Hayrat ul-abror

www.ziyouz.com
кутубхонаси
82
turgani sababli ular quyoshdek yuzning tepasidan o‘rin olganlar. Chin diyorining mushki o‘zi qora 
tuprog‘day bir narsa. Sunbul uning isidan is olgani uchun boshoqchiday boshi quyi.
Bundan ham baland yana bir martaba bor. Unga yo‘l topish yuksaklik belgisidir. Qanday in’om 
bo‘lmasin uni ochiq yuz bilan berish, achchiq bodani shirin so‘z bilan tutish kerak. Saxovat ko‘rsatgan 
kishi muomalada ham xato qilmasa, u bir yo‘la ikkita in’om bergan bo‘ladi. Tovoqda turgan mevalar 
dilga yoqsa ham, ammo ustidagi gullar unga qo‘shimcha bezakdir. Maxbubaning husni qancha go‘zal 
bo‘lmasin, lekin odamlarning ko‘nglini u yoqimli muomala bilan oladi. Oltin tojning ziynati bo‘lsa ham, 
ammo uning ustidagi durni hech narsaga taqqoslab bo‘lmaydi. Dasturxondagi xushbo‘y taom qancha 
yaxshi bo‘lmasin, ustiga qand sepilsa, yana ham xushroq bo‘ladi.
Kimki bunday axloq bilan ish tutar ekan, unga birov jafo qilsa, buning uchun u intiqom olmaydi. Har 
qanday dilg‘ashlikni xursandxkka qabul qiladi, birov qancha jafo qilsa, vafo bilan javob beradi. Bunday 
odamni insonlarning insoni deb, haqiqiy odamlarning eng yaxshisi deb bil. Uni odamgarchilikni to‘la 
egallagan, yuz kishining odamgarchiligi qo‘lidan kcladigan deb tushun!
XLVII
 
Marhamatli Ayyubning bezori o‘g‘ri egriligini tuzatgani...
Bir kecha hurmatli Ayyub Ilohiy sirlar kayfidan mast bo‘lib, toat-ibodat qilib, sham’dek ko‘zidan 
yoshlar to‘kib o‘ltirar edi. U durdek ko‘z yoshi dengiziga g‘arq bo‘lib, kuyib-yonishda sham’ga qo‘ldosh 
edi. Xilvatda bir burchakni o‘ziga maskan qilgan, go‘yo bir qutichaning ichidan eng toza dur o‘rin 
olgandek edi.
Shu kecha bir kisavur uning uyiga laxm kovlay boshladi. Kechasi bilan u yer ostini o‘yib, yo‘l qilib 
chiqqanda, uyda bir odarnning boshini ko‘rdi. Ayyub ham buni tushunib, indamadi; ibodatda davom 
etib, buni o‘ziga olmadi. O‘g‘ri esa o‘sha teshikning ichidan chiqib, uydan nima topsa, hammasini 
to‘plab, qanchasini ko‘tara oladigan bo‘lsa, mo‘ljallab, orqasiga maxkam tang‘ib bog‘ladi. Laxmga 
kirmoqchi bo‘lgan edi, teshik kichkina, yuk esa juda ham katta bo‘lganidan unga sig‘madi. «Inining 
torligidan xafa sichqon dumiga g‘alvirni ham boylab olibdi» (degan gap bor). Uning qiynalib qolganini 
ko‘rib, Ayyub o‘rnidan turdi-da, eshikni ochib, unga yo‘lni ko‘rsatdi.
- Yuking katta bo‘lib ketibdi, teshiging esa kichik. Yo‘ldan chiqa qol, mana, eshik ochiq.
U qancha gumrohlik ko‘rsatgan bo‘lsa, shayx unga shu xilda yo‘l ko‘rsatdi. Kishi birovga shu xilda 
yo‘l ko‘rsatgandan keyin, u bunday yo‘ldan chetga chiqishi mumkinmi?!
Bu ahvol o‘g‘rini ojiz qilib qo‘ydi, og‘ir yuk esa qaddini bukdi. Vujudini bir o‘t yondirib dard berib, 
bundan lojuvard osmonning ham isitmasi chiqib ketdi. Elkasidagi yukni shu o‘tga tashlab, o‘z vujudining 
yukini ham kuydirishga tayyor edi. Bu ranju malolatdan muztar bo‘ldi, xijolat uni xasdek o‘rtantirdi. 
Na’ra tortib, seldek ko‘z yoshi to‘kdi; shayxning oyog‘iga boshini fido qildi. Shayxning yaxshiligi, 
gunohini afv etgani tilini lol etdi, marhamatining Vuki esa jismini bexol qildi.
Shayx marhamat qilib, uning ko‘zidagi yoshini artdi, lutf ko‘rsatib, boshini yerdan ko‘tardi. Uning 
dardu ahvolini tushunib, faqirlik xirqasini kiyishni tavsiya etdi. Tasavvuf yo‘li o‘z o‘ti bilan uning jonini 
kuydirib, undan biron nishon ham qo‘ymagandek edi. Uning butun borlig‘i xasdek shu o‘tda kuydi. U 
shu o‘tdan ko‘p yorug‘lik topdi. Kamolot egasi uni shunday parvarish qilib, bir afv bilan shuncha narsaga 
ega bo‘la oldi.
Navoiy, telbalikni qo‘yib, sen ham bir odarnning etagini ushlasang nima qilardi.

---

Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)