|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
81
Xizrni ko‘rmay o‘tib ketadi. Kiyimining zumrad rangi unga zaharli ilon bo‘lib tuyuladi. Quyosh
yorug‘lik berib, nur sochib turadi. Ko‘rshapalak buni ko‘rmasa, kim aybdor?! Tashna elni suv o‘limdan
saqlab qoladi; o‘tga tekkan zamon esa uni o‘chiradi.
Jinning joyi biyobondir. Gulshan esa uning ko‘ziga zindon bo‘lib ko‘rinadi. Quyoshning javhari pok
yaratilgani uchun bulut uning nurini to‘sishga intilsa nima deysan. Porlab turgan gavhar sopol idishning
ostiga tushsa, bundan uning qimmatiga putur yetarmidi. Arabdan chiqqan payg‘ambar butun borliqni
yoritti. Abu Lahab yuzini qora qilib nima qilardi
128
.
Ey payg‘ambar so‘zi bilangina shod inson, elga zarar yetkazish xavfidan sen doim ozodsen. Xudo
osmon toqini yaratganida uning ichida bu o‘tkinchi dunyoni ham yaratdi. Davr gulshaniga zebu savlat
berib, uning har bir gulini quyosh yorita boshladi. Bu charrianni Xudo yaratayotgan chog‘da uning asosiy
maqsadi inson gulini yaratish edi. Inson jamoasidagi eng komil odam mashaqqat yukini eng ko‘p
ko‘targan odamdir. Kamolot qozongan odamlarning ham eng komili elchilar podshosi Muhammad
payg‘ambar edi. Payg‘ambarlik quyoshi bilan bu kamolotini, kamolot avjidagi bu ulug‘vorligini sening
kechangni yoritish uchun chiroq qildi, sening shonsharafingga esa maddohlik etdi. Naf yetkazishni u
o‘ziga asosiy o‘lchoy qildi. Ko‘rki, bu o‘lchov seni odamlarning eng yaxshisiga aylantirdi. Har tasbeh
o‘girilganda, unga sanoxonlik qilardi; u endi senga maddoh va sanoxon bo‘ldi.
Sen shunday buyuk martabaning qadrini bil, shunday ulug‘ darajaning shukrini qil. Shukr nimasi?
Naf yetkazishni orttir, xayru saxovat kamarini uzun qil. O‘zingda ko‘p bo‘lsa, in’om ber: ko‘p bo‘lmasa,
oz berishdan or qilma. Agar qo‘l bilan berib xayr qilish iloji bo‘lmasa, til bilan ham naf yetkazish
mumkin. Odamni bir og‘iz yaxshi so‘z bilan xursand qilish kerak boigan vaqtda unga xazina bersang
ham u qaramaydi. So‘z bilan el o‘limdan najot topadi; so‘z bilan o‘lik tan qayta tiriladi. So‘z bilan
dinsizlar musulmon bo‘ladi; so‘z bilan hayvon deganing insonga aylanishi mumkin. Bir so‘z bilan
qancha balolar daf bo‘ladi; qancha boylik sochsang ham bunday nafga yetishmaydi. Insonga xos konning
gavhari, bu -so‘zdir; odamzod gulshanining mevasi ham shu so‘zdir.
Kishilarning so‘z bilan naf yetkazish qo‘lidan kelmasa, loaqal ko‘nglidagi andeshasi yaxshi bo‘lishi
kerak. Ko‘ngli odamlarning xursandligidan xursand bo‘lkxi lozim; ularning ko‘ngli noxush bo‘lsa,
tashvishiga sherik bo‘lish kerak. Kimning xalq g‘amidan g‘ami bo‘lmasa, haqiqiy odam bo‘lsang, uni
odam dema. Birovning o‘limidan sevingan odam yo go‘rkov, yo yuvg‘uvchi, yoki jallod bo‘ladi.
Ularning qaysi birini tasavvur etsang ham, tabiating nafrat bilan to‘ladi. Lekin birov senga yaxshilik
qilmoqchi bo‘lsa, so‘z bilan senga jon bag‘ishlamoqchi bo‘lsa-yu, lekin gap bilan buni ifodalay olmasa,
yaxshilikni tilga olganining o‘zi kishi tab’iga osoyish bag‘ishlaydi.
Xudo seni shunday nodir qilib, dunyodagi odamlarga naf keltiruvchi qilib yaratdi. Kimki uning shu
amriga mansub bo‘lsa, barcha kishilar ko‘ngliga ham yoqqan bo‘ladi. Ikki dunyoning taxti bilan toji bir
tomonu bu bir tomon, bilib qo‘y!
Bu sifatdan yaxshi sifatni topish qiyin. Lekin bundan ham yaxshi bir ish bor. Bu -birovga bir narsa
berib, undan olishni odat qilmaslik; naf keltirishu, lekin birovdan naf qidirmaslik; berish ishini doim
xotirda saqlab, berib, bir narsa olishni o‘ylamaslik. Bulut topganini xalqning ustidan sochdi. Shuning
uchun Xudo uni osmonga xo‘jayin qilib qo‘ydi. Chumoli odamlar sochgan narsani terishga odatlangani
uchun uning ishi tiriklay go‘rga kirish bo‘ldi. Gul o‘zining kumush gulbarglarini odamlar ustidan
sochgani uchun Xudo unga yangidanyangi barg, g‘uncha ato qiladi. U sochgan narsani shamol olib
yiqqani uchun doim darbadar bo‘lib, xoru zor. Shisha ham o‘zidagi gulobni odamlar yuziga sepgani
uchun uni avaylab tokchaning ustida saqlashadi. Supurgining odati ham yig‘ish, to‘plash bo‘lib, uning
eshik orqasida xor-zor bo‘lib yotishi bunga bir dalildir. Sanamlarning zulflari doim mushk tarqatib
128
«Aрaбдaн чиққaн пaйғaмбaр» - Муҳaммaд кўздa тутилaди; Aбу Лaхaб эсa унинг динигa кирмaгaн, унгa қaршилик
кўрсaтгaн кишидир.
Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)
Do'stlaringiz bilan baham: |
