamni hukmingga
bo‘ysundirib, xalq qaddini amringga egdi. Sen agar uning shuncha yaxshiligiga shukr qilmasang, Xudo
nima amr etgan bo‘lsa, uni bajarmasang, g‘aflat va mag‘rurlik ko‘rsatib, buyrug‘iga dastyorlik etmasang,
uning qaxri kelishi mumkinmi yo yo‘qmi? - Ayt! Men bunga javob berguncha, o‘zing javob berib qo‘ya
qol. Uning g‘azabining qattiq shamoli kelsa, nima qilasan? Mamlakat uning mamlakatidir. Sen qayoqqa
ketasan?
Unga qarshi buzg‘unchilik qilib, isyon ko‘tarmoqchi bo‘lsang ko‘tar, agar buni undan yashira olsang.
U xolda xalq oldida xijolatlik yuz beradi. Yaratuvchi buni ko‘rsa, qanday bo‘larkan? O‘z ishlaringdaki
xalqdan uyalar ekansan, bu Xudoga ma’lum bo‘lsa, u vaqtda nima bo‘ladi?
Asl maqsadni ko‘zlamoqchi bo‘lsang, Muhammadning shariati yo‘lini tut. Shoh najot uyidan panoh
istar ekan, ushbu yo‘l u uyga olib boruvchi asosiy yo‘ldir. Agar qalamning qadami satr yo‘lidan chetga
chiqib ketsa, xat ham egri voziladi. Shariar yo‘lini o‘zingga shior qil, adolat bilan mamlakatingga quvvat
ber. Shoh ishini adolat bilan yurgizsa, adolat uning vayrona mamlakatini ham obod qilib yuboradi.
Ba’zan dinsiz odil podshohlar uni obod qiladi-yu, zolim musulmon uni barbod etadi. Shoh adolat bilan
davron sursa, uning (u dunyoda) sirot ko‘prigidan o‘tishi oson bo‘ladi. Kim ipning ustida yurishni orzu
143
«Қуръoн»дaги бир вoқeaгa ишoрa қилинмoқдa.
144
Бундa зoлим Зaххoк бoшини, Фирдaвсий «Шoҳнoмa»сидa ҳикoя қилинишичa, ундaн яширин ҳoлдa сигир сутини ичиб
кaттa бўлгaн Фaридун oлгaни эслaтилмoқдa.
Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)
Do'stlaringiz bilan baham: |
